De jongeman Adil

Adil C. was een negentienjarige jongeman uit Anderlecht. Hij overleed op vrijdagavond 10 april 2020 na een aanrijding met de politie. Hij werd door zijn tante beschreven als een rustige jongen vol levenslust. “Een goedlachse jongen die door iedereen werd gewaardeerd, zowel door zijn vrienden als door zijn familie. Het was een jongen zonder problemen. Op het vlak van gezondheid was hij kwetsbaar, want hij had diabetes.”

In een opiniestuk op de website van de RTBF werd Adil beschreven als: “Hij had diabetes, hij dronk niet, rookte niet en was nooit veroordeeld door justitie, een nette man, met bescheiden dromen: het land van zijn ouders [Marokko, red.] ontdekken, een rustig leven leiden, in een garage werken om te leven van zijn passie: motorfietsen.”

Het fatale incident

Adil en een vriend werden op vrijdag 10 april 2020 omstreeks 21u opgemerkt door een patrouille van de politie, ter hoogte van het Raadsplein in Anderlecht. Volgens het parket en de advocaat van de familie, Alexis Deswaef, ging het om een controle in verband met het niet naleven van de toen geldende coronamaatregelen. Er waren veel controles met een GAS-boete van 250 euro als gevolg, en men vermoedde dat Adil en zijn vriend die wilden vermijden. Adil reed met zijn scooter in de ene richting, zijn vriend reed de andere kant op. De politie zette de achtervolging in.

Eén politiewagen achtervolgde Adil, de andere wagen zijn vriend. Op een bepaald moment reed Adil tussen twee paaltjes door, waardoor de politiewagen een omweg moest maken. De wagen raakte Adil kwijt.

Eén politiewagen achtervolgde Adil, de andere wagen zijn vriend. Op een bepaald moment reed Adil tussen twee paaltjes door, waardoor de politiewagen een omweg moest maken. De wagen raakte Adil kwijt.

Intussen had de politie versterking opgeroepen om Adil aan te houden. De bestuurder van een zwarte Opel Corsa, een gebanaliseerd politievoertuig – een politieauto die ‘onherkenbaar’ is, maar voor wie er oog voor heeft alsnog wel als zodanig herkend kan worden – hoorde op zijn radio: “Priorité course poursuite.” [Vertaling: Prioriteit aan achtervolging.]

Op dat moment reed Adil huiswaarts, op de Nijverheidskaai langs het kanaal. Hij woonde wat verderop, waar de weg een eenrichtingsstraat wordt. Adil reed achter een bestelwagen en probeerde deze voorbij te steken. Maar op dat ogenblik kwam het gebanaliseerd politievoertuig uit de tegenovergestelde richting. Daarop kwam de scooter in botsing met de linkervoorkant van de patrouillewagen. Adil werd 20 meter ver gekatapulteerd, en werd tegen een balustrade geslingerd. Hij was op slag dood. Hij overleed op 400 meter van zijn huis.

Vragen bij het dossier

Eerst en vooral vroeg Deswaef zich af of de interventie van de politie wel in verhouding was tot het vergrijp waarvoor de politie Adil naar eigen zeggen wilde controleren. Op het niet naleven van de coronamaatregel ‘afstand houden’ staat een boete van 250 euro. “De respons van de ordediensten moet in verhouding zijn tot de inbreuk op de openbare orde”, geeft Deswaef nog aan. “Is het dan wel nodig om in dit geval versterking in te roepen en in allerijl een tweede voertuig te laten aanrijden? Volgens mij is het antwoord daarop: neen. We moeten waakzaam zijn dat er geen excessen zijn bij het doen naleven van de lockdownmaatregelen.”

De fatale botsing tussen het politievoertuig en de scooter van Adil vond plaats op de Nijverheidskaai in Anderlecht. Foto: Stef Arends

Bovendien werden de politiemensen na het ongeval, net als het geval was in de zaak Lamine Bangoura, niet onmiddellijk uit elkaar gehaald en verhoord. Dat is een procedurefout.

Deswaef: “Volgens mij hadden ze onmiddellijk afgezonderd moeten worden. Hun verhoor is niet verlopen zoals wordt aangegeven in artikel 2 van het Europees Verdrag [voor de Rechten van de Mens].”

Het gegeven dat er via de radio gevraagd werd naar de prioriteit van de achtervolging, en dat de bestuurder handelde naar die prioriteit zonder te weten wat de echte reden van de achtervolging was, speelt volgens Deswaef ook een belangrijke rol. Het was nu eenmaal prioritair, dus de scooter moest gestopt worden, ook al wisten ze niet waarom.

In de mediaberichtgeving werd gesteld dat Adil een strafblad had. Dat klopt niet. Hij had een blanco strafregister. Adil werd wel ooit opgeroepen voor een strafdossier, maar bleek uiteindelijk niets met dat dossier te maken hebben.

Er was discussie over wie wie aanreed. In het eerste mediabericht kaartte men de onduidelijkheid van de botsing aan. In bijna alle berichten die erop volgden herhaalde men met overtuiging dat het Adil was die de Opel Corsa aanreed.

