In de nieuwe nabeschouwing “Twintig jaar later” legt De
Dijn de band tussen de twee boeken en licht hij toe hoe zijn pleidooi van toen
voor de herontdekking van ‘traditionele’ waarden als vertrouwen, overgave,
traagheid en redelijkheid overeind blijft. In een vooruitblik op de toekomst
vervolledigt hij zijn maatschappijkritische analyses met bedenkingen over een
bijkomende problematiek die in geen van beide boeken voldoende aan bod kwam:
hoe de beheersingsmentaliteit nu ook de vorm dreigt aan te nemen van
technologische pogingen tot enhancement en transhumanisme.
Hoe zien wij nu die vrijheid en tolerantie van “verboden
te verbieden”. Het is altijd bij mensen gericht op het waardevolle (geluk, zin,
succes) = vertrouwen en zekerheid.
Geluk, zin en succes hangen intrinsiek samen.
Succes kan een doelgerichtheid zijn.
Leven wij in een neoliberale tijd?
De culturele revolutie van ’60 was heel belangrijk! Maar
is pas in ’90 verspreid geworden en algemeen aanvaard.
Wat is vrijheid? Volgens filosofen zijn er twee soorten:
– Negatieve
vrijheid = niet ondergeschikt zijn aan dwang. De vrijheid van iets.
– Positieve
vrijheid = vrij zijn voor iets. Om iets waardevol te realiseren. Contact maken
met “het goede”.
Welke vorm neemt het waardevolle aan? Het goede
manifesteert zich in verschillende vormen.
In het neo-liberale betekent dit méér hebben dan de
ander.
De ontwaarding van alle waarden kan niet betekenen: geen
waarden meer, maar wel vloeibaarheid = de waarden worden geïndividualiseerd,
evolueren en worden gebruikswaarden. Alle waarden staan ten dienste van het
individu en zijn gericht op succes.
Herman verwijst naar het boek van Olivier Roy “Holy
Ignorance”. Religie is een product op de markt. Religieuze waarden zijn een
keuze. Geen enkele grote religie ontsnapt hieraan.
Waarden zijn geen erfenis maar een opbouw van je
persoonlijkheid.
Religie is nu zeer aanwezig in onze samenleving. Er zijn
terug wicca’s, druïden, sjamanen,…
Het systeem van vaste waarden <-> het systeem van
vloeibare waarden
Herman denkt terug aan een liedje van The Beatles “All
you need is love”; is een hymne aan de liefde van Sint Paulus. Er is geen onderscheid
in liefde.
1. Liefde
dient gericht te zijn => geëigende objecten.
2. Waar
het in liefde om gaat is niet het “ik” maar het object. Het plezier van de eros
is er niet verwerpelijk maar staat ten dienste van de ander. De essentie is hoe
je tegenover de andere/het ander staat. Het gaat om de relatie.
3. Kan
enkel bestaan in een samenleving waar dit kan. Geluk bestaat erin te leven
zoals het hoort.
4. Gemeenschappelijkheid
is belangrijk – identiteit = je vorm uit het niets. Je roeping/missie.
5. Vele
waarden zijn deel van een ordening/structuur van de gemeenschap ofte instelling
= er is al ingesteld.
Vloeibare waarden = als je maar liefde hebt => om eender
welke vorm. Man en vrouw zijn geen vaste patronen, ze liggen niet vast => je
mag die combineren zoals je wil. De vroegere wetten vallen weg. Fundamentele veranderingen,
bv incest is toegelaten mits wederzijdse toestemming. Wie zijn wij om te zeggen
dat dit niet mag? Waar komt het op aan? Niet op het object maar op seks en
genieten van mekaar = liefde => de instelling die verbonden is met liefde
dient afgeschaft te worden, bv het huwelijk.
Het gaat om een ingesteldheid. Waarde gericht op het
succes en niet op het object. Geeft een totaal nieuw idee over geluk = je goed voelen,
levenskwaliteit. Nu is geluk identiek aan hoe ik me voel. Er komt een andere
vorm van gemeenschap. Het nieuwe tribalisme, samenhorigheid. Zorg en onderwijs
waren waardedomeinen maar nu zijn het organisaties. Bij de onderwijs- en zorgmarkt
waar het om cliënten gaat, is de waarde weg! De 10 geboden – de gouden regel:
doe niet aan een ander…
Edoch holt het systeem zichzelf uit! Maar er komen ook
meer en meer oases van mensen die anders zijn en denken = er is hoop en men
dient te willen veranderen.
Herman verwijst deze keer naar Houellebecq: spiritualiteit,
religie en techniek combineren = transhumanisme (zie ook bv de film “Her”).
Er is een revolutie bezig!
