Het aantal landen dat de doodstraf uitvoert, daalde het voorbije decennium met één derde. Slechts tien procent van alle landen ter wereld, namelijk 20 op 198, voerde het afgelopen jaar executies uit. Zij executeerden samen in 2011 minstens 676 mensen.

Dit cijfer houdt echter geen rekening met de duizenden executies die jaarlijks vermoedelijk uitgevoerd worden in China. Amnesty publiceert al enkele jaren geen doodstrafcijfers meer over China omdat haar schattingen op basis van openbare bronnen een zware miskenning zijn van de realiteit. China beweert zelf dat het aantal executies de afgelopen vier jaar beduidend gedaald is, maar dit valt niet te controleren zolang alle informatie over de doodstraf staatsgeheim blijft.

In 2011 werden vier executiemethodes gebruikt: onthoofding, ophanging, dodelijke injectie en de kogel. Mensen werden ter dood gebracht voor een verscheidenheid aan misdrijven: overspel en homoseksualiteit in Iran, godslastering in Pakistan, hekserij in Saoedi-Arabië en drugsdelicten in meer dan tien landen.

“De meeste landen zijn ondertussen afgestapt van het gebruik van de doodstraf”, zegt Amnesty International. “De weinige landen die hardnekkig blijven vasthouden aan de doodstraf vallen volledig uit de toon in vergelijking met de rest van de wereld. Het wordt hoogtijd dat zij stappen ondernemen om een einde te maken aan deze wrede, onmenselijke en vernederende straf.”

“De weinige landen die hardnekkig blijven vasthouden aan de doodstraf vallen volledig uit de toon in vergelijking met de rest van de wereld. Het wordt hoogtijd dat zij stappen ondernemen om een einde te maken aan deze wrede, onmenselijke en vernederende straf”

Landen met de doodstraf

Het Midden-Oosten kende afgelopen jaar een sterke stijging van het aantal geregistreerde executies tegenover 2010, zo’n 50 procent meer. Dit was vooral te wijten aan Irak (minstens 68 executies in 2011), Iran (minstens 360), Saoedi-Arabië (minstens 82) en Jemen (minstens 41). Deze vier landen waren verantwoordelijk voor 99 procent van alle vastgestelde executies in het Midden-Oosten en Noord-Afrika.

Bovendien ontving Amnesty geloofwaardige berichten over een aanzienlijk aantal niet-officieel erkende en zelfs geheime executies in Iran. Als deze berichten kloppen, heeft Iran meteen bijna dubbel zoveel executies op zijn naam staan. Tenminste drie mensen werden in Iran geëxecuteerd voor feiten die ze als minderjarigen gepleegd hadden. Dit is in strijd met alle internationale rechtsregels.

Publieke executies werden geregistreerd in Noord-Korea, Saoedi-Arabië, Somalië en Iran. In de meeste landen kregen terdoodveroordeelden geen eerlijk proces. In China, Iran, Irak, Noord-Korea en Saoedi-Arabië worden bekentenissen onder dwang of via foltering verkregen.

In Wit-Rusland (het enige Europese land en lid van de OVSE dat de doodstraf nog uitvoert) en Vietnam worden noch de gevangenen, noch hun familieleden of advocaten, op de hoogte gebracht van de naderende executie. In sommige landen worden opvallend veel buitenlanders geëxecuteerd of ter dood veroordeeld. Dit is onder meer het geval in Saoedi-Arabië, Maleisië, Singapore en Thailand.

VS: 43 mensen geëxecuteerd in 2011

De Verenigde Staten zijn opnieuw het enige land in Noord- en Zuid-Amerika, en het enige lid van de G8, dat gevangenen executeert. Exact 43 mensen werden er terechtgesteld in 2011. Europa en de staten van de voormalige Sovjet-Unie waren doodstrafvrij, behalve Wit-Rusland. Daar werden in 2011 twee mensen geëxecuteerd. De gebied van de Stille Oceaan was executievrij. Enkel in Papoea-Nieuw-Guinea werden vijf mensen ter dood veroordeeld.

“Zelfs de landen die koppig vasthouden aan de doodstraf boeken vooruitgang. Het zijn vaak kleine stapjes, maar in het verleden hebben we vastgesteld dat dit op lange termijn resulteert in volledige afschaffing van de doodstraf”, verklaart Amnesty in het nieuwste rapport over de doodstraf.

De Chinese overheid schrapte in 2011 de doodstraf voor 13 misdrijven die hoofdzakelijk verband houden met witteboordencriminaliteit. In het Nationaal Volkscongres liggen wetsvoorstellen ter tafel om foltering tijdens detentie te verminderen en de rol van de advocaat van de verdediging te versterken.

