“De video van de dood van Floyd is gruwelijk maar niet verrassend, verschrikkelijk maar niet ongewoon. De beelden tonen een incident dat regelmatig opgevoerd wordt in de VS”, schrijft de Amerikaanse journalist Jelani Cobb in The New Yorker.

Ook wat daarna gebeurde is niet ongewoon. Al snel bleek dat de moordenaar Derek Chauvin al vaker betrokken was bij gewelddadige incidenten. Nooit kreeg hij daarvoor een sanctie. Dat ligt volledig in de lijn van de verwachtingen. Van alle klachten tegen de politie leidden slechts 1 procent tot een sanctie. De moordende agenten werden ondertussen wel ontslagen, maar liepen allen nog drie dagen vrij rond. Dat ze ontslagen werden, komt door de expliciete videobeelden die alles wat ze in hun eigen politierapport hadden geschreven tegenspraken. Het zegt zo ontzettend veel dat ze hun geweld pleegden terwijl mensen stonden te filmen, alsof niets hen kan deren.

Er brak onmiddellijk protest uit, maar de betogers botsten op tot de tanden gewapende agenten die traangas en rubberkogels op hen afvuurden. Daardoor veranderde het protest in rellen die nu al drie nachten aanhouden. Deze nacht ging het politiekantoor waar de moordenaars aan verbonden zijn in vlammen op.

Lange wrede traditie

De VS en Minneapolis in het bijzonder kennen een lange traditie tegen racistisch politiegeweld. Dat protest begon al in 1867, het jaar dat politie in Minneapolis werd opgericht. Toen in 2015 Jamar Clark werd doodgeschoten in dezelfde stad (de twee agenten zijn nooit voor de rechter gedaagd en kwamen er vanaf met betaald verlof) hebben activisten van Black Lives Matter 18 dagen aan een stuk actie gevoerd bij het betrokken politiekantoor.

Minneapolis lijkt nochtans alles te hebben om een einde te maken aan die racistische geweldcultuur bij de politie. Aan het hoofd van de politie staat Medaria Arradondo, een Afro-Amerikaanse man die ooit zelf in het begin van zijn carrière klacht indiende tegen zijn eigen politiedepartement omdat ze ‘racisme tolereerden’.

De stad heeft een burgemeester die het al eens durft te hebben over ‘systemisch racisme’. In de gemeenteraad werden twee Afro-Amerikaanse transgender personen verkozen en Minneapolis leverde ook een heel aantal stemmen aan de verkiezing van de uitgesproken linkse Ilhan Omar in het Congres. Ondanks die gunstige omstandigheden blijft het overwegend witte politiecorps zich gedragen als een gewelddadige, racistische bezettingsmacht.

De taal van de mensen waar niet naar geluisterd wordt

Er zijn dus genoeg redenen om radeloos van te worden. Talrijk zijn dan ook de tweets die de beroemde uitspraak van Martin Luther King in herinnering brengen: “Riot is the language of the unheard”. Tamika Mallory, mede-organisator van de Women’s March maakte het nog wat concreter: “America has looted black people. America looted the Native Americans when they first came here, looting is what you do. We learned it from you. We learned violence from you. If you want us to do better, then damnit, you do better.”

Floyd was één van de 42 miljoen Amerikanen die hun job verloren sinds het begin van de coronacrisis. Ook die crisis legde de racistische patronen bloot met een zwarte bevolking die veel harder getroffen wordt door de economische crisis én door het virus omdat zij oververtegenwoordigd zijn in jobs waar thuiswerk niet mogelijk is.

Keeanga-Yamahtta Taylor schrijft in The New York Times dat meer dan 23.000 van de 100.000 dodelijke slachtoffers die het coronavirus maakte in de VS Afro-Amerikaans zijn. Dat is bijna twee keer zoveel als hun vertegenwoordiging in de Amerikaanse bevolking. Bij 93 procent van de arrestaties in New York voor overtredingen van de coronamaatregelen waren zwarte mensen betrokken.

