“Doel en Chemie, maak werk van wind- en
zonne-energie”. Met dat ordewoord op de spandoeken van de
Elf-maart-beweging en Climaxi, werd in Antwerpen pionierswerk gedaan om de anti-kernenergiebeweging te vernieuwen, sterker te maken
en op termijn ook succesvol.

Op vrijdag 23
mei deelden Antwerpse milieuactivisten reeds folders uit aan de grootste
Antwerpse petrochemiebedrijven. Voorbije zondag
7 juni werd een toeristen-boot
afgehuurd om met deze spandoeken de haven door te varen. Het is een bewuste
keuze. Het ordewoord legt meerdere andere klemtonen, dan tot nu toe
gebruikelijk.

Doel en Chemie….

Antwerpen is
de tweede grootste concentratie van petrochemische bedrijven ter wereld. Heel
de Scheldelaan van aan de Royersluis bij Antwerpen tot 25 km verder aan de Nederlandse
grens, is één aaneenschakeling van raffinaderijen en chemische bedrijven. In
dit havengebied verdienen 65.000 mensen hun dagelijks brood. Hier klopt het
hart van de Belgische economie. En vlak ertegen liggen daar de vier
kerncentrales van Doel.

De
petrochemische bedrijven zijn nagenoeg alle “seveso”-bedrijven. Bedrijven met
een hoog risico door de gevaarlijke stoffen in hun productieproces. Ontvlambare,
ontplofbare producten in de ovens, in de distillatietorens, in de leidingen, en
in de opslagtanks van enkele kubieke meters tot meestal 10.000 à 50.000 kubieke
meters. Als daar iets misloopt, heb je een ramp. Seveso-bedrijven zijn gelukkig
onderworpen aan een strenge regelgeving, die hen verplicht alle mogelijke
risico’s te bestuderen en te bewijzen dat ze die ten allen tijde onder controle
kunnen houden.  Wat ze niet onder
controle hebben, dat is een mogelijk nucleair ongeval in de kerncentrales van
Doel. Wat als er gesteld zou worden dat 10 of 20 km in de omtrek iedereen geëvacueerd
moet worden? Ze kunnen hun installaties niet één-twee-drie stilleggen, dat pakt
tijd, als je niet een reeks ontploffingen en branden bovenop wil hebben. Want
dan krijg je een cascade van rampen die het nucleair ongeval nog erger maken. Het
is gewoon ongehoord en onverantwoord. Opkomen voor veilige werkomstandigheden
voor heel het havengebied ligt in de lijn van de syndicale strijd.

Nog iets: om
petrochemische bedrijven veilig te laten werken, moeten ze kunnen rekenen op
een gewaarborgde levering van elektriciteit. Spanningsval mag niet langer dan
secondes duren. Daarvoor werd in het verleden op de kerncentrales gerekend. Die
hebben ondertussen bewezen redelijk onbetrouwbaar te zijn. Als één reactor
wegvalt is dat ineens een grote hap uit de stroomvoorziening.  Beter is te rekenen op een veelvoud van
afzonderlijke elektriciteitsproducenten.  Zoals windmolens en zonnepanelen, met een
back-up van warmte-kracht-koppelingen, die werken op gas.  Bij onze protestvaart konden we vaststellen
dat vandaag windmolens overduidelijk mee het industrieel landschap bepalen, evengoed
als de schoorstenen, de distillatiekolommen, de koeltorens en de fakkels.

 Maak werk in Doel en Chemie…

Onze hele
maatschappij omvormen naar een duurzame toekomst, zonder fossiele of nucleaire
energie, het is een hele omschakeling. Daarbij worden zoveel zaken aangeraakt,
dat je dit nooit kan verwezenlijken zonder de nadrukkelijke ondersteuning
vanuit de overgrote meerderheid van de bevolking, en vooral van de werkende
mensen die in de bedrijven aan de bron liggen van heel de rijkdom in het land.
Bij het voorbij varen van de haven-installaties, werd duiding gegeven hoe de
dokwerkers trekkende kracht waren in de verzetsstrijd tegen fascisme en oorlog
in de jaren 40-50. Hoe zij de trekkende kracht waren voor de grote algemene staking in 60-61. Hoe zij ook
recenter de voorhoede vormde van de “witte woede”, de beweging tegen misbruik
van kinderen. Bij het voorbijvaren van
de raffinaderijen werd duiding gegeven bij de historische bezetting van één
jaar lang van de oude RBP, de strijd tegen afdankingen en sluitingen…

De strijd om
werkbehoud, de strijd voor een gewaarborgd inkomen overheerst vandaag heel het
sociaal-politiek toneel. Dat kan ook niet anders. Bedreigingen en zorgen op
korte termijn halen het steeds van bedreigingen en zorgen op langere termijn. Daar
kent iedereen talloze voorbeelden van. De milieubeweging kan enkel gehoor
winnen, als zij haar strijd linkt aan deze onmiddellijke bezorgdheid.

Dat is wat
het ordewoord “Doel en Chemie, maak werk
van wind- en zonne-energie” ook doet: welgemeend opkomen voor werkzekerheid
en goede werkomstandigheden voor alle bedrijven en werkers in de haven. Dus ook
een perspectief geven aan het huidig personeel van de kerncentrales.

