Het principe “Alle mensen zijn gelijk” zwaar onder vuur

De N-VA nota’s lezen als een oproep tot ongelijke behandeling. “Onze gemeenschap laat niemand in de steek. (…) Maar tegelijk mag niemand de gemeenschap in de steek laten. (…) Wie aanspraak wil maken op de Vlaamse sociale bescherming en andere sociale voordelen, moet eerst vijf jaar ononderbroken, wettig en werkelijk in het land verbleven hebben en moet zich ten volle bekennen tot en inschakelen in onze Vlaamse gemeenschap”. De Wever wil de toekenning van “Vlaamse sociale rechten” van nieuwkomers voor 5 jaar bevriezen. Na die termijn kunnen ze gelijke rechten krijgen op voorwaarde dat ze ze zich “bekennen” tot en “inschakelen” in de Vlaamse gemeenschap. Zal een erkend vluchteling een soort “Ik beken mij tot de waarden van Vlaanderen” examen moeten afleggen? Jambon stelt dat alvast voor met zijn verplicht inburgeringsexamen over de Vlaamse canon. Zullen de in Vlaanderen werkende Spanjaard en zijn vrouw en kinderen 5 jaar uitgesloten worden van sociale rechten? Het lijkt alvast de droom van De Wever.

Die ongelijke behandeling is overduidelijk in strijd met de universele mensenrechten. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) gaat uit van een fundamenteel gelijkheidsprincipe. Artikel 2 stelt: “Eenieder heeft aanspraak op alle rechten en vrijheden, in deze Verklaring opgesomd, zonder enig onderscheid van welke aard ook, zoals ras, kleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, eigendom, geboorte of andere status”. Artikel 7 voegt er aan toe: “Allen zijn gelijk voor de wet en hebben zonder onderscheid aanspraak op gelijke bescherming door de wet. Allen hebben aanspraak op gelijke bescherming tegen iedere achterstelling in strijd met deze Verklaring en tegen iedere ophitsing tot een dergelijke achterstelling”.

Dit gelijkheidsprincipe wordt voor vluchtelingen geconcretiseerd in artikel 23 van de Conventie van Genève. Dat artikel stelt dat “de Verdragsluitende Staten de regelmatig op hun grondgebied verblijvende vluchtelingen, wat de ondersteuning en bijstand van overheidswege ter voorziening in het levensonderhoud betreft, op dezelfde wijze als hun onderdanen zullen behandelen”. De N-VA nota’s zijn manifest strijdig met deze bepalingen.

De voorstellen tot ongelijke behandeling zijn ook in strijd met artikel 23 van de Belgische Grondwet. Dat artikel bepaalt een aantal basisrechten zoals het recht op sociale zekerheid, gezondheid en behoorlijke huisvesting. Het artikel kan niet rechtstreeks worden ingeroepen voor een Belgische rechter, maar het is wel gekoppeld aan de zogenaamde “standstill-verplichting” of “niet-achteruitgangsverplichting”. Die vormt een grondwettelijke bescherming tegen de goedkeuring van wetgeving die het beschermingsniveau verlaagt in vergelijking met vroegere waarborgen. De voorstellen van De Wever en Jambon zijn een verlaging van het beschermingsniveau voor nieuwkomers. (Hetzelfde geldt trouwens voor alle inwoners van Vlaanderen als de andere asociale maatregelen van de nota worden uitgevoerd).

De voorgestelde maatregelen tot beperking van kinderbijslag voor nieuwkomers zijn eveneens een aanfluiting van het principe van gelijkheid van alle kinderen. De Gezinsbond reageerde terecht verontwaardigd en stelde duidelijk : “Zodra een kind legaal in het land is, moet het kindergeld krijgen”. Armoedespecialist Wim Van Lancker berekende al dat het afnemen van de kinderbijslag van nieuwkomers een besparing oplevert van nauwelijks enkele miljoenen euro per jaar (minder dan 0,2 procent van het totale budget van de kinderbijslag). En hij voegt er aan toe dat net de meest kwetsbare mensen uitgesloten worden waardoor de kinderarmoede nog zal stijgen.

