Sommige seminaries trokken volle zalen, waarbij er niet altijd vertaling voorhanden was.

 

Verslag, Nieuws, Europa, Samenleving, Vakbonden, Vredesbeweging, ESF, Istanbul, Crisis sociale bewegingen -

De toekomst van het Europees Sociaal Forum

De onwaarschijnlijk slordige organisatie zette een enorme domper op het Europees Sociaal Forum in Istanbul. Hier en daar was ook kritiek op de inhoud zelf te horen: te vage onderwerpen, weinig vernieuwend, veel gepraat en weinig actie. Maar daarmee hoeven we het kind nog niet met het badwater weg te gooien: heel wat seminaries en samenkomsten bleken toch erg waardevol.

maandag 12 juli 2010 15:00
Spread the love

3.000 deelnemers aan het forum, verdeeld over 250 workshops en seminaries, en 5.000 mensen in de slotbetoging. Dat is de eindbalans van het ESF. Een historisch lage deelname, die zijn oorsprong vindt in een diepere malaise.

Anderzijds bijten tal van organisaties, zowel privé als in de non-profit, ook gewoon hun tanden stuk op communicatie, en dat is op het Europees Sociaal Forum niet anders.

“We streven in het ESF naar een zo horizontaal mogelijke structuur, in een organisatie die van onderuit wordt aangedreven”, zei mede-oprichter Chico Whitaker in een interview dat ik vorige week met hem had.

Dat klinkt mooi, maar dan moet je wel zorgen voor duidelijke afspraken, waarbij op zijn minst iemand de verantwoordelijkheid op zich neemt. En net hieraan leek op het ESF een groot tekort.

“Mensen moeten nu telkens weer het wiel heruitvinden”

Of zoals Françoise Feugas uit Frankrijk, ooit lid van de groep die de eerste versie van de ESF-site opzette, vertelde als antwoord op een oproep voor meer aanwezigheid van het ESF op Facebook en Twitter:

“We werkten veel tools uit om mensen zoveel mogelijk informatie te laten delen en door te sturen, maar het werkte niet. Dat kwam door tal van redenen, waaronder het feit dat er geen politieke besluitvorming of strategie achter zat om de zaken in gang te houden.”

“We kregen veel felicitaties, maar geen hulp. En het lukte ons niet een gemeenschappelijk informatiesysteem uit te bouwen. Daarom moeten mensen nu telkens weer het wiel heruitvinden. Een enorme verspilling van tijd, geld en energie.”

“Het probleem is niet om vier of vijf mensen te vinden die deze verantwoordelijkheid op zich willen nemen, want die zijn er genoeg. Het grote probleem ligt erin dat we er ons eerst en vooral bewust van moeten zijn dat dit een strategische en cruciale uitdaging is voor het ESF, en dat we hier ook collectief een beslissing rond moeten nemen.”

Ideeën uitwisselen

Tal van organisaties bezochten het ESF in de eerste plaats voor de ontmoetingen met anderen. Daarbij was het wat jammer dat het ‘ESF-kamp’, waar Turkse en andere verenigingen infostandjes hadden opgezet, wat verborgen lag in het dal tussen de universiteiten waar de seminaries plaatsvonden.

Tal van deelnemers legden wel contacten bij de seminaries of bezochten ter plaatse verenigingen waar ze relaties mee wilden aanknopen. “We konden hier praten met mensen die met dezelfde problemen te kampen hebben als wij en samen nadenken over mogelijke oplossingen”, zei bijvoorbeeld de delegatie van de Waalse bediendecentrale CNE.

“Binnen Europa is de politiek erg verdeeld, zodat we weinig overeenkomsten hebben in beleid. Maar we merken dat iedereen gevoelig is voor bijvoorbeeld de sociale zekerheid of de openbare diensten, en daar wilden we ideeën over uitwisselen.”

“Wat wel jammer is, is dat we niet genoeg zicht hebben op waar dit toe gaat leiden. In dat opzicht is het jammer dat onze algemene vakbond hier niet is. Het CNE vond het toch belangrijk om te komen, om die contacten met anderen uit te bouwen.”