De VS kende de afgelopen jaren al eens een grote golf van protest tegen racistisch politiegeweld. Toen Eric Garner in New York en Michael Brown in Ferguson kort na elkaar vermoord werden, kreeg de beweging Black Lives Matter, die een jaar eerder opgericht werd, nationale bekendheid. In enkele steden werden hervormingen doorgevoerd en kwamen er doorlichtingen en maatregelen, maar het geweld gaat door.

Het besluit van Keeanga-Yamahtta Taylor luidt dan ook: “Als je geen rechtvaardigheid kan bereiken door deel te nemen aan het systeem, dan moet je andere manieren zoeken om het te veranderen. Belangrijk is dat formele mechanismes voor sociale verandering niet werken en dus moeten Afro-Amerikanen voor zichzelf opkomen.”

Resultaten

En de protesten (die trouwens opvallend ‘multiracial’ zijn) leidden al tot een eerste concrete resultaat. De moordenaar werd vrijdag opgepakt en aangeklaagd voor doodslag en dood door schuld. Er kwam ook veel steun voor de protesten en dat bleef niet alleen bij tweets. De liefdadigheidsinstelling van Colin Kaepernick (de football-speler die een beroepsverbod kreeg omdat hij knielde tijdens het volkslied) is op zoek naar topadvocaten om de gearresteerde betogers te verdedigen. Ook de Schotse rockgroep Primal Scream stortte geld op de rekening van het Minnesota Freedom Fund dat de borg betaald van opgepakte betogers.

Maar dat gaat voor de betogers niet ver genoeg. Zij eisen dat alle agenten betrokken bij de moord aangeklaagd en gestraft worden.

Met Trump als president en het land in een diepe economische crisis is de situatie wel extra explosief. Twitter blokkeerde vrijdag een tweet van de Amerikaanse president omwille van de verheerlijking van geweld. Trump schreef: “When the looting starts, the shooting starts.” Een citaat van de voormalige politiechef van Miami Walter Headley die er aan toevoegde dat het hem niet kon schelen als hij van politiegeweld beschuldigd werd. Hetzelfde citaat werd later herhaald door George Wallace, de witte supremacist die gouverneur was van Alabama en verschillende keren opdraafde als presidentskandidaat.

Vrijdagavond en -nacht gingen de protesten onverminderd door en breidden uit naar tal van andere steden. In Minneapolis werd er wel een avondklok ingesteld, maar de politie bleef afwezig om die af te dwingen. Ook aan het Witte Huis in Washington waar Trump aanwezig was, kwam het tot een stevig protest. Opnieuw gaf het aanleiding tot een bijzonder dreigende tweet van Trump: “Big crowd, professionally organized, but nobody came close to breaching the fence. If they had they would have been greeted with the most vicious dogs, and most ominous weapons, I have ever seen. That’s when people would have been really badly hurt, at least.”

In Atlanta sneuvelden de ramen van het hoofdkwartier van CNN. In Detroit werd een 19-jarige betoger doodgeschoten vanuit een onbekend voertuig. Ook in Louisville werd donderdagnacht al gevuurd op betogers. De politie verzekert dat zij niet geschoten hebben. In Oakland werden twee federale bewakingsagenten neergeschoten, één van hen overleed. In Minneapolis werd een journalist van CNN opgepakt. In Louisville werden journalisten door de politie beschoten met rubberkogels.

Trump en de chaos

Trump vroeg vrijdag al aan zijn minister van Defensie om het leger in paraatheid te brengen. Troepen van basissen in Noord-Carolina en New York staan klaar om in te grijpen. Het zou de eerste keer zijn sinds de grote rellen van 1992 in Los Angeles dat het leger ingezet wordt tijdens sociale onrust.

Voor Trump is dit een kans om zich nog meer te profileren in aanloop naar de presidentsverkiezingen van november. De chaos in deze disfunctionele staat zal dus nog wel een tijd aanhouden.

Note:

Wie met afgrijzen kijkt naar het politiegeweld in de VS denkt best eens terug aan de voorbije weken toen ook in ons land mensen van kleur opnieuw slachtoffer werden van gelijkaardig geweld met als triest dieptepunt de dood van de jonge Adil.

Foto: Dan Aasland, Flickr / CC BY-SA 2.0