Debat: Millenniumdoelstellingen, niet ambitieus én niet haalbaar?
Interview, Nieuws, Wereld, Samenleving, Milleniumdoelstellingen, Millenniumdoelstellingen, Tmd -

Debat: Millenniumdoelstellingen, niet ambitieus én niet haalbaar?

Hoe staat het na 10 jaar met de VN-Millenniumdoelstellingen? Niet zo goed, eigenlijk. Specialiste Francine Mestrum is niet verwonderd. Armoedebestrijding is een resultaat van ontwikkeling, niet omgekeerd, schrijft ze. We brachten haar samen met Bogdan Vanden Berghe van 11.11.11 rond de tafel voor een debat.

vrijdag 10 september 2010 08:55
Spread the love

Francine Mestrum – doctor in de sociale wetenschappen, gespecialiseerd in ontwikkelingsproblematiek – toont zich in haar boek Ontwikkeling & solidariteit een koele minnaar van de millenniumdoelstellingen. Met die doelstellingen engageerden 191 lidstaten van de VN zich om tegen 2015 de armoede in de wereld te halveren.

Te weinig ambitieus en tegelijkertijd niet haalbaar, is het harde oordeel van Francine Mestrum. Bogdan Vanden Berghe, algemeen secretaris van 11.11.11, de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging, kan zich vinden in die kritiek, maar wil juist daarom nu zaterdag zoveel mogelijk mensen bij elkaar krijgen voor de Wachtnacht.

“De doelstellingen gaan inderdaad niet ver genoeg, maar zelfs dat absolute minimum minimorum lijken we niet te gaan halen. Dat willen we aanklagen op de Wachtnacht. Met zoveel mogelijk mensen gaan we op het Sint-Pietersplein in Gent duidelijk maken: politici, doe daar iets aan”, aldus Bogdan Vanden Berghe.

Wij brachten hen rond de tafel voor een debat.

Bogdan Vanden Berghe: “Toen in 2000 de wereldleiders beloofden om de armoede te halveren tegen 2015, hadden we daar heel wat kritische bedenkingen bij. Halveren is niet genoeg, heel wat problemen worden over het hoofd gezien in de acht doelstellingen en er werd weinig nagedacht over oplossingen. Maar tegelijkertijd kunnen we die doelstellingen wel gebruiken om aan een breed publiek duidelijk te maken dat we wel degelijk vooruitgang kunnen boeken. Alleen zitten we helaas niet op schema. Tijd dus om onze politici een signaal te geven.”

De voorlopige resultaten laten te wensen over, zegt de Noord-Zuidbeweging.

Bogdan Vanden Berghe: “De belangrijkste doelstelling waar we niet op schema zitten, is de moedersterfte. Elke minuut sterft er nog altijd een moeder in het kraambed. Dat is een half miljoen moeders per jaar. Als we aan dit tempo doorgaan, halen we de doelstelling pas in 2175. Dat is iets langer wachten dan 2015.”

Francine Mestrum: “Dat komt omdat je aan het verkeerde eind begint. Armoede kan maar verminderen als resultaat van ontwikkeling. Ik kan er intellectueel niet bij dat men die logica omkeert. En ze zijn inderdaad ook niet ambitieus genoeg. In 1973 beloofde de toenmalige voorzitter van de Wereldbank, Robert McNamara, dat de armoede in 2000 volledig zou uitgeroeid zijn. In 2000 zegt men dan plots dat de armoede over 15 jaar gehalveerd zal zijn. Wat gaan we in 2015 zeggen? De millenniumdoelstellingen gaan ook over percentages. Als je daarentegen kijkt naar het aantal armen dan telt Afrika er vandaag dubbel zoveel als in 1981. Waar zijn we mee bezig?”

Bogdan Vanden Berghe: “Waar wij mee bezig zijn, is op een bevattelijke manier uitleggen hoe het zit. Het zou fantastisch zijn als jouw boek tienduizend mensen bereikt. Maar als wij op tv komen, kunnen we geen boek uitleggen. Dan moeten we heel snel onze boodschap duidelijk maken. Ik ben het eens met je kanttekeningen, maar net daarom zijn die millenniumdoelstellingen ook zo confronterend. Zo kan je aan een breed publiek duidelijk maken: beste politici, zelfs die doelstellingen kunnen we niet eens halen. Als educatief middel zijn ze dus heel interessant. Ontwikkeling is een klein thema aan het worden waar niet zoveel mensen van wakker liggen. Solidariteit lijkt af te nemen in Vlaanderen. Organisaties die daar rond werken, moeten mensen kunnen aanspreken met een makkelijke en heldere boodschap.”

