Een echt akkoord is er nog niet. De Europese Unie en Turkije geven zichzelf nog tien dagen de tijd omtot echte afspraken te komen. Maar de elementen van dat akkoord liggen wel al op tafel. Het was de Turkse premier Ahmet Davutoglu die met ‘nieuwe ideeën’ op de proppen kwam.

Er zou een zogenaamd ‘one in, one out’ systeem komen. Voor elke vluchteling die vanuit Griekenland teruggestuurd wordt naar Turkije, belooft de Europese Unie er een andere op te nemen. Het terugsturen gebeurt op kosten van de EU en het bedrag dat Turkije krijgt wordt verdubbeld. Voor dit en volgend jaar was er al 3 miljard euro toegezegd. In 2018 zou daar nog eens evenveel bijkomen.

De Nato krijgt toegang tot de territoriale watereren van Griekenland en Turkije. De Egeïsche zee lijkt daardoor steeds meer op een oorlogszone.

Turken zouden in ruil vanaf 1 juni al makkelijker naar Europa kunnen reizen. De gesprekken over de toetreding van Turkije tot de EU zouden ook weer opgestart worden.

De deal zou het einde inluiden van het individuele asielrecht in Europa. Normaal heeft elke vluchtelingen het recht om individueel asiel aan te vragen en die aanvraag moet ook op individuele basis onderzocht worden.

Pushbacks

De European Council on Refugees and Exiles (ECRE) had eerder al gezegd dat dergelijke massale pushbacks in tegenspraak zijn met het internationale en Europese recht. Italië liep ooit een veroordeling op door het Europees Hof voor de Mensenrechten omdat het vluchtelingen terugstuurde naar Libië.

Ook de VN liet dinsdag weten dat collectieve pushbacks verboden zijn door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. “Een akkoord dat gebaseerd is op de totale terugkeer van vluchelingen naar een derde land is in tegenspraak met de Europese en internationale wetten”, zegt Vincent Cochetel, de Europese directeur van UNHCR, het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties.

De Europese leiders schermen met het argument dat Turkije een veilig land is. “Dat is absurd”, zegt Gauri van Gulik van Amnesty International. “Veel vluchtelingen leven nog altijd in verschrikkelijke omstandigheden in Turkije. Sommigen werden gedeporteerd naar Syrië. Veiligheiddiensten hebben zelfs gevuurd op Syriërs die de grens probeerden over te steken.”

Honderdduizenden kinderen van Syrische vluchtelingen in Turkije hebben geen toegang tot onderwijs. Met drie miljoen vluchtelingen is Turkije het grootste asielland ter wereld. Bovendien hebben alle Syriërs recht op enige bescherming in Turkije. Vluchtelingen uit oorlogsgebieden als Irak, Afghanistan of Eritrea hebben dat niet.

Angels

Er zitten nog heel wat andere angels in het akkoord. Zo belooft de EU wel om vluchtelingen over te nemen van Turkije, maar eerdere pogingen om vluchelingen te spreiden over de landen van de EU leiden tot niets. Vorig jaar maakte de EU zich sterk om op korte termijn 160.000 vluchtelingen te verdelen over de Europese landen om zo Italië en Griekenland tegemoet te komen. Tot nu toe werden er 872 van die 160.000 verspreid.

De Hongaarse premier Viktor Orban die zich de afgelopen maanden als een anti-migratie hardliner liet kennen, heeft al gewaarschuwd dat hij een veto zou stellen tegen een mogelijk deal over de verspreiding van vluchtelingen. In Europese kringen wordt gedacht om dan maar verder te gaan met een ‘coalition of the willing’.

De top van maandag kwam er nadat de zogenaamde Balkan-route onder impuls van Oostenrijk werd afgesneden. Vluchtelingen zitten daardoor gevangen in Griekenland. Bovendien stond het Schengenverdrag op springen doordat alsmaar meer landen grenscontroles invoeren.

De Duitse bondskanselier Merkel hield een verwijzing naar de Balkan-route uit het voorlopige akkoord. Dat zou te veel geleken hebben op een goedkeuring van het avonturisme van de Oostenrijkse regering die op eigen houtje afspraken maakte met verschillende Balkanlanden.

Maar de Balkan-route blijft wel gesloten waardoor de kans op een humanitaire ramp in Griekenland stijgt. Aan de grens tussen Macedonië en Griekenland zitten 12.000 vluchtelingen waaronder veel kinderen zonder voldoende eten en opvangplaatsen. Dokters van Artsen zonder Grenzen, actief in de regio, waarschuwen voor het uitbreken van ziektes en voor onderkoeling.

Griekenland zou dit jaar nog 300 miljoen euro krijgen om de grootste nood te lenigen. Maar gevreesd wordt dat de komst van nog meer vluchtelingen die geen kant uitkunnen, de spanningen in het land dat kreunt onder de economische crisis onhoudbaar zullen maken.