Ook op andere vlakken heerst er teleurstelling bij de delegatie, niet alleen omdat er enkele geplande interessante seminaries niet doorgingen, maar ook vanwege de samenstelling van de deelnemers. “De aanwezige vakbonden komen haast allemaal uit de rijke westerse landen.”

“De paar Oost-Europese vakbonden die we hier tegenkwamen, bevinden zich veeleer aan de rechterzijde. Het was interessant geweest om die verschillende visies tegenover elkaar te zetten, maar dat is niet gelukt. Veel mensen zeggen dezelfde dingen vanuit hun discours, maar zonder een confrontatie verandert er weinig.”

“Het is ook opvallend dat we de mensen uit Athene of Malmö hier niet meer hebben teruggezien. Er waren sowieso minder aanwezigen dan de vorige keren, en samen met de mank lopende organisatie laat dat een minder fijn gevoel na.”

“Maar de seminaries die we hebben bijgewoond, waren wel interessant. Net als de contacten overigens, want met mensen die we hier hebben leren kennen, gaan we zeker nog samenzitten achteraf.”

“En we hadden ook contacten buiten het forum, met de vakbonden van Carrefour en de mensen van een lokaal ziekenhuis bijvoorbeeld, waar we echt het gevoel hebben dat we veranderingen kunnen helpen in gang zetten.”

Ook Koerden op het forum

Ook ACV en ACW-Limburg namen met een man of tien deel aan het Europees Sociaal Forum. “We vonden het opvallend hoe de Koerdische minderheid in Turkije op een volwaardige manier werd opgenomen door het forum”, vertelt Koen Albregts. ”Ze kwamen er spreken over emancipatie van de vrouw en meer rechten voor de gewone mensen.”

“De mensen uit onze groep hebben alvast veel bijgeleerd. Voor anderen heeft het optimisme van 2002 in Firenze acht jaar later toch een flinke deuk gekregen. Er is vooral dringend nood aan een globale visie. Dat betekent wellicht dat we voort moeten zoeken, en intussen het handelen zeker niet moeten laten.”

Vredesactie in Istanbul

Hans Lammerant van Vredesactie zag het Europees Sociaal Forum als een moment om de agenda’s op elkaar af te stemmen. “Eén van de grote uitdagingen van de sociale bewegingen, en zeker voor de vredesbeweging, is dat alle besluitvoering naar een Europees niveau gaat, dus moeten die bewegingen over de nationale grenzen heen samenwerken.”

“In vergelijking met andere sociale fora is het hier een vrij kleine bedoening, en we missen de ervaring van in Malmö, waar we goede contacten hadden met een lokale groep. Maar na het forum hebben we nog een training voor Turkse activisten, voor geweldloze actie en campagnevoering, wat een extra reden gaf om te komen.”

Op het ESF heeft Hans Lammerant twee workshops rond nucleaire wapens gedaan, waarvan de eerste, op de eerste ochtend gepland, wat de mist in ging. “We hadden die afgestemd op een Turks publiek , maar dat had in de heersende chaos de weg nog niet gevonden naar ons lokaal.”

“Met alle gebrekkige informatie vooraf was ook niet duidelijk wie de andere sprekers waren. Als je echt samen een sociaal forum wil doen, moet je vooraf met elkaar kunnen overleggen. Anders preekt iedereen vanuit zijn eigen kapelletje, naast elkaar heen.”

“Het zijn de contacten die het forum interessant maken”

Hans Lammerant geeft toe dat hij de voorbij jaren eerst heeft moeten leren hoe je een sociaal forum best kunt gebruiken. “Het publiek komt veeleer om te consumeren. Het planningsgedeelte is iets dat aan de zijkant ontstaat. Het zijn hier dus de contacten met Turkse vredesbewegingen die het forum interessant maken, net als het uitwisselen van ervaringen met andere landen.”