De nota’s van De Wever en Jambon ademen een eng nationalistische visie uit die de samenleving op een hellend vlak van discriminatie en uitsluiting zet. Het is tegen dergelijke maatregelen dat de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens is opgesteld in 1948. Die Verklaring is een aanklacht tegen het superioriteitsdenken van de ene cultuur boven de andere, van het ene land of het ene volk boven het andere. Het is een directe reactie tegen het waanzinnig Duits nationalisme dat geleid heeft tot de misdaden van het nazisme. Het is belangrijk om hieraan te herinneren wanneer we geconfronteerd worden met beleidsvoorstellen die oproepen tot discriminatie.

Een “wij” en “zij” verhaal dat de echte tegenstellingen verstopt

De Wever stelt dat “onze beschaving” en “haar tradities” in gevaar zijn en dat nieuwkomers ons sociaal systeem en “onze” traditionele waarden ondermijnen. Tegelijkertijd gaat hij het bouwen van broodnodige sociale woningen stopzetten in de meeste grote steden in Vlaanderen. Hij creëert schaarste en leert dan de mensen naar onder te stampen. De N-VA regeringen bespaarden miljarden in de sociale zekerheid. Onder hun “watch” stegen de betalingen naar landen die door België erkend zijn als fiscale paradijzen van 82 miljard euro in 2016, 129 miljard in 2017 tot 206 miljard in 2018.

De Wever en Jambon creëren een nostalgie naar een “beter verleden” dat moet teruggebracht worden en dat verdwenen is door de teloorgang van de Vlaamse leidcultuur. Hij lijkt te vergeten dat in Vlaanderen de ellende schrijnend was gedurende de 19de en een heel stuk van de 20e eeuw. Vlaamse boertjes werden uitgeperst door Vlaamse grondbezitters. Vlaamse fabrieksarbeiders werden uitgebuit door Vlaamse ondernemers. In de nota van De Wever is de idee dat “wij” superieur zijn en “zij” inferieur, in feite nooit ver weg. “Wij” zijn in N-VA logica de ware Vlamingen en opdat “zij”, de “nieuwkomers”, er bij mogen horen, moeten ze zich bekennen tot onze waarden en normen. Doen ze dat niet dan mogen ze gediscrimineerd worden. En dat zou dan de oplossing zijn om de armoede, de ongelijkheid en de sociale afbraak waar de N-VA zelf verantwoordelijk voor is, op te lossen.

De nota’s gaan in tegen de verplichting van elke staat die de UVRM heeft ondertekend om een beleid te voeren dat bijdraagt tot gelijkheid en non-discriminatie. Jambon en De Wever stigmatiseren nieuwkomers, en via die term onrechtstreeks alle mensen met migratieroots. Zij tonen hiermee nog maar eens aan dat de N-VA geen dijk is tegen het Vlaams Belang maar een brug naar de ideeën van die racistische partij.

Het recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst is niet meer van tel voor de N-VA

In hun drang om de diversiteit terug te draaien en te streven naar een monocultureel Vlaanderen eist de N-VA van nieuwkomers dat ze zich “ten volle bekennen tot en inschakelen in onze Vlaamse gemeenschap”. De “basisspelregels van onze gemeenschap” moeten worden duidelijk gemaakt en “we verwachten”, stellen de nota’s, “dat onze rechten, plichten en vrijheden aanvaard maar ook toegepast worden in de dagelijkse omgang”.

Aan nieuwkomers het Belgisch rechtssysteem bijbrengen, hun rechten en wettelijke verplichtingen uitleggen, hen wegwijs maken in de samenleving en hen de landstalen aanleren (waarin de vorige regering van de N-VA trouwens zwaar gesnoeid heeft) is essentieel. Maar dat is iets totaal anders als hen vragen zich “te bekennen tot” de Vlaamse gemeenschap en haar basiswaarden. Zich “bekennen tot” houdt in dat men zich er akkoord mee verklaart, dat men iets als waar bevindt en het ook toepast. Nieuwkomers moeten de wet respecteren. Zij hebben rechten en plichten maar men kan hen geen mening, cultuur of bepaalde culturele waarden opleggen. Dergelijke eisen stellen is in strijd met het recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst.

