‘Wie zijn ‘wij’? En wie zijn ‘zij’ dan?’ Op zoek naar een antwoord op deze vragen gingen twee panels van experts donderdag ter afsluiting van de jaarlijkse projectweek van de Universiteit Gent in debat over verschillende identiteiten die momenteel in België leven. Een aantal journalisten verscheen niet op het appel wegens de die dag net geëscaleerde communautaire crisis. Gastheer Jos Geysels zag zijn debat plots brandend actueel worden. “In Brussel is er wat bewolking, misschien houdt het wel verband met deze lezing?”.

De Vlaamse allochtoon

Het eerste deel van het debat draaide hoofdzakelijk rond de problemen die allochtonen tegenwoordig hebben om te kunnen integreren in onze samenleving. Zijn er onoverbrugbare culturele verschillen tussen Vlamingen en de islamitische migrantengemeenschap? Jan Leyers, die voor een televisieprogramma vijf maanden door de moslimwereld trok, meent uit ervaring van wel. “In de islamitische landen houdt men er totaal andere spelregels op na.” Als voorbeeld haalde hij de ‘Cairo Declaration on Human Rights in Islam’ aan, een islamitische versie van de rechten voor de mens, deels geworteld in de sharia en ondertekend door niet minder dan zevenenvijftig moslimlanden. “De verschillen staan zelfs op papier!”.

Naima Charkaoui, directrice van het Minderhedenforum en Nadia Fadil, onderzoekster bij de KULeuven, vonden Leyers nogal kort door de bocht gaan. Volgens Charkaoui scheert men zo immers alle islamitische allochtonen over één kam, terwijl die in de praktijk volgens haar volledig achter de rechten van de mens staan. Fadil merkte op dat moslims net als Vlamingen ook onderling sterk verschillen. Beiden waren het erover eens dat het ‘wij/zij’- denken het alleen maar moeilijker maakte voor allochtonen om zich ‘Vlaming’ of ‘Belg’ te kunnen voelen. Door hen geen inspraak te geven in onze democratie wordt echte integratie onmogelijk gemaakt.

Johan Ackaert van de universiteit van Hasselt wees ten slotte nog even op de nuchtere feiten. “Mensen met een Turkse of Marokkaanse afkomst identificeren zich inderdaad zeer sterk met hun ‘Turk’-, ‘Marokkaan’-, of ‘moslim’-zijn, maar slechts dertig procent wijst het ‘Vlaming’-zijn af.”  Hun vertrouwen in de democratie bleek echter af te nemen naarmate ze meer gediscrimineerd werden. “Als je mensen op het vlak van huisvesting, jobs en dergelijke in een hoekje drukt, is het niet verrassend dat ze daar raar op gaan reageren.”

De Waalse Vlaming

Vervolgens werd overgegaan op de ontzettend actuele communautaire problematiek. In hoeverre waren er verschillen tussen Vlamingen en Walen? Hiervoor werd Guido Fonteyn er bij gehaald, een journalist die jarenlang voor De Standaard vanuit Wallonië de berichtgeving verzorgde.

Zijn eerste punt was onmiddellijk verrassend: “De Waalse politici die nu rond de onderhandelingstafel zitten, hebben hun wortels in Vlaanderen. Vele Waalse politici hebben immers Vlaamse familienamen.” De reden daarvoor is blijkbaar de historische migratie van Vlamingen naar Wallonië, toen Wallonië het economisch nog beter deed dan Vlaanderen. Wallonië had ondertussen echter honderd vijftig jaar de tijd gehad om te leren omgaan met Vlaamse immigranten, die nu dan ook volledig zijn opgegaan in de Waalse samenleving. Aangezien Vlaanderen nog maar twee generaties lang geconfronteerd wordt met Waalse immigratie, staat het integratieproces hier nog in zijn kinderschoenen.

Volgens Fonteyn zijn veel van de huidige communautaire problemen terug te voeren op de Belgische geschiedenis. “Aangezien België voor de Walen in het verleden zo’n succesverhaal was, hebben zij ook een erg ‘Belgische’ identiteit ontwikkeld. Daarom klampen zij zich tegenwoordig vast aan het Belgisch systeem. Vlaanderen gedraagt zich daarnaast nog steeds als de minderheid die het ooit was, angstig voor een aantasting van zijn rechten door de toen ‘dominante’ Walen. Daardoor is er tegenwoordig aan Waalse kant een grote angst voor separatisme, en aan Vlaamse kant een angst voor de miskenning van hun taal.”

Alle gesprekspartners waren het er wel over eens dat de ‘Franstalige invasie’ van de randgemeenten rond Brussel toch enigszins moest gerelativeerd worden.  “De verhuizing van Brussel naar de rand mag niet herleid worden tot een taalprobleem”, aldus Fonteyn.  “Het is het typische effect van een grote stad op zijn randgemeenten, een eerder cultureel probleem van dorpen die geconfronteerd worden met cultureel verschillende inwijkelingen uit de stad.”