Dat er daarbij ook gevoeligheden kunnen spelen waar je best rekening mee  houdt, was hem al eerder opgevallen. “In Portugal bijvoorbeeld, werken sommige vredesorganisaties vanuit een traditionele communistische achtergrond, wat een behoorlijke barrière kan vormen.”

“Enerzijds hangen ze soms te hard vast aan hun eigen machtsstructuur en willen ze daarbuiten niet samenwerken, anderzijds willen andere bewegingen niets te maken hebben met die structuren.”

“Het voordeel van een klein land als België is dat de politiek en de sociale structuren er relatief open zijn. We zijn zelf sterk bezig met directe actie om dingen op de politieke agenda te zetten, en praten tegelijk ook met bijna elke politieke partij om onze thema’s politiek vertaald te krijgen. Dat tweede is helemaal niet zo evident in de grotere landen.”

“In landen als Groot-Brittannië of Frankrijk is de politiek veel geslotener. Duitsland lijkt in dat opzicht meer op België, maar toch valt het me op dat de vredesbeweging zich er enorm op Die Linke oriënteert en zich heel weinig van de rest van het politieke landschap, inclusief de Groenen en de SPD, aantrekt.”

“Ik begrijp dat je eerst kiest voor de partner met de meest aansluitende standpunten, maar eigenlijk is de uitdaging ook wel de ander mee overtuigen. Die stap wordt niet zo snel gemaakt.”

Ludo De Brabander van Vrede vzw

De vredesbeweging is altijd een belangrijk onderdeel geweest van de sociale fora, vertelt Ludo De Brabander van Vrede vzw. Een belangrijk moment was daarbij de oproep voor februari 2003, om zich overal te mobiliseren in aanloop naar de oorlog in Irak.

“Die oproep werd eerst in Europa gelanceerd, dan overgenomen door het Wereld Sociaal Forum in Porto Alegre, Brazilië, en groeide uit tot een van de grootste evenementen ooit in de antioorlogsbeweging. Dat bewijst de mogelijke kracht van zo’n sociaal forum. Naast de workshops en seminaries is het een gelegenheid om een netwerk uit te bouwen.”

Thema’s waar Ludo De Brabander in Istanbul met anderen over van gedachten wisselt, zijn onder meer de NAVO-politiek, de oorlog in Afghanistan waar om een of andere reden heel moeilijk mensen voor te mobiliseren zijn, en de militarisering van Europa.

“Hoewel ik een aantal omstandigheden best kan begrijpen, vind ik wel dat het op zijn zachtst gezegd niet vlot verlopen is op het niveau van de organisatie. Er is heel weinig volk vergeleken met de vorige keren.”

“Dat heeft misschien te maken met afstanden, maar vooral ook met een slechte voorbereiding van het forum – het programma was pas vlak voor het forum klaar, we kenden de locaties niet, enzvoort – en misschien ook met het enorme gebrek aan middelen.”

“Ik hoorde dat de organisatie maar een budget had van 60.000 euro, wat bijzonder weinig is vergeleken met vorige sociale fora waar de organisatoren soms een staf hadden van om en bij de dertig mensen.”

“Wat het sociaal forum zelf betreft, vragen velen zich af waarom er altijd maar minder deelnemers zijn. Je hoort mensen zeggen dat we de voeling met de basis aan het verliezen zijn, te weinig mobiliserend zijn, dat het veeleer een praatbarak is geworden en dat er nood is aan meer acties, een meer gezamenlijk optreden, en misschien ook een duidelijke politieke lijn.”

“Dat laatste is een oud zeer, omdat een sociaal forum uiteraard een verzameling is van zeer diverse bewegingen, die elk verschillende accenten leggen. Dat is wel jammer, maar aan de andere kant is dat de realiteit van een diverse wereld, en we moeten gewoon kijken hoe we daarmee omgaan. Het doet ook goed om een veelheid aan standpunten en achtergronden te horen.”

