Eeuwen en decennia beginnen niet op het moment waarop kalenders willen dat ze beginnen. De ‘negentiende eeuw’ begon al in 1789, de ‘twintigste eeuw’ begon pas in 1914, de jaren negentig begonnen in 1989 en eindigden op 11 september 2001. 

Uiteraard, over deze bepalingen kan gediscussieerd worden. Maar het punt is dit: de gebeurtenissen die een bepaald decennium kleuren vallen niet strikt samen met het beginpunt van dat decennium in de officiële tijdrekening. 

Wanneer begon het decennium dat nu op zijn einde loopt? 2008 is een goed voorstel. 2008 was het jaar van de grote crash, het moment waarop de bankencrisis een schokgolf stuurde door de economie en de effecten van die schokgolf voelen we tot vandaag.

Wie dacht dat na de crisis van 2008 de banken aan de leiband zouden worden gehouden door de overheden kwam nogal bedrogen uit. Exact het tegendeel gebeurde. De banken namen de overheid op sleeptouw. Dat deden ze altijd al natuurlijk, maar na 2008 gebeurde het openlijk en zonder schaamte. 

De rekening van dit bankenfeestje werd betaald door de gewone mensen. En het magische woord dat toeliet om die rekening door te schuiven was ‘austeriteit’. In zowat alle landen werd een draconisch besparingsbeleid opgedrongen aan de bevolking. Als een mantra werd herhaald dat er door zure appels heen moest gebeten worden, dat er moest gesnoeid worden om te bloeien, dat er op de tanden moest gebeten worden, dat er zuurstof naar de economie moest gaan. 

We weten nu tot wat dat besparingsbeleid gediend heeft: tot nog meer overdracht van publieke middelen naar private spelers. Na besparingen kwamen enkel nieuwe besparingen. Het was een afbraak om nog meer afbraak te legitimeren. Drama’s die Grieks kunnen genoemd worden.

Er was natuurlijk verzet. Verzet dat begon in de Arabische wereld. Uit onvrede met de inbeslagname van de luttele goederen die hij op straat verkocht stak de Tunesische Mohamed Bouazizi zichzelf in brand. Het was een symptoom van de heersende, algemene onvrede over de versteende politiestaten van het Midden-Oosten. 

Maar evengoed betrof het een revolte tegen sociale uitzichtloosheid die mede aangewakkerd werd door de recessie die zich vanaf 2008 aandiende. Het meest iconische moment van de Arabische Lente was natuurlijk de bezetting van het Tahrirplein in Caïro en de val van het Moebarak-regime op 11 februari 2011. Het is deze bezetting die de inspiratie vormde voor de bezetting van pleinen in Zuid-Europa en de VS die bekend zouden worden onder de namen Occupy, Indignados, 15M-movement of Nuit Debout.

Deze bezettingen in Europa en de VS waren het spontane antwoord op de volstrekt ondemocratische wijze waarop de zogenaamde ‘markten’ de politiek stuurden richting austeriteit. Tegenover een makke politieke klasse die zich volledig liet leiden door de wil van de markt, werd op de bezette pleinen een vorm van directe democratie beoefend. Om te tonen dat het anders en beter kan. Voorafspiegelingen van een wereld die mogelijk was. 

Dit werkte aanstekelijk en besmettelijk. Ook in Turkije, Israël en Brazilië werd de eerste helft van dit decennium gekenmerkt door hevig protest dat vaak knipoogde naar Tahrir en Occupy. Als er één protestvorm kenmerkend was voor het voorbije decennium dan was het wel de pleinbezetting.

De protestgolf van 2011 scheerde ook langs België. In oktober 2011 betoogden 15.000 indignados in de straten van Brussel. In de week voor het protest hadden ze leegstaande gebouwen van de KUB bezet en volksvergaderingen georganiseerd in het aangrenzende park. De hoofdzetel van Dexia werd eventjes bezet. 

Ook in Antwerpen en Gent waren er in de herfst van 2011 verscheidene kortstondige bezettingen, betogingen en volksvergaderingen. Occupy Antwerpen zou, mede door toedoen van schrijver Jeroen Olyslaegers, in het daaropvolgende jaar overgaan tot het organiseren van ‘geefpleinen’.

Het is verleidelijk om de pleinbezettingen van 2011 te zien als een kortstondige eruptie. Of als een begrijpelijke, maar hopeloze poging om grip te krijgen op de ondemocratische krachten van het financiële kapitalisme. Maar wie vrede neemt met deze interpretatie gaat voorbij aan de politieke mogelijkheden die deze protesten gecreëerd hebben. 

