Onze noodgedwongen andere manier van leven en samenleven doet ons beseffen en ervaren wat ons dierbaar is. Wat essentieel is voor ieder mens wordt scherp duidelijk, maar ook wat fout zit in de samenleving. Corona vergroot uit wat goed en wat fout zit.

LEJO vzw (Leren door Ervaringen voor JOngeren) werkt dagelijks met jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie en het verbaast ons niet dat net de thema’s waar deze jongeren mee worstelen nu voor iedereen sterker in beeld komen. Het zijn zere plekken van onze samenleving waar deze jongeren al jaren de vinger op leggen. Al te vaak nemen we als samenleving deze signalen niet serieus en vinden we dat deze jongeren zich maar moeten leren schikken naar de maatschappelijke gang van zaken. Resultaat: de jongeren voelen zich keer op keer niet begrepen, voelen dat ze maar weinig te winnen of verliezen hebben, en gaan in weerstand of haken af. Een gemiste kans, want wat ze ons willen duidelijk maken, belangt ons allen aan, zo blijkt nu onomkeerbaar in deze coronatijden.

Verbinding 

Verbinding is misschien de meest essentiële waarde die in deze tijd naar boven komt drijven. Door het gemis om echt contact te hebben met geliefden, familie en vrienden beseffen we heel hard dat we in de eerste plaats sociale wezens zijn. De eenzaamheid weegt. De verbinding die we dagelijks mogen ervaren op het werk, in familiekringen, in onze vrije tijd, voelde als een evidentie, maar blijkt plots iets heel kostbaars en essentieel om ons goed te voelen. 

Jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie weten al langer dat verbinding oh zo belangrijk is, net omdat ze dagelijks ervaren wat het betekent om er van uitgesloten te zijn en dit op verschillende fronten: familie, school, vrienden … Eenzaamheid weegt. Het gevoel om er te mogen zijn, jezelf te zijn, en er bij te horen is essentieel om je goed te voelen en zelfvertrouwen op te bouwen.

Vertrouwen 

Vandaag is een vertrouwen in de samenleving aanwezig dat we al lang niet meer ervaren hebben. We vertrouwen dat experten én politiek de juiste beslissingen nemen om deze pandemie te beteugelen. We vertrouwen dat het verzorgend personeel en andere essentiële beroepen, ondanks de moeilijke omstandigheden waarin ze moeten werken, het beste van zichzelf geven om de noodzakelijk zorg en basisbehoeften te garanderen. En het gaat nog veel breder: we vertrouwen er op dat iedereen de maatregelen naleeft om anderen niet in gevaar te brengen. Kortom, we vertrouwen er op dat de meeste mensen deugen en verantwoordelijk zijn! Dit vertrouwen is noodzakelijk om deze crisis door te komen en geeft mensen moed.

Het staat in schril contrast met de verharding die onze samenleving de laatste jaren kenmerkt. Onbegrip, wantrouwen, angst voor wie anders is, voor het onbekende, voor een wereld in verandering, voor een onzekere toekomst, overheersten. Dit is waar jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie dagelijks mee geconfronteerd worden. Het gevoel dat ze niet begrepen worden, dat er niet écht geluisterd wordt naar wat ze te vertellen hebben, dat er wantrouwen is ten aanzien van hun intenties. Ze horen het letterlijk, dat ze niet deugen. We ervaren vandaag allemaal dat perspectief, hoop, zekerheid, belangrijk zijn om niet af te haken, maar om ons staande te houden en te geloven in een toekomst. Het is dat perspectief dat kinderen en jongeren in kwetsbare situaties zo hard nodig hebben, maar vaak niet mogen ervaren. 

Vertragen

De lockdown doet ons vertragen en veel mensen ervaren vandaag dat dit deugd doet. Door het wegvallen van woonwerkverplaatsingen maar ook van sociale activiteiten in onze vrije tijd en alle verplichtingen die daarmee gepaard gaan, valt heel wat druk weg. We vallen noodgedwongen voor een groot deel terug op ons kerngezin en de extra tijd voor elkaar leidt in veel gezinnen tot meer verbinding. Ondanks de niet evidente combinatie tussen thuiswerk, kinderopvang en schoolse taken, vinden velen na verloop van tijd een hernieuwd evenwicht dat niet slecht aanvoelt.