In de Verenigde Staten daalde het aantal executies en nieuwe doodvonnissen drastisch in vergelijking met tien jaar geleden. Illinois werd de 16de doodstrafvrije staat en Oregon kondigde een moratorium (opschorting) van de doodstraf aan.

“Het zal niet van de ene op de andere dag gebeuren, maar we zijn ervan overtuigd dat de doodstraf ooit volledig tot de geschiedenis zal behoren”, besluit Amnesty.

Als wereldwijde mensenrechtenbeweging is Amnesty International zonder uitzondering tegen de doodstraf, ongeacht de aard van de misdaad, de dader of de executiemethode. De doodstraf schendt het fundamenteel recht op leven en is bovendien niet efficiënter dan een andere straf. Daarnaast is er altijd een risico dat een onschuldige persoon terechtgesteld wordt. Geen enkel rechtssysteem is onfeilbaar.

Een overzicht van de regionale ontwikkelingen

Noord- en Zuid-Amerika

De VS is opnieuw het enige land in Noord- en Zuid-Amerika dat mensen executeerde in 2011. Er werden 43 executies opgetekend in 13 staten en 78 mensen werden ter dood veroordeeld. Sinds 2001 hebben er één derde minder executies plaatsgevonden en zijn er voor de helft minder mensen ter dood veroordeeld.

Het Caraïbische gebied

De Caraïben zijn in 2011 executievrij gebleven en ook het aantal landen dat doodvonnissen uitspreekt, lijkt in verval te zijn. Slechts drie landen hebben samen 6 mensen ter dood veroordeeld: Guyana, Saint-Lucia en Trinidad en Tobago.

Azië en Stille Oceaan

In 2011 werd in Azië de legitimiteit van de doodstraf meer in vraag gesteld. Er zijn minstens 51 executies voltrokken in 7 landen. Hierbij werd geen rekening gehouden met de duizenden executies die naar alle waarschijnlijkheid hebben plaatsgevonden in China. In 18 landen werden op zijn minst 833 mensen ter dood veroordeeld.

De eilanden in de Stille Oceaan bleven doodstrafvrij, behalve Papoea-Nieuw-Guinea. Daar werden 5 mensen ter dood veroordeeld. Singapore bleef in 2011 executievrij en voor het eerst in 19 jaar werden ook in Japan geen executies geregistreerd. De autoriteiten van Singapore en Japan hebben zich in het verleden als hevige voorstanders van de doodstraf geprofileerd.

Sub-Sahara-Afrika

Er is opmerkelijke vooruitgang geboekt in Sub-Sahara-Afrika. Enkel 14 van de 49 landen in de regio houden vast aan de doodstraf. In drie landen werd er effectief geëxecuteerd: Somalië, Soedan en Zuid-Soedan. Daar werden minstens 22 mensen ter dood gebracht. In Benin werd een wetgeving aangenomen om het VN-verdrag rond afschaffing van de doodstraf goed te keuren. Sierra Leone beloofde en Nigeria bevestigde om een officieel moratorium in te stellen op de doodstraf.
De grondwettelijke herzieningscommissie in Ghana stelde voor om de doodstraf af te schaffen.

Midden-Oosten en Noord-Afrika

In 2011 werden minstens 558 executies in 8 landen uitgevoerd en ten minste 750 doodvonnissen opgelegd in 15 landen. Het aanhoudende geweld in Libië, Syrië en Jemen maakte het bijzonder moeilijk om adequate informatie te verzamelen in verband met de doodstraf. In Libië is er geen informatie beschikbaar over gerechtelijke executies. Er is ook geen weet van opgelegde doodvonnissen. Wel staat vast dat in Libië veel buitengerechtelijke executies, folteringen en willekeurige detenties plaatsvonden.

Irak, Iran, Saoedi-Arabië en Jemen zijn verantwoordelijk voor 99 procent van alle geregistreerde executies in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. De autoriteiten van Algerije, Jordanië, Koeweit, Libanon, Marokko/Westelijke Sahara en Qatar hebben mensen veroordeeld tot de doodstraf, maar hebben geen enkele executie uitgevoerd.

Europa en Centraal-Azië

Wit-Rusland executeerde 2 mensen in 2011. Het is het enige executerende land in Europa en de voormalige Sovjet-Unie, en naast de Verenigde Staten, het enige land binnen de OVSE.

Lore Van Welden

Lore Van Welden is mediaverantwoordelijke bij Amnesty International Vlaanderen vzw