Zonder de impact van Occupy in de VS was de opgang van een figuur als Bernie Sanders ondenkbaar geweest, zonder de Spaanse Indignados was er geen Podemos, zonder de Griekse anti-austeriteitsprotesten geen zegevierend Syriza. De straatprotesten van 2011 hebben mee bijgedragen tot de vorming van een politieke ruimte ter linkerzijde van de sociaal-democratie. 

In het voorbije decennium hebben we zowel de spectaculaire opgang als de prozaïsche neergang meegemaakt van figuren die vanuit deze ruimte het centrum hebben proberen te veroveren. De tragische afloop van het Corbynisme in Groot-Brittannië is daar wellicht het meest exemplarisch voor.

Ook in eigen land ging de sociale rust niet gauw liggen. In 2014 vond de ‘moeder aller verkiezingen’ plaats. N-VA kwam als grote overwinnaar uit de bus. Een kleine twee jaar eerder mocht De Wever zich ook al tot burgemeester kronen van Antwerpen. N-VA had zich, in de aanloop van de parlementsverkiezingen van 2014, geprofileerd als een harde, neoliberale besparingspartij die bovenal de ‘begroting op orde’ wilde krijgen. 

Het was een retoriek die bijzonder Thatcheriaans aandeed en waar zowel neoliberalen, conservatieven als doorwinterde Vlaamsnationalisten zich mee konden profileren. Het was dit liberaal-conservatieve nationalistische verbond dat N-VA haast onoverwinnelijk maakte.

Maar ook het sociale verzet organiseerde zich snel. Vakbonden mobiliseerden, het middenveld schoot wakker. Hart Boven Hard werd opgericht en nam een vliegende start. Op 6 november 2014 trok een vakbondsbetoging door de straten van Brussel waarvan de omvang vriend en vijand verbaasde. 

Ruim honderdduizend mensen kwamen op straat om zich te verzetten tegen de aangekondigde besparingspolitiek. De betoging werd gevolgd door ettelijke provinciale en nationale stakingsacties. Een interessante symbiose vond plaats tussen gewone burgers, vakbewegingen en nieuwe sociale bewegingen zoals Hart Boven Hard.

Toch was dit niet het begin van een sociale lente. In januari 2015 vond een bloedige aanslag plaats in de redactielokalen van Charlie Hebdo. Het zou het begin inluiden van een wereldwijde golf aanslagen die zich tijdens de jaren ‘15 en ‘16 ontrolde. In West-Europa zou vooral Frankrijk het zwaar te verduren krijgen. 

In november 2015, nog geen jaar na de moord op de journalisten van Charlie Hebdo, sloeg een moordcommando toe in verschillende Parijse cafés en in concertzaal Bataclan. In maart 2016 vonden aanslagen in Brussel plaats. We moesten wennen aan inderhaast opgetrokken checkpoints, lockdowns, betonblokken en militairen in het straatbeeld.

De politieke backlash was enorm. Onder meer N-VA veranderde het geweer radicaal van schouder. In plaats van zich moeizaam te blijven profileren op een sociaal-economische as, werd resoluut gekozen voor culture wars en nauwelijks verhuld racisme. Daarmee schoven de Vlaams-nationalisten steeds dichter op naar extreem rechts. Figuren als Theo Francken die openlijk dwepen met alt right namen de overhand. En ondertussen groeide de aanhang van het Vlaams Belang gestaag.  

Daar zat natuurlijk de verkiezing van Donald Trump voor iets tussen. Aanvankelijk was er vrijwel niemand die de kandidatuur van Trump echt serieus nam. Maar dat veranderde vrij snel naarmate de verkiezingsdag van 8 november 2016 naderde. Nog steeds tegen vele verwachtingen, won Trump het van Clinton. 

Na zijn eedaflegging voerde hij vrij snel de zogenaamde muslim-ban in. De grenzen met bepaalde islamitische landen werden gesloten, of dat werd toch geprobeerd. Maar er brak massaal protest los op en rond de Amerikaanse luchthavens. Uiteindelijk kwam er van die muslim-ban weinig terecht.

Die beginmaanden van Trumps presidentschap zouden symptomatisch blijken voor de komende jaren. Steeds opnieuw zou Trump provoceren, radicale maatregelen proberen door te duwen en daardoor chaos en verwarring creëren. De verkiezing van Trump gaf extreem rechts vleugels, maar evengoed het sociaal protest. 

In januari 2017 trok de Women’s March door de straten van Washington DC, het zou de op één na grootste betoging worden uit de Amerikaanse geschiedenis. Je zou de Women’s March kunnen beschouwen als de aanloop naar een ware explosie aan feministisch verzet in de herfst van 2017. 

