Beevors concept van krijgsgeschiedenis in romanvorm werd wereldwijd een topper. Alleen laat de Tweede Wereldoorlog zich moeilijker samenpersen in één boekdeel dan de deelaspecten uit zijn vorige oorlogsstudies, zoals de slag bij Stalingrad, de landing in Normandië of de landing op Kreta. Meer dan zijn vorige werk, legt dit nieuwe boek de zwakheden en beperkingen bloot van Beevors methode.

Uiteraard kiest de auteur opnieuw voor krijgsgeschiedenis in een verhalende vorm, met het lot van de kleine soldaat als referentiekader. Dat blijkt meteen uit het inleidende hoofdstuk over de impact van de wereldoorlog op de levensloop van een jonge Koreaan.

De auteur projecteert zijn krijgslot tegenover de grillig wisselende bondgenootschappen van de Tweede Wereldoorlog. Eerst werd de jonge Yang Kyoungjong in 1938 met geweld ingelijfd in het Japanse leger in Mantsjoerije. Later werd hij gevangengenomen door de Sovjets en moest hij aan de zijde strijden van het Rode leger.

Daarna werd hij gevangen genomen door de nazi’s en ingezet aan het westelijk front. Tijdens de landing in Normandië werd hij dan weer als vermeende Japanner krijgsgevangen gemaakt door de geallieerden. Na een tussenstop in een Brits gevangenkamp, verhuisde hij  uiteindelijk naar de Verenigde Staten, waar hij in 1992 overleed.

In Beevors studie van de Tweede Wereldoorlog fungeert dit levensverhaal als een metafoor. Het illustreert hoe de oorlog zich buiten en boven de wil van de gewone soldaat afspeelt. Oorlog als breuk met het dagelijkse leven, krijgt in Beevors oeuvre over de Tweede Wereldoorlog altijd de nodige aandacht. Maar in dit bredere panorama van de gebeurtenissen van de oorlog is er jammergenoeg minder ruimte voor zulke close-ups van geteisterde levens dan in de vorige casestudies

Positief aan dit boek is Beevors durf om de traditionele krijgsgeschiedenis te herinterpreteren. We leerden op school dat de Tweede Wereldoorlog startte in september 1939 met de Duitse inval in Polen. Beevor stelt dat de wereldoorlog al een maand eerder begon met de slag bij Khalkhin-Gol op de grens van Mongolië en Mantsjoerije. De auteur staaft zijn interpretatie met tot dusver weinig gebruikt archiefmateriaal over de Japans-Russische betrekkingen.

Beevors goede kennis van de Sovjet-Russische archieven zindert in het hele boek door. De oorlogsdagboeken van de soldaten, die de beschrijving van Stalingrad zo boeiend maakten, vormen ook hier vertrouwd leesmateriaal. Maar hierdoor krijgt het oostfront ook buitensporig veel ruimte in dit boek.

Dergelijke structurele mankementen stapelen zich in Beevors studie van de Tweede Wereldoorlog op. De onderwerpen uit zijn vorige boeken (D-day, Kreta, Stalingrad) krijgen proportioneel veel aandacht. Dit leidt tot wanverhoudingen, waarbij de landing in Kreta meer gewicht krijgt dan bijvoorbeeld de slag om Engeland of die bij Narvik. Overigens knap verteld, al deze veldslagen.

Zolang de auteur zich beperkt tot de beschrijving van een veldslag, mag een louter militaire invalshoek misschien volstaan. Maar kan je de complete Tweede Wereldoorlog zo maar herleiden tot een treffen van krijgsheren en militaire strategieën?

Meedogenloos voert Antony Beevor de lezer mee van de ene veldslag naar de andere. Om een veelzijdig conflict doeltreffend te ontleden, schiet de narratief-militaire aanpak van historicus Beevor te kort. Af en toe waagt hij zich aan een hoofdstuk diplomatieke geschiedenis, maar zijn belangstelling voor de economische, ideologische en politiek-geografische aspecten van het conflict is te beperkt.

Waarom dit bloedvergieten? Welke impact had deze oorlog op het milieu? In hoeverre was rassenhaat de drijfveer? Dit zijn vragen die een hedendaagse lezer zouden boeien. In plaats daarvan dringt dit boek de lezer de kale militaire verwikkelingen van het conflict op, de namen en nummers van de betrokken legereenheden tot vervelens toe incluis.

Beevors studie als overbodig bestempelen, zou oneerlijk zijn. Door zijn goede kennis van de betrekkingen tussen Moskou en Tokyo werpt Beevor een nieuw licht op de oorlogsgebeurtenissen en de miljoenen slachtoffers in het oosten. In die zin zorgt dit boek voor een ander geluid. Maar ondanks alle narratieve charmes van de aanpak van de auteur, blijft het ouderwetse geschiedschrijving.

Vond u deze bespreking interessant?
Steun DeWereldMorgen.be door dit boek in onze shop te kopen!