De oorzaken waarom jongeren uit Europa naar Irak en Syrië trekken, zijn divers. Ik durf te betwijfelen of een gebrek aan openlijke afkeuring van de IS in hun eigen gemeenschap daar een grote rol in speelt. Een plausibeler oorzaak lijkt de geldstroom naar moskeeën in Europa van bemiddelde salafistische geestelijken in Saoedi-Arabië. De kansarmoede en uitsluiting die veel moslimjongeren in Europa ervaren, spelen eveneens een rol. Er zit bovendien, hoe misplaatst ook, een element in van romantiek en avontuur die sommige jongeren ongetwijfeld aanspreken.

Wanneer is genoeg genoeg?

Is de roep naar veroordeling van de IS door lokale vooraanstaande moslims dan een uiting van onmacht om de werkelijke oorzaken aan te pakken? Deels. Een achterliggende gedachte is eveneens dat men in de islamitische wereld blijkbaar IS niet genoeg heeft veroordeeld.

Dat klopt eigenlijk niet – er werden door invloedrijke islamitische geleerden en geestelijken al sinds 1998 meer dan 35 fatwa’s uitgesproken tegen terreur. Het topjaar was 2001, waarin maar liefst 17 organisaties en geestelijken een fatwa tegen terrorisme uitvaardigden. Wanneer is het dan genoeg, opdat sommige mensen het willen horen?

Wat men niet vraagt

Wat men bij herhaling vraagt van moslims, is eigenlijk een soort sjibbolet: een uitspraak die toont dat ze de Westerse samenleving niet verwerpen of, gemener gesteld, “bewijs aan ons dat je zelf niet sympathiseert met terroristen”. Men herhaalt die vraag voortdurend. Is dat terecht?

Dan moeten we ook kijken naar de vragen die men niet voortdurend stelt. Hebben de media de ex-Vlaams Belangers die overstapten naar de N-VA, voldoende gevraagd om zich te distantiëren van het racisme van hun vorige partij? Vraagt men soms aan de partijleiding van datzelfde Vlaams Belang of ze al afstand genomen hebben van Karel Dillen zaliger, die bekende thuis nog graag de Hitlergroet te brengen? Roepen opiniemakers op aan de partij van Bart De Wever om openlijk de terreur van de Baskische separatisten van de ETA te veroordelen?

De IS is een veel acuter probleem dan neo-, laat staan paleo-nazisme, en de wapens van de ETA zwijgen alweer een tijdje. Zeker, N-VA heeft zich van in het begin de moeite getroost om zich te distantiëren van het Vlaams Belang, waarna elke vergelijking tussen beide partijen nadien op boosheid onthaald werd.

Maar dat men vraagt aan moslims om zich uit te spreken tegen terreur of extremisme, is niet nieuw. Het heeft enkel nieuwe zuurstof gekregen. Bovendien legt men zo steeds opnieuw de link tussen islam en religieus geïnspireerde barbarij in de hoofden van het publiek. Vraagt men aan Republikeinse politici in de Verenigde Staten in elk interview of ze zich al tegen aanslagen op abortusklinieken hebben uitgesproken? Het zou een totaal andere framing opleveren van hun beweging.

De vanzelfsprekende normen en waarden

Je kan geen interview met een moslim lezen of het gaat over terrorisme en homo’s, en beroemde vrouwen wordt ook steevast gevraagd naar hoe ze staan tegenover feminisme. Milieuactivisten moeten zich altijd haasten om te zeggen dat ze geen “geitenwollensokken” zijn, en homoseksuelen dienen nette heren te zijn indien ze niet willen afgeschilderd worden als verwijfd.

De vragen die men niet en wel stelt, de stereotypes die men in de kast laat en die waarmee men verhalen ophangt, zijn een uiting van het dominante discours. Wat niet bevraagd wordt, geldt als vanzelfsprekend. In dit geval: het rechts sociaal gedachtegoed waarin blank, hetero, 40+ en man zijn de norm is, en een afwijking getolereerd wordt indien het zijn diversiteit niet al te duidelijk stelt, laat staan een deel van de koek opeist.

Behoren tot een minder machtige groep en in de media een stem hebben of krijgen, moet men blijkbaar altijd verantwoorden, of laten voorafgaan dat men niet behoort tot “die moslims”, of “die vrouwen”, of dat men als links persoon wel degelijk “aan de markt” denkt. De leidende klasse van de Nieuwe Politieke Correctheid hoeft dat zelden te doen.

Gnuivende atheïsten

Een goede moslim zijn in de ogen van blank België en Nederland, dat is tegenwoordig kennelijk enkel nog een vreemd ogende naam en een donkerder tintje hebben. Religiositeit is verdacht, hoofddoeken zijn onderdrukking, Arabische muziek roept dreiging op, en op straat lol trappen riskeert een GAS-boete. Elk welkdenkend mens veroordeelt de gruwel van de IS: de gemiddelde Turkse kapper heeft evenveel te maken met IS als de oorlogsmisdaden van Belgische soldaten in Somalië.

Maarten Boudry roept in De Morgen van 13 september op aan moslims om zelfs afstand te nemen van de koran, omdat ze korandiscussies toch niet kunnen winnen van fundamentalisten. Daarbij belichaamt Boudry – hoe beleefd hij ook is in zijn opiniestuk – een kwalijke evolutie in het globale atheïsme, dat onder leiding van mensen als de bioloog Richard Dawkins meer en meer een arrogant islamofobisch discours begint te krijgen onder het mom van alle religies te willen bestrijden.

Het is waar dat strijdbare atheïsten zich ook inzetten tegen christelijke creationisten, maar over hun coöptatie door seculier rechts hoor je hen lang zo vaak niet. En dan zwijgen we nog over het feit dat de beweging alle tekenen vertoont van een clubje blanke heteromannen dat vijandig staat tegenover seksuele minderheden.

Geen complot

Door tendentieuze vragen telkens moslims in verband te brengen met geweld en barbarij, toont zich eigenlijk een vorm van ‘concern trolling‘: uit valse bezorgdheid over een bepaald onderwerp bij je discussiepartner een echte discussie uit de weg gaan of doen ontsporen. In dit geval horen we bijvoorbeeld nauwelijks over plannen om de voedingsbodem weg te nemen die jongeren er kunnen toe aanzetten om in het Midden-Oosten te gaan vechten.

Ik zeg niet dat onze opiniemakers en politici dit opzettelijk doen. Er is geen complot bezig tegen minderheden. Onze rechtse opiniemakers (ook als ze zich hullen in linkse pelzen en talismans) geven er wel uiting mee waar hun werkelijke schrikbeelden zitten, en maken duidelijk wat hun maatschappijbeeld is. Eens te meer. Even helder en duidelijk door de vragen die ze steeds weer stellen, als door de vragen die ze niet stellen.