Naar aanleiding van het referendum dat op zondag 1 september in Sint-Niklaas wordt georganiseerd over de voorgenomen privatisering van de stedelijke reinigingsdienst werd op woensdag 28 augustus een debat gehouden door het Masereelhuis.

Bezuinigingen en privatisering

Nog tijdens deze legislatuur wil het stadsbestuur meer dan honderd van de negenhonderd voltijdse equivalenten laten afvloeien. “De stad zal in de portemonnee van het personeel zitten”, liet schepen Christel Geerts (SP.A) zich ontvallen tijdens het debat.

Volgens de vakbonden zou het om 180 jobs kunnen gaan. De stad stelt dit allemaal te kunnen doen zonder naakte ontslagen. Het bestuur stelt ook voor om de stedelijke reinigingsdienst over te hevelen naar de MIWA, een intercommunale die instaat voor de afvalverwerking van een vijftal gemeenten in het Waasland. Deze wil de dienst uitbesteden aan de privésector.

Het personeel, en vooral dat van de reinigingsdienst, is verbijsterd. Toen één en ander bekend geraakte, ging het in staking  en nam het de vrijgekomen tijd te baat om met een petitie rond te gaan. Het signaal viel bij het stadsbestuur in dovemansoren.

Zo kwam het voorstel tot stand om handtekeningen op te halen en een volksraadpleging af te dwingen voor het behoud van de stedelijke reinigingsdienst. Zouden de man en de vrouw in de straat hier wel achter staan? De twijfel verdween snel toen bleek dat vele Sint-Niklazenaren de mannen van de vuilniskar steunden.

Op amper drie dagen tijd werden meer dan 9.000 geldige handtekeningen opgehaald, al waren er maar 7.200 nodig. Door een flink deel van de handtekeningen ongeldig te laten verklaren, wou het stadsbestuur, bestaande uit N-VA, SP.A en Groen, het referendum kelderen. Dat argument werd door de commissie volksraadplegingen van tafel geveegd.

Maatschappelijk debat in actie

Met nog enkele dagen te gaan voor het referendum, organiseerde het Masereelfonds in Sint-Niklaas een debat over democratie en privatisering. Of over hoe de jongens van de vuilniskar het maatschappelijk debat in gang staken over openbare dienstverlening, werkomstandigheden en waar we met onze samenleving naartoe willen.

Vijf sprekers kwamen op de uitnodiging af: Christel Geerts (SP.A), schepen van o.a. de reinigingsdienst en voorzitster van de MIWA; Bart De Bruyne, gemeenteraadslid voor Groen, wiens fractie ook deel uit maakt van de meerderheid; Thomas Decreus, politiek filosoof en auteur van ‘Een paradijs waait uit de storm’; Jan Blommaert, professor en één van oprichters van de Ronde Tafel van Socialisten en Dirk Van Himste, secretaris van ACOD-Oost-Vlaanderen.

Het debat spitste zich toe op de vragen of privatisering een oplossing is voor de crisis en of de volksraadpleging een nuttig instrument is.

Alle sprekers gaven te kennen dat de privatisering van openbare dienstverlening een slechte zaak is. Maar in dit dossier  noemden de kartelpartners Groen en SP.A een privatisering “de oplossing van het minste kwaad” en zou deze privatisering een sociaal bloedbad vermijden.

“Er volgen immers geen ontslagen en ook de seizoenarbeiders mogen volgend jaar allemaal terugkeren”, stelt Geerts ferm. Hoe je dan een besparing voor elkaar krijgt, bleef een onbeantwoorde vraag.

Verder wijst Geerts op de verbeterde werkomstandigheden in de privésector. Dankzij de vakbonden weliswaar. Bovendien zal ze via de MIWA garanties eisen op het vlak van arbeidsomstandigheden en dienstverlening. Dit komt neer op een indirecte erkenning dat er bij de privé-afvalophaling toch een aantal zaken verkeerd lopen.

Het is nog afwachten of ze die garanties kan hardmaken en tegen welke prijs.

Een toehoorder merkte op dat de afvalophalers bij privéfirma’s altijd jong blijven, dat je er nooit iemand van boven de veertig ziet lopen. En lopen moeten ze inderdaad doen. Een reactie van Geerts bleef uit.

Gemeenteraadslid De Bruyne stelt voor niet over een ‘privatisering’, maar over een ‘hervorming’ te gewagen – typisch woordgebruik voor technocraten.

Vooruitzichten van privatisering

“Privatisering is geen oplossing. Het werkt simpelweg niet”, stelt Thomas Decreus, die als wetenschapper aan de Katholieke Universiteit Leuven onderzoek verricht rond deze problematiek. “Het werkt niet voor de burger, niet voor de overheid, de werknemers en de democratie. Voor de burgers gaat de dienstverlening achteruit en de prijs omhoog. Er is ook minder transparantie over die diensten dan in de openbare sector.”