Artikel 9 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM): “Een ieder heeft het recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst; dit recht omvat tevens de vrijheid om van godsdienst of overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid hetzij alleen, hetzij met anderen, zowel in het openbaar als privé zijn godsdienst te belijden of overtuiging tot uitdrukking te brengen in erediensten, in onderricht, in praktische toepassing ervan en in het onderhouden van geboden en voorschriften.” Dit recht kan, dixit het EVRM, aan geen andere beperkingen worden onderworpen dan die bij de wet zijn voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de openbare veiligheid, voor de bescherming van de openbare orde, gezondheid of goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.

Nieuwkomers verplichten om zich te bekennen tot de waarden en normen van de Vlaamse Gemeenschap is strijdig met artikel 9 van het EVRM. Enkel mensen met een door de overheid bepaalde mening toelaten tot sociale rechten of verblijf gaat flagrant in tegen artikel 9. De nota’s van De Wever en Jambon gaan twee bruggen te ver.

In de startnota lezen we ook het voornemen om “in het officieel onderwijs de levensbeschouwelijke neutraliteit in te voeren voor leerkrachten en leerlingen”. De nationalistische leiders lijken de Belgische Grondwet vergeten te zijn. Artikel 24: “De gemeenschap richt neutraal onderwijs in. De neutraliteit houdt onder meer in, de eerbied voor de filosofische, ideologische of godsdienstige opvattingen van de ouders en de leerlingen”.

Jambon roept in zijn nota op “geen subsidies meer te geven voor initiatieven die louter gebaseerd zijn op herkomst of levensbeschouwing”. Dat is een serieuze stap verder in het monddood maken van een kritisch middenveld. Het voortbestaan van het Minderhedenforum wordt er door in gevaar gebracht. Hallo CD&V, hallo Open VLD.

Normalisering van discriminatie en racisme

De nota van De Wever legt een zeer betwistbaar criterium op voor het toewijzen van een sociale woning. Dat zal gebeuren, stelt de nota, aan “de meest behoeftigen, met in heel Vlaanderen voorrang voor mensen die een voldoende sterke en duurzame band met de gemeente of streek kunnen aantonen”. Het blijft afwachten hoe ze dit in een decreet gaan gieten. Maar het lijkt toch wel heel erg op “Eerst onze mensen” van het Vlaams Belang. Het is een raadsel hoe de geplande criteria in overeenstemming zouden kunnen zijn met het verbod op discriminatie op basis van nationaliteit, afkomst, geloof of levensbeschouwing. Jambon stelt in zijn “Voorstellen rond inburgering en integratie” een verplichte burgerschapstest voorop met onder andere vragen over de “Vlaamse canon”. Slaagt men niet dan misloopt men bepaalde rechten en wordt dat gemeld aan de Dienst Vreemdelingenzaken met mogelijks gevolgen voor verblijfsrechten. Dergelijke maatregelen kunnen niet anders dan leiden tot discriminatie.

De Antiracismewet verbiedt nochtans het aanzetten tot discriminatie, haat, geweld of segregatie tegen anderen, in het openbaar, doelbewust en om een welbepaalde reden, waaronder iemands nationaliteit, geloof of levensbeschouwing. Ik kan in de nota’s weinig anders zien dan een oproep om te discrimineren. Onze Belgische antidiscriminatiewetgeving is van openbare orde en deels strafrechterlijk. De wetgeving bevat 19 “beschermde criteria”. Discriminatie op grond van elk van die criteria is verboden en strafbaar. Waar ligt eigenlijk die Chinese muur van De Wever en Jambon die hen zouden afscheiden van het Vlaams Belang?

