Als ecosystemen een dramatische en diepgaande verandering doormaken, kunnen ze een ‘tipping point’ of kantelpunt overschrijden en vindt een grote, abrupte verschuiving plaats. Zo kan aanhoudende droogte een regenwoud veranderen in een savanne.

Er is al veel onderzoek gedaan naar dergelijke verschuivingen, maar de relaties tussen de verschuivingen bleef lang onderbelicht. Een groep internationale wetenschappers van de Universiteit van Princeton en het Beijer Institute of Ecological Economics heeft die banden nu onderzocht.

Ze gingen na hoe een ingrijpende verandering in een ecosysteem verschuivingen in andere systemen kan veroorzaken. Een voorbeeld: smeltend ijs leidt tot veranderende zeestromingen zo tot de teloorgang van bosgebied.

“Dergelijke diepgaande verschuivingen vormen een grote uitdaging, want ze zijn moeilijk te voorspellen en nog moeilijker terug te draaien”, zegt Juan-Carlos Rocha, hoofdauteur van de studie. “Tegelijk kunnen ze beschikbaarheid veranderen van de diensten die mensen uit die ecosystemen halen.”

Feedback

De wetenschappers analyseerden driehonderd voorbeelden van dergelijke verschuivingen. Naast het domino-effect bestudeerden ze ook feedback-effecten: daarbij houdt een verandering zichzelf aan de gang, zoals smeltend zee-ijs. Hoe minder ijs, hoe meer zonlicht de zee kan absorberen en opwarmen, waardoor er nog meer ijs smelt.

“Onze studie is relevant voor beleidsmakers omdat de verschuivingen belangrijke gevolgen kunnen  hebben voor de diensten die de ecosystemen leveren, en dus voor het menselijk welzijn”, schrijven de auteurs. ”

Hoe complex het onderzoek ook mag zijn, de conclusie is eenvoudig, schrijven de onderzoekers. “Het is van cruciaal belang om verschuivingen in ecosystemen zoveel mogelijk te vermijden. Ze kunnen immers een grote impact hebben op de menselijke economie en samenleving en het is vaak moeilijk en duur om ze terug te draaien. Het is daarom dringend nodig dat we early warning-systemen ontwikkelen die ook rekening houden met het domino-effect.”