“Door het pluralisme blijft de slotverklaring ook een beetje vaag, maar er komt wel een heel concreet punt naar voren: de oproep om de vakbonden te volgen in de Europese mobilisatie van 29 september in Brussel, tegen de asociale Europese politiek als antwoord op de crisis.”

Overigens bleek er op de slotzitting, waar de eindverklaring werd voorgelegd, maar erg weinig mensen te zijn opgedaagd. “Voor een stuk wellicht opnieuw vanwege de organisatie: je vond er niets over terug op het internet en moest afgaan op hier en daar een affiche of mondelinge communicatie.”

“We kunnen niet ontkennen dat de sociale fora in crisis zijn”

Maar misschien heeft het ook te maken met de sfeer die er heerst. “We kunnen niet ontkennen dat de sociale fora in crisis zijn. Het is echt wel nodig om het hele systeem, het idee van sociale fora grondig te herdenken. Niet alleen op Europees vlak, kijk naar het jongste Belgisch sociaal forum waar amper 300 mensen samenkwamen.”

“Ik heb niet meteen een antwoord, al denk ik dat er ondanks de diversiteit iets meer een duidelijke lijn moet komen. Ten tweede zou er veel meer samen moeten worden gewerkt aan gezamenlijke acties, in dit geval op Europees niveau.”

“Europa ontwikkelt zich heel vlug, en meer en meer thema’s worden gemeenschappelijk behandeld en beslist, en er rest de sociale bewegingen geen andere keuze dan op dat niveau te reageren. Ze hebben dikwijls al wel de netwerken, maar de efficiëntie daarvan is niet altijd even goed. Daarom hebben we er alle belang bij dat dit hier heel goed werkt.”

Er moet dringend iets veranderen

Francine Mestrum heeft een enorme ervaring met sociale fora en weet daardoor perfect enkele pijnpunten bloot te leggen. “Er wordt heel veel gepraat over de crisis op economisch, sociaal en ecologisch vlak, wat altijd uitmondt in een veroordeling van een crisis van het kapitalisme. Maar de kapitalisten zijn niet in crisis; integendeel, zij doen het uitstekend.”

“Wel is duidelijk dat er een grote crisis is aan de linkerzijde. Willen we een toekomst voor het sociaal forum, dan moeten we die aanpakken. Het is niet meer voldoende om nee te zeggen. We moeten overgaan tot actie. Daarvoor moeten we eerst onszelf bevragen, ons anders gaan organiseren en andere werkmethoden zoeken.”

Francine Mestrum verwijst naar het recente sociaal forum van de VS in Detroit, waar het ESF heel veel zou van kunnen leren. “Het ESF is tien jaar geleden opgericht om de politieke cultuur te veranderen. Tot op vandaag zijn we daar niet in geslaagd. In de VS zijn ze daarentegen wel op de goede weg.”

“Maar om de zaken concreet aan te pakken, moet iedereen beseffen dat er dringend iets moet veranderen, en niet hetzelfde blijven doen zoals we al tien jaar bezig zijn, met oproepen tot betogingen die duizenden mensen op de been brengen, maar uiteindelijk niets veranderen.”

Succes door mobilisering

Het debat over het ESF en het belangrijkste thema ervan – de crisis – is dus nog lang niet achter de rug. De roep om het eindeloze gepraat een halt toe te roepen en eindelijk over te gaan tot echte actie, klonk steeds luider door op de slotzitting.

“De contacten en uitwisselingen op het forum betekenen veel voor ons”, klinkt het bij de Turkse vakbond DISK. “Maar succes kan pas gemeten worden door de mobilisering die hieruit voort zal komen.”

De manifestatie van 29 september, die niet alleen in Brussel, maar in heel Europa mensen op de been moet brengen voor stakingen en andere acties, wordt hierbij gezien als een belangrijk ijkpunt, waar voor eens en altijd duidelijk moet worden hoe sterk alle landen en organisaties hun krachten kunnen bundelen. De toekomst van het forum hangt ervan af. 

take down
the paywall
steun ons nu!