De Wever als “kingmaker” van het Vlaams Belang

De nota’s van De Wever en Jambon zijn verre van vaag en onschuldig. De Wever schreef zijn nota na eerst het Vlaams Belang tot ernstige gesprekspartner te hebben gepromoveerd. En Jambon haalde veel van zijn mosterd bij de partij van “Eerst onze mensen”. “De nadruk op zelfredzaamheid en responsabilisering is een klemtoon die wij hebben gelegd aan de onderhandelingstafel”, klinkt het bij VB-parlementslid Chris Janssens.

“De gebeurtenissen van de afgelopen maanden katapulteerden die partij wel degelijk naar een fundamenteel nieuw tijdperk”, stelde Matthias Verbergt, redacteur wetstraat bij De Standaard, terecht vast5. De fundamentele strategie van de N-VA is om het Vlaams Belang als realistische optie in te schakelen in een Vlaams-nationaal machtsblok, om zo op termijn tot de onafhankelijkheid van Vlaanderen te komen.

Om dat tot een realistische piste te maken, moeten de geesten klaargestoomd worden voor een normalisering van het racistisch gif. De nota’s van De Wever en Jambon kaderen in die strategie en gaan heel ver mee in de “Eigen volk eerst” logica van de partij van Van Grieken. Beide nota’s zijn in strijd met een aantal fundamentele principes van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) en de Europese en Belgische wetgeving. Laat dit artikel een oproep zijn aan alle democraten, en meer in het bijzonder aan de democraten in CD&V en Open VLD middens, om het racisme een halt toe te roepen.

No Pasarán

Het is angstaanjagend hoe dicht de N-VA naar het Vlaams Belang is toe gegroeid. Het is eigenlijk de vraag van de kip en het ei. De Wever en Jambon hebben geen probleem met de anti-immigratie standpunten van het Vlaams Belang. Hun ideologische basis is grotendeels gelijklopend. Nationalisme en conservatisme, hetzelfde ondemocratisch en elitair maatschappijproject. Het racisme, de relativering en miskenning van de universele mensenrechten, de wil om vakbonden en andere middenveldorganisaties, zoals het Minderhedenforum, te ondermijnen en de erfenis van de antifascistische strijd en Mei 68 op de mesthoop van de geschiedenis te kieperen. Ze hebben het allemaal gemeen6.

Er ligt veel werk op de plank voor alle democraten en progressieven. Laat ons een overtuigend gevecht voeren tegen het Vlaams Belang en het oprukkend racisme, ook gevoed door de N-VA. Het Vlaams Belang staat voor het Vals Belang. De extreem rechtse partij is een “valse sociale vriend”. Laat ons nieuw rechts, en daar behoren het Vlaams Belang en de N-VA toe, op massaschaal ontmaskeren. Voor hun racisme en hun politiek van verdeel-en-heers. Maar ook op sociaal-economisch vlak. Want zij zijn het fundamenteel eens met het neoliberaal beleid van het establishment.

Denk aan de rabiate rechtse “euroscepticus” Viktor Orban met zijn “slavenwetten”, op maat van de multinationals Daimler en Audi die hen de mogelijkheid biedt om arbeiders te dwingen 400 overuren te kloppen en die pas drie jaar later te betalen. Denk aan het beleid van de Zweedse coalitie in de laatste 5 jaar, zowel op Vlaams als federaal vlak. En kijk naar hun stemgedrag in alle parlementen waarin ze vertegenwoordigd zijn. Laat ons de terechte kritieken van de gewone mensen op het establishment, op de elitaire clubs in Vlaanderen, Brussel en Wallonië ter harte nemen. Het is aan ons om de mensen in hun strijd te steunen en hun woede niet naar onder maar naar boven te kanaliseren. Enkel zo kunnen we winnen tegen racisme en de beangstigende come back van extreem rechts. No Pasarán.

Ivo Flachet is mensenrechtenspecialist van de PVDA.