Op Reyers
laat sprak Yves Desmet, hoofdredacteur van De Morgen, van een
boetekleed dat wel schuurde en wat ongemakkelijk zat, maar De Morgen
wel paste op dit moment. Het ging natuurlijk over de nu wereldwijd
bekende misstap die De Morgen beging met het publiceren van het
zogezegd satirische stukje waarin Michelle and Barack Obama werden
afgebeeld als apen. De dag ervoor bood De Morgen haar
verontschuldigingen
aan voor de ‘toegegeven, smakeloze grap over de Amerikaanse
president’.

Het protest kwam volgens De Morgen vooral uit
Nederland, de VS en ‘Nigeria en andere Afrikaanse landen’. Maar
ik was er ééntje uit eigen land – Belgie – die zich beledigd
voelde en een klacht indiende, blijkbaar volgens De Morgen één van
de weinige landgenoten die dit deden. Nu, als Belgische,
aanvaard ik de verontschuldiging?

Ik ben blij dat De Morgen effectief zo snel
heeft gereageerd en snel inzag hoe wansmakelijk de grap eigenlijk wel
was. Ik apprecieer ook de excuses die worden aangeboden, zowel als de
stelling dat De Morgen zich blijft scharen achter al wie tegen elke
vorm van racisme strijdt. Maar toch had die verontschuldiging een
wrang smaakje. Vooral dit stukje:

“De denkfout die ook ditmaal gemaakt werd, is
de overtuiging dat racisme algemeen niet meer aanvaard wordt en dat
er dus veilig mee kan gelachen worden. Het kan als absurde grap
bedoeld zijn om een zwarte president te doen veranderen in een aap,
maar te licht wordt hier vergeten dat, met name in de VS, de
schandelijke gelijkstelling tussen zwarten en apen nog geregeld
opduikt. En dan is het niet om te lachen bedoeld. Het maakt het erg
begrijpelijk dat sommigen zich gekwetst voelen door de poging tot
satire in de krant.”

Ik snap niet hoe De Morgen zonder schaamte kan
stellen dat ‘racisme algemeen niet meer aanvaard wordt en dat er
dus veilig mee kan gelachen worden’. Zulke ‘schandelijke
gelijkstellingen’ zijn blijkbaar alleen probleem in de VS. Hier in
Belgie en in Europa, zo gaat de redenering, zijn we eigenlijk wel
voorbij dat soort dingen en mogen we daar grapjes over maken. Ik
vraag me af in welke realiteit die journalisten leven die er in
slagen om alle beschikbare feiten van zich af te slaan. Een paar
recente voorbeelden: In augustus vorig jaar kreeg Cecile Kyenge,
minister voor integratie in Italie bananen
over zich heen en werd uitgescholden voor Orang-Oetan. In Frankrijk
kreeg Minister van Justitie Christiane Taubira drie
racistische ladingen over zich heen in minder dan een maand. En
in Belgie en Nederland – wanneer er wordt geopperd dat er misschien
toch moet gesleuteld worden aan het hele Zwarte Piet &
Sinterklaas verhaal, waarin de verbeelding van een sterk
gestereotypeerde zwarte man als knecht/kindslaaf/domme clown écht
niet meer past in een multiculturele 21ste eeuw, staat het hele land
in rep en roer en worden in een mum van tijd petities
georganiseerd van 2 miljoen sterk.

Hoe kan het dat een doorgaans intelligente
krant als De Morgen zo’n stellingen aanneemt, dan nog in een
verontschuldiging over klachten rond racisme? Er heerst een
cognitieve dissonantie in Vlaanderen/Belgie/Europa die problematische
onderstromingen van discriminatie en racisme niet erkent. En onze
linkse liberale krant is er  duidelijk niet immuun voor.

Volgens Belgisch/Nigeriaanse schrijfster Chika
Unigwe is België een in zichzelf gekeerd land is dat zich gedraagt
alsof
het buiten de geschiedenis staat.

“Er is een bepaald niveau van raciale
dementie in België. Er is een onvermogen om te boordelen wat raciaal
beledigend is en wat niet.”

En een
prachtig artikel in de Knack door Tom Vandyck verwoordde dit
perfect:

Toch zegt het heel wat over onze nationale
psyche dat er op de redactie van die krant blijkbaar niemand
rondloopt die de cartoon voor publicatie ziet, de bui voelt hangen en
aan de noodrem trekt. Of dat er bij het zien van die speculaas
niemand is die zegt: “Sorry, jongens, dit gaat niet, ga snel
even een doos pralines halen.”

Die speculaas is een Freudiaanse verspreking in
koekvorm: in een moment van argeloosheid komt ons onderbewuste
collectieve ik er spontaan uitgerold.

Het feit dat Belgie nooit écht haar koloniale
geschiedenis heeft besproken als maatschappij zorgt ervoor dat die
cognitieve dissonantie ongestoord kan blijven voortbestaan. En moet
iedereen schuine grappen met een korreltje zout nemen en vooral niet
zo serieus en politiek correct zijn. Ik vond het bijvoorbeeld ook op
zijn minst buitengewoon dat De Morgen Poetin als een racist probeert
af te schilderen terwijl het eigenlijk  Rusland was die een
universiteit oprichtte in de naam van Patrice Lumumba, de eerste Congolese Eerste Minister. Maar het waren de Belgen die hem hebben
geliquideerd, weliswaar in samenwerking met de CIA. Overal in het
land staan ook nog standbeelden
van Leopold II natuurlijk, zonder maar enige erkenning of
gedenkplaat voor de miljoenen Congolezen die hij vermoordde.

In antwoord op mijn klacht kreeg ik een mailtje
terug van Yves Desmet met een link naar de verontschuldiging, maar
ook een garantie dat intern de controlemechanismen zouden
aangescherpt worden om dit soort incidenten in de toekomst te
vermijden. Dit is een belangrijke eerste stap. Maar De Morgen moet
nog heel wat verder gaan: 1) erkennen en bevragen van het feit dat
Belgie een heel aantal racistische beeldvormingen in stand houdt en
die onderzoeken, 2) een actief diversiteitsbeleid opzetten, inclusief
opleidingen voor jonge journalisten, en 3) interne en externe
debatten aangaan rond beeldvorming en racisme. Op die manier kan de
krant een voorbeeld stellen naar de rest van de maatschappij toe, en
de huidige laissez-faire attitudes rond racistische beeldvorming
bevechten.