Willy Schaeken

Democratische lessen voor hedendaagse politici

Precies 150 jaar na de afschaffing van de slavernij en 50 jaar na de ondertekening van de Voting Rights Act, komt de film 'Selma' in de Europese bioscopen. In plaats van een volwaardige biopic zoals ‘Gandhi’ (R. Attenborough) koos regisseur Ava DuVernay om niet het hele leven van het hoofdpersonage te verfilmen, maar een cruciale fase uit diens leven.

donderdag 19 maart 2015 12:51
Spread the love

Met de keuze voor een levensfase werd een ‘en-toen-en-toen-vertelling’ vermeden, zoals in de film J. Edgar (C. Eastwood) nog werd toegepast. Bovendien koos DuVernay niet voor een absoluut hoogtepunt uit het leven van Martin Luther King jr. In dit geval hadden de Montgomery busboycot of de I have a dream-toespraak het filmisch verhaal kunnen gevormd hebben. De keuze viel op Selma en het jaar 1965.

Dit historisch jaar bood veel voordelen. Ten eerste is 1965 een keerpunt binnen de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Kings strijd voor politieke en burgerlijke vrijheden zou nu aangevuld worden met zijn inzet voor sociaal-economische rechten. Voorts werd King radicaler, wat zijn (soms bitsige) houding inzake binnenlandse armoede, huisvesting, werkgelegenheid, Vietnam kan verklaren. Ten derde werd het mediatiek-diplomatieke karakter van King nog frappanter omdat zijn internationale faam enorm toenam.

Ten slotte was er de actuele link. Vijftig jaar na de overwinning op raciale vooroordelen doken diezelfde problemen opnieuw op, deze keer in Florida (Trayvon Martin, 2012), New York (Eric Garner, 2014) en Missouri (Michael Brown, 2014). Met diepe verontwaardiging reageerde president Obama voor de staatsmedia en noemde frustratie een ongegronde reden om over te gaan tot raciaal geweld. “Een democratie is gebouwd op coherente samenwerking en die solidariteit hebben wij broodnodig”, aldus Obama. DuVernay beaamt volledig deze gedachte. 

Bewustwording

Naast de actualiteitswaarde biedt de film Selma ‘democratische lessen voor actuele politici’. De film groepeert en instrueert diverse standpunten binnen de burgerrechtenbeweging in de jaren vijftig en zestig.

Kings eigen Southern Christian Leadership Conference (SCLC) verenigde een honderdtal kleine organisaties. Als een geweldloze beweging kreeg ze de steun van het Student Nonviolent Coördinating Committee (SNCC of SNICK) onder leiding van James Farmer en John Lewis, en veeleer tegenwerking van de Black Muslims onder wie Malcolm X. Naast de SCLC en SNCC debatteerden de National Urban League (NUL), het Congres of Racial Equality (CORE) en de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP).

De film Selma laat duidelijk zien dat protest geen uitzondering, afwijking of afwijzing van het politieke proces is, maar een volwaardig deel van dat proces. Kiesrecht is een constitutioneel basisrecht en hiervoor ijveren is deel uitmaken van de democratische bewustwording.

Voorts toont Selma dat de media geen onafhankelijke rol binnen het democratische proces hebben. De media zijn een deel van dit proces, want ze brengen verslag uit, interpreteren, geven aanwijzingen, staan in verbinding met politici, kortom: werken mee aan de democratische bewustwording binnen hun generatie.

Burgerrechtenstrateeg

In Selma is de pers alomtegenwoordig. Van de drie historische marsen wordt uitgebreid verslag geschreven, Kings toespraken worden uitgebreid besproken in nationale dagbladen en het Witte Huis krijgt de eerste foto’s van Bloody Sunday op de ontbijttafel voorgeschoteld. Als burgerrechtenstrateeg maakte King veelvuldig gebruik van de media. Zijn aanwezigheid in de stad en zijn demonstraties nabij het gerechtsgebouw zorgen voor media-aandacht en verspreiding van belangrijke informatie.

Bovendien richtte King in Selma zijn spotlights op sheriff Jim Clark, die hij eerder beschouwde als een racistische Bull O’ Connor uit Birmingham dan een uitgekookte Laurie Pritchett uit Albany.

Maar Martin Luther King was niet enkel scherpzinnig strateeg, hij had ook een zachte diplomatieke kant. In Selma zien we zijn onderhandelingen met mede-activisten en met de pers, zijn contacten met de plaatselijke bevolking, zijn gesprekken met Coretta, maar vooral zijn onderhoud met president Johnson. Die gesprekken zijn geanimeerd, intensief en versterkend.

Selma komt net op tijd. Het grote experiment Amerika heeft nood aan democratische heropbouw en democratische sterkte. Zoals Johnson het formuleerde: “Wij voelen de noodzaak om sterk te zijn. Er is in de huidige wereld geen plaats voor zwakheid.”

Willy Schaeken is historicus en auteur over Martin Luther King

take down
the paywall
steun ons nu!