Er werd bovendien meegedeeld dat Adil een strafblad had. Dat klopt niet. Hij had een blanco strafregister. Adil werd wel ooit opgeroepen voor een strafdossier, maar bleek uiteindelijk niets met dat dossier te maken hebben. De jeugdrechter die Adil toen heeft vrijgesproken, schreef een brief naar de familie van Adil, om zijn innige deelneming te betuigen. “Ik herinner me jullie zoon als een zachte en rustige jongen”, zo stond in die brief te lezen. “De politie mag dergelijke informatie niet delen met journalisten om het slachtoffer zwart te maken. En men haalde ook het strafblad van Adils oudere broers erbij,” zegt Deswaef hierover.

Onlusten en politici

Onder de hashtag #JusticePourAdil deden er op sociale media oproepen de ronde om te protesteren. Op zaterdag 11 april kwamen tientallen jongeren samen in Anderlecht, uit protest tegen het optreden van de politie. Die protesten ontaardden in rellen, die het nieuws overheersten. Hierdoor raakte de berichtgeving over het effectieve incident ondergesneeuwd.

Staatssecretaris in de Brusselse regering Pascal Smet (toen sp.a, nu Vooruit) zette in een Facebookpost vraagtekens bij de politieachtervolging. “Waarom ontliep hij die politiecontrole? Was dit nu de topprioriteit die nacht? Kon het niet op een andere manier aangepakt worden?” schreef hij op sociale media. Pascal Smet kreeg een storm van verontwaardiging over zich heen. Er werden excuses geëist.

Vlaams minister van Brussel Jeugd en Media Benjamin Dalle (CD&V) plaatste ook een bericht op Facebook en zijn website. Daarin veroordeelde hij zowel de rellen als het politiegeweld. Hij pleitte voor “respect, begrip en medeleven”, in de eerste plaats voor de familie van de overledene, maar ook voor “de situatie van veel jongeren.”

De uitspraken van Pascal Smet en Benjamin Dalle  werden maanden nadien terug aangehaald na een ander incident. De politievakbond SLFP deelde een video van geweld tegen politieagenten op patrouille in de Brusselse gemeente Anderlecht. Op hun Facebook-pagina werd de video vergezeld van het commentaar: “Hoe onze collega’s hun werk doen in Anderlecht (Bergensesteenweg)… Wat vinden jullie hiervan, Pascal Smet en Benjamin Dalle? Hadden onze collega’s dit anders moeten aanpakken? Was dit een prioriteit?”

Steunbetuigingen worden verwijderd

In Brussel werden op veel plaatsen spandoeken opgetrokken, en er werd graffiti gespoten met steunboodschappen voor de overleden Adil. Die werden echter weggehaald en verboden door de Brusselse politie. De Liga voor Mensenrechten noemde dat onwettig:  “Tenzij het een haatboodschap is, maken die spandoeken deel uit van de vrije meningsuiting. We riskeren discriminatie op basis van een politieke opvatting, aangezien de steunboodschappen voor het zorgpersoneel wel blijven hangen.”

“Waarom maakt het parket zijn standpunt bekend als er nog geen zittingsdatum voor de raadkamer is afgesproken? Waarom precies op dit moment dat er beslissingen worden verwacht over de dood van Lamine, Mehdi en Mawda, waarbij ook de politie betrokken is? Is dit een communicatiestrategie?”

Tags en graffiti in Anderlecht zoals de reeds bekende “Adil, le virus c’est la police” (Vertaling: Adil, het virus, dat is de politie) werden acht dagen na het incident over heel Anderlecht verwijderd. Burgemeester Fabrice Cumps (PS) gaf destijds aan: “We kunnen natuurlijk tags die expliciet tegen politie zijn niet zomaar laten staan.”

Komt er een rechtszaak?

Op 26 november 2020 kondigde het parket van Brussel aan dat het de zaak wil seponeren. De verkeersdeskundige die werd aangesteld legt de fout van het ongeval volledig bij Adil. De raadkamer van de rechtbank van eerste aanleg van Brussel zou pas later beslissen of de zaak effectief voor de rechter zou komen..

De familie van Adil begrijpt niet dat het parket hun oordeel en dat van de verkeerskundige die ze hadden aangesteld, zo vroegtijdig naar buiten bracht: “Waarom maakt het parket zijn standpunt bekend als er nog geen zittingsdatum voor de raadkamer is afgesproken? Waarom precies op dit moment dat er beslissingen worden verwacht over de dood van Lamine, Mehdi en Mawda, waarbij ook de politie betrokken is? Is dit een communicatiestrategie?”

Even later kreeg de familie opnieuw toegang tot het onderzoeksdossier, en konden ze de videobeelden kunnen bekijken. Naar aanleiding hiervan hebben ze verzocht om extra onderzoeksdaden. De voor 20 april 2021 geplande zitting van de Raadkamer werd daarop uitgesteld. Sindsdien is het stil omtrent de zaak in de media.

UPDATE

Deswaef informeerde ons op 7 april 2022 dat de door hem gevraagde onderzoeksdaden momenteel nog uitgevoerd worden. Dan zal de zaak weer voor de raadkamer komen, die zal beslissen: ofwel een buitenvervolgingstelling, ofwel een doorverwijzing van de agenten naar de correctionele rechtbank.

Dit artikel is origineel gepubliceerd op het platform: Minder Politie? Dit project is een initiatief van Kif Kif vzw en kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos en in samenwerking met DeWereldMorgen. Kif Kif wordt gesubsidieerd door de Vlaamse overheid. We danken de (familieleden van) slachtoffers van politiegeweld en de experts die meewerkten aan dit onderzoeksproject.