Na onthullingen over de misbruiken van filmproducent Harvey Weinstein ging de hashtag #MeToo viraal. Misbruiken die jarenlang werden genegeerd, verzwegen of miskend kwamen plots aan de oppervlakte. Er zette zich een omwenteling door: er werd niet meer gezwegen, misbruik en seksisme kon – met behulp van nieuwe media – beter dan ooit publiekelijk worden aangeklaagd.

De verschillende protestbewegingen onder het presidentschap van Trump culmineerden tijdens de zomer van 2020 in de grootste, meest belangrijke golf van sociaal verzet sinds de jaren zestig in de VS: Black Lives Matter. 

Black Lives Matter is natuurlijk ouder dan dat. De beweging ontstond na de politiemoord op Michael Brown in Ferguson. Black Lives Matter werd zowel de roepnaam als de slogan die alle protesten tegen het dagelijks geweld gericht tegen zwarte mensen verbond. 

Maar de echte explosie kwam in de lente van 2020, na de moord op George Floyd. In geen tijd braken in de hele VS grote protesten uit die opvallend multiraciaal en breed gedragen waren. Ook in andere landen kenden de BLM-protesten navolging. In juni 2020 kwamen meer dan tienduizend mensen samen op het Brusselse Poelaertplein om racisme luidkeels te veroordelen.

Het decennium dat begon met revoluties en protesten eindigde dus ook met revoluties en protesten. In Frankrijk brak er eind 2018 een spontane sociale opstand uit. Honderdduizenden Fransen dosten zich uit in Gele Hesjes, blokkeerden ronde punten over het hele land en schopten keet in de chiqueste wijken van de Franse hoofdstad. 

Ook in België blokkeerden Gele Hesjes ronde punten, wegen en zelfs snelwegen. Het protest van de Gele Hesjes was symptomatisch voor een nieuwe golf van protesten die tijdens de laatste jaren van dit decennium over de wereld raasde. Van Libanon tot Chili, van Hongkong tot Soedan, van Irak tot Ecuador, zagen we brandende barricades, traangaswolken en gebalde vuisten.

Ook het ecologisch verzet vond een tweede, meer militante adem in dit decennium van verzet. Onder inspiratie van Greta Thunberg kwamen wereldwijd wellicht miljoenen mensen op straat met de eis om klimaatverandering serieus te nemen. In België waren het vooral de scholieren die het protest trokken. Ze organiseerden stakingen en trokken naar Brussel om er hun stem te laten horen. Klimaatmarsen werden georganiseerd en wisten in geen tijd tienduizenden mensen te mobiliseren. 

Dit was het decennium waarin klimaatverandering vervelde van een debat naar een strijd. Niet toevallig omdat het ook het decennium was waarin die klimaatverandering zich meer dan ooit liet voelen. Stormen, hittegolven, bosbranden, droogtes en overstromingen worden steeds meer de norm. En tegelijk blijft de uitstoot gewoon toenemen. Ongetwijfeld zal de klimaatstrijd het komende decennium enkel maar prangender worden.

Wanneer het coronavirus zal uitgeraasd zijn, zullen de verschillende sociale strijden van het voorbije decennium vermoedelijk met vernieuwde kracht losbarsten. Het zal ook meer dan nodig zijn. 

De doortocht van het virus heeft de kloof tussen arm en rijk, wit en zwart, noord en zuid enkel maar doen toenemen. Extreem rechts lijkt – met de beelden van vorige week in het achterhoofd – steeds meer te opteren voor openlijk geweld. En ondertussen blijft de planeet verder opwarmen. De strijd is nodig en is nog maar net begonnen.

We hopen om ook het komende decennium van die strijd samen met jullie verslag te blijven uitbrengen.

Het zal meer dan nodig zijn.

Van harte welkom op online jubileum-event op 13/1

We hadden het tienjarig bestaan van DeWereldMorgen.be graag met een groot evenement georganiseerd, maar daar heeft corona helaas een stokje voor gestoken. Daarom gaan we, in samenwerking met het Kaaitheater en MENARG (Ugent), voor een online event in de vorm van een debat over de strijdbewegingen van de afgelopen tien jaar.

Aan tafel schuiven mee aan: Miriyam Aouragh, (NL) Annie Olaloku-Teriba (UK), Nadia Fadil (BE), Vijay Prashad (VS). Moderator van dienst is Omar Jabary Salamanca. Het debat zal live gestreamd worden op woensdag 13/1 vanaf 19u30.

#WANNEER: 13/01/2021 om 19:30

#VOLG DE STREAM VIA: https://www.facebook.com/DeWereldMorgen/posts/10158592740380469