“Werknemers krijgen slechtere statuten en worden geconfronteerd met afdankingen. Voor een overheid is het goed om zo op korte termijn een begroting in evenwicht te brengen, maar op lange termijn kost het meer. Dat hebben we duidelijk gezien met de bankencrisis. En voor een democratie is het al helemaal nefast: openbare zaken worden niet-publiek, waardoor minder controle mogelijk is. Bij een reinigingsdienst gaat het over veiligheid en gezondheid die in privéhanden komen.”

“Privatisering is niet de oplossing voor, maar de oorzaak van de crisis!”, aldus Jan Blommaert. Deze logica is reeds decennia aan de gang. Het geloof dat de markt voor budgettaire rechtvaardigheid zal zorgen, zien we, onder meer, ook in de Griekse schuldencrisis terugkomen. Over de intercommunales zegt Blommaert dat deze ooit werden opgericht met als doel schaalvergroting te realiseren om de kosten voor de burger te verlagen. Nu staan ook die bedrijven klaar om winst te maken.

Volksraadpleging: zin of onzin?

Volgens Dirk Van Himste (ACOD) moeten we stoppen met het neoliberale marktdenken. “De democratie staat onder druk. Vandaag gaat het over de reinigingsdienst, morgen over de zorgsector. We moeten ons verzetten en deze volksraadpleging is daarin een eerste stap”.

De vraag over het nut van deze volksraadpleging zorgde voor animo. De hoofdvogel werd afgeschoten door De Bruyne die stelde dat een referendum polariserend werkt. Net zoals zijn partij Groen is hij voorstander van bindende referenda, mits daar een breed maatschappelijk debat aan vooraf gaat.

In Sint-Niklaas was dat volgens hem niet het geval. Misschien zou hij toch iets meer onder de mensen moeten komen en het debat aangaan, zoals vakbonden de voorbije maanden gedaan hebben.

In een pamflet had het rood-groene kartel gesteld het nut van dit referendum niet in te zien. Mensen moesten niet de moeite doen om te gaan stemmen. Democratische partijen die mensen oproepen om niet te gaan stemmen? Is dit niet een beetje tegenstrijdig?

“We vragen ons af of het relevant is een referendum te organiseren als er geen ontslagen vallen”, stelt Geerts. Maar het gaat verder: er zijn te weinig stembureaus waardoor mensen uit de binnenstad naar deelgemeenten worden gestuurd om te gaan stemmen. En dit alles omdat het stadsbestuur vindt dat de burger zich over zo’n kwestie niet hoeft uit te spreken.

Om de bevolking tegen de vakbonden op te zetten, verspreidde het stadsbestuur het bericht dat dit referendum 200.000 euro zou kosten. Kritische stemmen uit het publiek vroegen hoe men aan dit bedrag komt.

“Administratie, oproepingsbrieven versturen, lokalen huren …”, was het antwoord van Geerts. Concrete cijfers kon ze niet geven. Jammer. Terwijl het stadsbestuur niets anders doet dan met cijfers goochelen om besparingen te bepleiten, kon deze 200.000 euro niet geconcretiseerd worden.

Van Himste stelde dat men dit referendum ook kan organiseren met 7.500 euro. Als de democratische politici dit vrijwillig op zich zouden nemen. Voor Decreus is dit referendum relevant en evident. De bevolking heeft zich, door voldoende handtekeningen te verzamelen ten gunste van dit referendum uitgesproken. Het is een signaal dat aangeeft dat mensen beseffen dat het zo niet verder kan. Dat maakt het een symbooldossier.

“Eén economische theorie toegelaten”

Blommaert stelde de kwestie ruimer. “Europa stelt een kader op waar maar één economische theorie wordt toegelaten. Dit fnuikt onze democratie. Dit referendum maakt mensen bewust en verhoogt de betrokkenheid.”

Op het eind van het debat kwamen nog twee kwesties naar voren: Wat met coalitiepartner N-VA? Waarom gaat het ‘progressieve’ kartel mee in dit besparingsverhaal?

“Waarom staan jullie niet aan onze kant?”, klonk het vanuit het publiek. Waarop het ‘progressieve’ kartel vroeg om alternatieven te formuleren om de besparingen te realiseren.

“De theorieën over privatisering zijn mooi, maar de tekorten van de stad zijn een harde realiteit”, aldus Geerts. Blommaert stelde daar tegenover dat de hoge werkloosheid eveneens een harde realiteit is, net zoals de loonstop of de stijgende kosten van energie.

Maar misschien is dat een harde realiteit die technocraten niet kennen. Decreus stelde het even geniaal als simpel: “het enige alternatief is een betere verdeling van de rijkdom”.

Democratie op een vuilnishoop? Neen. De mannen van de vuilniskar gaan er voor.

Jelle Vanderelst

Jelle Vanderelst is een verontwaardigde burger uit Sint-Niklaas.