Francine Mestrum: “Ik hou mijn hart vast. Het grote publiek hoort alleen het verhaal over de doelstellingen en als die al niet gehaald worden, dreigen de mensen definitief af te haken. Pff, zullen ze zeggen, het lukt allemaal niet. Je kan niet in 2015 nog eens zeggen: binnen twintig jaar gaan we nu echt halveren.”

Bogdan Vanden Berghe: “De voorbije jaren gingen onze campagnes over de grote structurele thema’s: over waardig werk, over de voedselcrisis, over de Tobintaks en de vrijhandelsakkoorden Gats. Dat is niet makkelijk. Probeer maar eens een thema als de vrijhandelsakkoorden in een confronterende affiche te gieten. Of probeer onze vrijwilligers maar eens te mobiliseren. Zij moeten op één minuut aan de deur hun boodschap kunnen duidelijk maken.”

Elke minuut sterft een moeder in het kraambed. Onze politici kunnen daar iets aan doen. Dat is toch een sterke boodschap?

Francine Mestrum: “Die moedersterfte is het duidelijkste bewijs dat men het eigenlijk niet wil oplossen. Als er nu iets makkelijk is, is het wel het stoppen van moedersterfte. Maar net bij die doelstelling lopen we het verst achter.”

Bogdan Vanden Berghe: “En dus moet je druk uitoefenen. Kijk naar de klimaatcrisis. Dankzij druk is de klimaatverandering hoger op de agenda gekomen. Het is de taak van sociale bewegingen om zoveel mogelijk mensen achter hun eisen te krijgen. Als we de druk hoog genoeg krijgen, zullen een aantal politici uiteindelijke zeggen: daar moeten we iets aan doen. De Wachtnacht is een groot evenement van de Noord-Zuidbeweging waarbij we eens niet om geld vragen, maar om steun. Mensen kunnen ons en het Zuiden steunen door er te zijn. Symbolisch is dat zeer belangrijk.”

Francine Mestrum: “Ik zou graag zien dat men daar uitlegt dat het omgekeerd moet. Als men de millenniumdoelstellingen wil halen, zal men structurele maatregelen moeten nemen. Structurele maatregelen die voor ontwikkeling zorgen en dan zal men ook in staat zijn de armoede uit te roeien.”

Bogdan Vanden Berghe: “De Wachtnacht is geen liefdadigheids-, maar een rechtvaardigheidscampagne. We komen soms te veel in beeld met onze inzamelacties. Dat beeld blijft natuurlijk ook hangen door de noodhulpcampagnes voor Haïti en Pakistan. Wij moeten er voor zorgen om daar met onze structurele boodschap naast te komen. Pakistan en Haïti hebben ook structurele problemen. De reden dat de impact van een natuurramp zo groot is, is dat de grond helemaal geërodeerd is door slechte ontginning.”

In uw boek onderzoekt u ook hoe de visie op ontwikkeling evolueerde in de loop van de twintigste eeuw.

Francine Mestrum: “Het ontwikkelingsconcept dat ontstond in de jaren zestig na de onafhankelijkheid van de Afrikaanse landen is een vrij volledig concept met zowel economische als sociale ontwikkeling. Economische ontwikkeling betekent ook modernisering, industrialisering en diversifiëring. Dat is volledig verdwenen door het neoliberalisme. Vanaf de jaren negentig begon men enkel nog in te zetten op armoedebestrijding. Men spreekt niet meer over sociale ontwikkeling of de uitbouw van een verzorgingsstaat. Men wil arme mensen helpen. Datzelfde verhaal krijg je ook in Europa. De sociale zekerheid wordt afgebouwd en vervangen door armoedebestrijding. Natuurlijk moet armoede bestreden worden, maar je hebt in de eerste plaats een degelijk systeem van sociale bescherming nodig om armoede te voorkomen.”

Bogdan Vanden Berghe: “Ik denk wel dat de financiële crisis daar voor een kentering zorgt. Na de crisis van 1997 liet men de banken in Thailand en Indonesië nog gewoon failliet gaan. Onze banken hebben we gered. De ideologie dat de markt alles oplost, heeft toch een deuk gekregen. Het is nu aan sociale bewegingen om alternatieven voor te stellen. Toen we enkele jaren geleden campagne voerden voor de Tobintaks stonden we bijna helemaal alleen. Nu wordt daar tot op het hoogste niveau over gepraat. Die kans moeten we grijpen.”

Francine Mestrum: “Alleen moeten we altijd op onze hoede zijn. Een aantal van die maatregelen is perfect in te passen in een neoliberaal beleid. Toen de Wereldbank begon over armoedebestrijding, dacht men ook: hoera, de Wereldbank wordt eindelijk sociaal. Terwijl het net de bevestiging was van het neoliberaal beleid: je vervangt de sociale zekerheid door armoedebestrijding en liefdadigheid. De crisis heeft veel nieuwe ideeën opgeleverd, maar nog geen nieuwe praktijk. De Wereldbank doet gewoon verder alsof er niets gebeurd is.”

