Bart De Wever laat in De Standaard van vandaag (05/09/2105) weten dat hij het beu is om zich een schuldgevoel te laten aanpraten omdat hij de grenzen van Europa niet wil laten openen. Hij gebruikt daarbij een nogal eigenaardige redenering, die men in de logica een valse dichotomie noemt.
Toegegeven; de neo-liberale logica over mijn opleiding tot master in de filosofie klopt soms wel ergens (zo’n beetje, misschien). Ik heb veel vakken gevolgd die hun ‘nut’ in de bredere samenleving nu niet onmiddellijk bewijzen. Zo kan ik niet zeggen dat ik de logicaredeneringen die we er vier jaar lang ingestampt kregen zeer vaak kan gebruiken, maar zo nu en dan stoot ik toch op een knoert van een denkfout die me al de formalismen die we onder de knie moesten krijgen doet loven en prijzen. Bekijken we eens de volgende passage uit het artikel waarover ik hierboven sprak:
‘Oorlogsvluchteling ben je tot je een grens bent overgestoken waar je niet meer voor je leven hoeft te vrezen’, legt De Wever uit. ‘Voor een Syriër is dat de Turkse grens. Wie doorreist naar West-Europa, is een economische vluchteling. Dat kind is dus niet gestorven omdat zijn ouders op de vlucht waren voor geweld. Het is gestorven omdat zijn ouders op zoek gingen naar een beter leven.’
We willen hier eerst even laten noteren dat De Wever hiermee het standpunt van het extreemrechtse Pegida Vlaanderen recycleert, die recent exact hetzelfde (nonsensicale) punt maakten op een reclameaffiche. Als Pegida het zegt wordt er echter meestal gelachen terwijl de heer De Wever met de nodige egards behandeld wordt. Vreemd.
Wat we verder opmerken is dat De Wever in bovenstaande passage mensen kunstmatig scheidt van de veelvoudigheid van hun motivaties en hen een zeer atomair emotioneel leven geeft, waardoor ze een soort levende clichés worden. De basisentiteit waarvan hier sprake is, de vluchteling, heeft slechts twee toestanden in de ogen van De Wever. Ofwel zoekt de vluchteling naar een beter leven, ofwel zoekt hij een schuilplaats voor gevaar. Naast het zonder bewijs poneren van een negatief antwoord op de niet zo evident op te lossen vraag of het niet goed is voor onze samenleving dat vluchtelingen en allerlei andere soorten migranten in Europa komen werken en leven (zie hiervoor het werk van de Britse econoom Peter Legrain) reduceert De Wever de motivatie van de vluchtende actoren tot een enorme valse dichotomie. Hij sluit een hele hoop andere mogelijke configuraties van motivaties uit die een vluchteling eventueel kan hebben. Het is immers ook mogelijk dat een vluchteling niet alleen zoekt naar een beter leven maar ook vlucht voor geweld en er dus geen sprake is van de staalharde disjunctie (een of/of-verhaal) die hij zonder enig bewijs en niet gehinderd door wetenschappelijk onderzoek poneert, maar van een mogelijk conjunctie (en/en, dus) van meerdere zinzoekende factoren.
Het artikel sluit af met een weinig verhullende uitspraak:
‘Zeker omdat het overgrote deel van die mensen niet naar zijn land zal terugkeren.’
In deze zin komt de echte (Vlaamse) aap natuurlijk uit de mouw, De Wever wil liever dat de mensen weer naar huis gaan als hun land hersteld is en bij “economische vluchtelingen” kan en mag je dat niet verwachten. De “economische vluchteling” zat namelijk al langer in zijn land te wachten tot er een bom viel om in ons paradijs te kunnen komen werken (De Wever en andere varianten zoals Theo Francken vermoeden met hun zeer pessimistisch mensbeeld altijd profiteren, eerder dan werken uiteraard). Ik zie het ze al zeggen, in ruines schuilend voor de inslagen van artillerie. “Vlug vlug mannen, ze zijn hier eindelijk alles kapot aan het schieten, nu kunnen we in België ons fortuin gaan maken!” Lijkt me heel realistisch. Jammer dus dat de “economische vluchteling” zoals die geschetst wordt door protectionistische nationalisten in heel Europa een stroman is die waarschijnlijk nog nooit in een echt persoon bestaan heeft. Echte mensen evolueren tijdens grote veranderingen in hun leven, hakken knopen door, laten soms met zeer veel moeite, tranen en verdriet dingen achter omdat ze bang zijn, omdat ze depressief zijn of omdat ze geloven in de mogelijkheid op een veiliger EN beter leven. Het hoeft bovendien, als je ook maar iets kent van de psychologie van angst en trauma’s, niet te verwonderen dat vluchtelingen niet terug willen keren naar een land waar zij meestal gruwelijke dingen hebben meegemaakt, waar zij ooit misschien dingen bezaten en iemand waren van belang. Als je gelooft dat je zulke mensen moet weren en bestraffen en al hun motivaties de hele tijd moet betwijfelen dan timmer je aan een zeer harde maatschappij, één waarin deze filosoof liever niet wil leven.