Niet dat we niet hunkeren naar het hernemen van onze sociale activiteiten of werk, als sociale wezens missen we die verbinding, maar we voelen toch dat het evenwicht anders kan liggen. De ratrace zoals we die kenden hoeft niet persé terug deel te worden van ons leven. De druk van maatschappelijke instellingen en de druk die we onszelf opleggen zorgen voor spanningen, stress en weerstand. 

Jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie geven ons dagelijks signalen dat druk op verschillende fronten voor stress zorgt. Druk zet de relaties thuis, op school, onder vrienden op scherp. De jongeren gaan in weerstand of lopen er van weg, blokkeren, verliezen zelfvertrouwen, … 

Solidariteit groeit

Jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie krijgen ook vandaag meer met de negatieve effecten van deze crisis te maken dan met de positieve. De moeilijke leefomstandigheden maken thuisleren niet evident, jongeren geraken verder geïsoleerd, financieel wordt het nog moeilijker, ‘blijf in uw (klein) kot’ zet extra druk op de relaties in het gezin, …

Het zijn zaken waar heel wat mensen nu zelf tegenaan lopen en waarvan de waarde plots scherp duidelijk wordt. Vanuit die ervaring groeit ons begrip voor mensen in een kwetsbare positie en tonen we ook solidariteit. Heel wat sociale organisaties, burgerinitiatieven en ook overheden springen in de bres om mensen in maatschappelijk kwetsbare posities te ondersteunen.

Sociale organisaties tonen zich heel flexibel en leggen nieuwe verbanden om de hoogste noden te lenigen. Burgers zetten zich belangeloos in en nemen verrassende, creatieve acties. Overheden maken extra middelen vrij ter ondersteuning van deze initiatieven. We kunnen dit alleen maar kunnen toejuichen: het is goed dat er zorg en solidariteit is met mensen in de meest kwetsbare situaties.

Maar mogen we ook verder kijken dan zorg en kunnen deze initiatieven ook leiden tot een emanciperend verhaal? Zullen deze jongeren niet enkel gezien worden als personen die (tijdelijk) extra zorg nodig hebben, maar ook als jongeren die ons iets te leren hebben? Corona maakt onomstotelijk duidelijk dat hun boodschap hout snijdt voor de hele samenleving. Zullen zij de kans krijgen om de samenleving mee te verbeteren? Alleen dan zullen deze crisis en alle goed bedoelde initiatieven een structureel positief effect hebben voor deze jongeren en onze samenleving. 

Een emancipatorische aanpak

Verbinding is het eerste waar LEJO werk van maakt als jongeren naar onze werkingen komen. Zorgen dat ze er gewoon mogen zijn, dat we écht luisteren naar hun frustraties, noden en wensen zodat er een positieve band kan groeien met de begeleiders, de andere jongeren en de samenleving. Geloven in hun kunnen ook, vertrouwen geven en positieve leerervaringen aanbieden zodat ze hun zelfvertrouwen kunnen herwinnen. Door de druk, het ‘moeten’ weg te nemen komen jongeren zelf in beweging en tonen ze hun talenten.

We bekijken met begeleiders uit scholen, voorzieningen jeugdhulp, welzijnsvoorzieningen, sportclubs, werkgevers, … én met de jongeren zelf welke aanpassingen nodig zijn om te zorgen dat deze jongeren niet afhaken, maar zich begrepen voelen en het vertrouwen voelen om hun talenten te tonen. We ervaren al jaren de positieve effecten van deze aanpak: jongeren die verloren gewaand werden, vinden toch terug hun weg in het leven. 

Het zou een opdracht van iedereen moeten zijn als we deze jongeren sterker willen laten staan en volwaardige leden willen laten zijn van onze samenleving. Deze crisistijd en de extra ondersteuning die gaat naar jongeren in een maatschappelijk kwetsbare situatie is een momentum om het via deze bril te bekijken, zodat het een emancipatorisch verhaal kan worden, hun maatschappelijke positie duurzaam en structureel kan verbeteren.

Laat ons hiertoe samen de tijd nemen, jongeren het vertrouwen geven, het woord geven en luisteren naar hun verhaal, zodat verbinding kan groeien en aanpassingen kunnen gebeuren die iedereen ten goede komen. Want wat goed is voor jongeren in de meest kwetsbare positie in onze samenleving, is goed voor iedereen.