In uw boek bent u ook niet mals voor de zogenaamde vierde pijler in de ontwikkelingssamenwerking. Naast NGO’s, multilaterale en bilaterale samenwerking zijn er nu ook steeds meer kleine projecten van gewone mensen die tijdens een reis door Afrika, Azië of Latijns-Amerika geraakt werden door de armoede die ze daar zagen. Hoe gaat 11.11.11 daarmee om?

Bogdan Vanden Berghe: “Ik heb in het Zuiden al heel wat mensen bezig gezien en die doen soms fantastische dingen. Ik heb ook al totale mislukkingen gezien. Als solidariteitsbeweging moeten we wel beseffen dat die mensen geraakt zijn door onrecht in het Zuiden. Ze worden op reis geconfronteerd met armoede en zeggen: dit kan niet, ik wil daar iets aan doen. Het zou fout zijn om daar denigrerend over te doen. Maar uiteindelijk gaan die mensen op dezelfde beperkingen botsen als NGO’s, namelijk dat er factoren zijn waar je met je kleine project geen greep op hebt. Op dat punt kunnen we elkaar vinden en versterken.”

Francine Mestrum: “Je mag nooit neerbuigend doen over goede bedoelingen. Maar er zijn ook projecten van multinationals of religieuze sekten die veel kapot maken. Geen enkele overheid kan een beleid voeren als duizenden organisaties in je land actief zijn waar je niets van af weet en die totaal naast elkaar werken. Stel dat onze regering een coherent beleid uitstippelt voor daklozen. En plots komen rijke Saudi’s met een project in Brussel dat iets helemaal anders doet. Daar moet je als overheid toch tegen optreden?”

Bogdan Vanden Berghe: “We verwijzen die mensen door naar bestaande initiatieven. We raden hen aan om in een groter geheel te werken. Het is wel heel moeilijk voor organisaties om daar flexibel op in te spelen. We moeten dat nochtans wel kunnen.”

Francine Mestrum: “Je kan ze toch uitleggen dat het heel belangrijk is dat ze zich inzetten tegen onrecht, maar dat er andere manieren zijn om dat te doen. Ze kunnen zich hier engageren in één of andere beweging. Ze kunnen steun geven aan projecten die structureel bezig zijn.”

Wat gaat de Noord-Zuidbeweging zaterdag eisen in Gent?

Bogdan Vanden Berghe: “Er zijn meer middelen nodig. Het financieel systeem moet worden gereguleerd. Die financiële transactietaks moet er komen. En de klimaatcrisis moeten worden aangepakt. Er moeten meer middelen komen zodat landen in het Zuiden zich kunnen aanpassen en wij moeten hier minder CO2 uitstoten.”

Francine Mestrum: “We moeten op een andere manier over ontwikkeling gaan praten en denken. Solidariteit in plaats van liefdadigheid, dat idee moeten we er terug in stampen. Vergelijk het met onze sociale zekerheid: als we belastingen betalen, weten we ook niet bij welke behoeftige ons geld terechtkomt. Het gaat naar een pot die goed beheerd moet worden. Of het nu kind x is of werkloze y die mijn geld krijgt, maakt niet uit. Solidariteit is naamloos. Dat botst met particuliere initiatieven van liefdadigheid.”

De wereld is heterogeen geworden. Het verschil tussen ontwikkelde en onderontwikkelde landen is niet altijd meer duidelijk. De Derde Wereld duikt in onze straten op. Kunnen we niet beter al onze aandacht richten op de armoede hier?

Francine Mestrum: “Armoede is armoede. Die moet hier bestreden worden en die moet overal elders bestreden worden. Dat kan je alleen maar doen met goed beleid, hier en elders. Ik wil niet het onderscheid maken tussen armen. Ik heb me zelf ook afgevraagd welke termen je nog moet gebruiken: Noord en Zuid, centrum en periferie of toch Derde Wereld? Er is immers geen Eerste of Tweede wereld. ‘Ontwikkelingslanden’ dan maar? Nee, want ze zijn zich helemaal niet aan het ontwikkelen. Ik heb gekozen voor Derde Wereld in de oude betekenis van de term als de wereld die geen macht heeft.”

Bogdan Vanden Berghe: “Je ziet dat heel wat landen wel rijker worden, maar in al die landen wordt ook de kloof tussen rijk en arm groter. Brazilië is een interessante uitzondering. Het land slaagt er in te groeien en tegelijkertijd de kloof iets kleiner te maken. De sterkte van de sociale zekerheid speelt daarin een cruciale rol. Is er een vangnet als je geen werk hebt of als je ziek wordt? Dat is een debat dat je in elk land kan voeren, ook in België.”

Ontwikkeling & solidariteit van Francine Mestrum verschijnt deze maand bij Epo.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!