 Maak werk van wind- en zonne-energie…

De
petrochemische bedrijven zijn energetische slokkoppen. Het grootste bedrijf, de
BASF, in het noorden tegen de Nederlandse grens verbruikt op haar eentje meer
elektriciteit, meer aardgas en meer stadswater dan heel de bevolking van de
stad Antwerpen. De administratie van de stad Antwerpen heeft een inventaris
gemaakt van de restwarmte die de petrochemische bedrijven lozen via hun
koeltorens en via hun koelwater. Dat is twee en een half keer heel de
warmtebehoefte van de stad Antwerpen. De stad werkte ook aan een klimaatactieplan.
Daaruit blijkt dat de petrochemische bedrijven, die onderworpen zijn aan het
Europees emissiehandelssysteem , 79% van alle emissie aan broeikasgassen voor
hun rekening nemen.  Antwerpen
klimaatneutraal maken zal niet lukken als de petrochemische bedrijven niet mee
overschakelen naar hernieuwbare energie.

Hoe kan je
die massa nodige energie opwekken met de onregelmatigheid van wind en zon? Een
vaak opgeworpen vraag. Het antwoord ligt in opslag van opgewekte elektriciteit
in andere vormen van energiedragers.

Een van onze
sprekers op de protestboot was Dirk Knapen van REScoop, de koepel van energie
producerende coöperatieven. Hij toont duidelijk aan dat er meer dan voldoende
wind en zon beschikbaar is. Ook weten wij via zijn pionierswerk dat Denemarken
oplossingen gevonden heeft door het integreren
van drie energienetwerken: het verdeelnet voor elektriciteit, het verdeelnet
voor aardgas, én de warmtenetten, waarmee zij hun steden collectief verwarmen. Het
warmtenet buffert alle onregelmatigheid van zon en wind. “Ja maar”, hoor ik vaak, “Denemarken
heeft niet zo een uitgebreide energieopslorpende industrie als België”. Laten
we daarop antwoorden: juist daar ligt de oplossing!

De petrochemie als sleutel tot de oplossing
voor duurzame energievoorziening

Er zijn heel
wat verschillende technologische oplossingen om elektriciteit uit wind en zon
op te slaan. In de petrochemie bestaat de nodige technische kennis. Neem nou
bijvoorbeeld perslucht om het meest eenvoudige op te noemen. Perslucht wordt in
elk petrochemisch bedrijf gebruikt. Om leidingen te spoelen, of om vonkvrij te
werken. Daar liggen al heel wat mogelijkheden.

Iets
gecompliceerder, maar heel goed doenbaar: de warmteopslag. De petrochemische
bedrijven gebruiken constant warmte, in watt uitgedrukt, gemiddeld drie keer
meer dan elektriciteit. Langs de hele
Scheldelaan zie je de ene opslagtank na de andere. Vele daarvan zijn verwarmd,
opdat de inhoud vloeibaar zou blijven. Daar kan heel wat warmte in opgeslagen
worden. Waarom de piek productie van wind en zon niet gebruiken in plaats van
stookolie? Alle petrochemische bedrijven en raffinaderijen gebruiken massaal
stoom aan temperaturen van 120 tot 180°C of nog meer. Waarom die niet maken met
warmtekrachtkoppeling? Tegelijk met het maken van elektriciteit recupereer je
de warmte voor de stoomproductie. De inventaris van de Stad Antwerpen zegt dat
er in 2012 al voor 2,3 miljoen MWh elektrische capaciteit is geïnstalleerd in
de petrochemie. De permanente stoom- en warmte vraag van de petrochemie kan
hier de rol spelen van de stedelijke warmtenetten in Denemarken.

Nog wat
gecompliceerder: Over heel de petrochemie wordt waterstofgas gebruikt. Doorheen
heel de haven liggen ondergrondse pijpleidingen die waterstofgas vervoeren van
het ene bedrijf naar het andere. Die leidingen vertakken zelfs naar Duinkerken
en Rotterdam. De kennis over waterstoftechnologie is duidelijk aanwezig. Maar
waterstof wordt momenteel op een vuile manier geproduceerd, omdat op korte
termijn “goedkoper” is. Waterstof wordt gemaakt door kraken van aardgas, nafta,
of nog andere fossiele stoffen. Met uitstoot van het broeikasgas CO2,
gemiddeld 90 ton CO2 per uur waterstofproductie. Door waterstof te produceren op een zuivere
manier, via elektrolyse van water in zijn componenten waterstof en zuurstof,
zou de emissie van heel België met ettelijke procenten kunnen verminderen. Bovenop
kan de eveneens geproduceerde zuurstof ook nuttig gebruikt worden om andere
broeikasgassen als NOx te verminderen.

De technologische
kennis om dit te verwezenlijken bestaat al. Maar er zal enorm veel geïnvesteerd
moeten worden in nieuwe industriële installaties, in aanpassing van oude
installaties, in opleiding van nieuw personeel. Dat zal natuurlijk het
rendement van het geïnvesteerd kapitaal op korte termijn naar beneden halen. Vervelend
voor de aandeelhouders, die lagere dividenden uitgekeerd krijgen. Tegelijk heel
wat kansen voor nieuwe werkgelegenheid.

Bovendien zal
er heel wat werk zijn voor onze elektriciens, die nu het niet-nucleair gedeelte
van de kerncentrales beheren. Dat heeft Marc, vakbondsman van Nystar, uitgebreid
op de protestboot ook uitgelegd. En ik kan het personeel van het nucleair
gedeelte van de kerncentrales met een gerust geweten vertellen, dat wij hen blijvend
nodig hebben om de stilgelegde reactoren te bewaken en te demonteren. Dat duurt
tientallen jaren. We zullen nieuwe nucleaire technici moeten opleiden om hen te
vervangen als zij op pensioen gaan. Wij eisen mee dat het stilleggen van de
reactoren correct gebeurd met de nodige voorzorgen voor heel de industriële
omgeving en heel de bewoning in de verre omtrek.

De
vakbeweging en de milieubeweging kunnen best de handen in elkaar slaan: “Doel en Chemie, maak werk van wind- en
zonne-energie”.