Het verhaal van Jocelyn, eentje voor de studieboeken

2017 was voor Bolivia het jaar van het recht op abortus. Tal van feministische organisaties slaagden er in om het thema, samen met andere vrouwenrechten, hoog op de politieke agenda te plaatsen. Intussen zetten activisten zich dagelijks in om jongeren te sensibiliseren. Een goednieuwsverhaal? David Verstockt volgt voor FOS de situatie in Bolivia op de voet en is in 2017 evengoed geconfronteerd met dieptepunten.

Sociale verandering werd en wordt door talloze wetenschappers in wetten en cijfers gegoten. Het zijn vaak dogma’s die ook de ontwikkelingssamenwerking hanteert, wij trachten die sociale verandering immers een duwtje in de rug te geven. En als hardnekkig en ietwat tegendraadse scepticus ben ik dan ook altijd blij als dogma’s sneuvelen, ook al is dat niet altijd een goede zaak.

Koffie, sigaretten, en verontwaardiging

Vorige week zat ik samen met Guadelupe Perez, coördinatrice van de feministische ngo Colectivo Rebeldía waar FOS mee samenwerkt, en oudstrijder voor de seksuele en reproductieve rechten van de Boliviaanse vrouw. “David, ik ben volledig verbouwereerd”, zei ze terwijl ze haar eerste sigaret aanstak. “Alle veranderingstheorieën over tienerzwangerschap, reproductieve rechten en sociale verandering mogen we in de vuilbak gooien”, ging ze verder. De Cubaans-Boliviaanse vrouw met het hart op de tong, heeft de briljante gave om de feiten steeds scherp te stellen. Ik was dus niet meteen gealarmeerd door haar passionele entree.

“Jocelyn, leidster van de jongerengroepering actief rond preventie van tienerzwangerschap in Santa Cruz, is zwanger! Zij is diegene die op haar school enquetes afnam bij haar medestudenten, of ze seksueel actief zijn, of ze ooit zwanger waren of zijn, of ze ooit abortus hebben gepleegd. Zij is diegene die de anderen in de jongerengroepering aanspoort om haar kruistocht tegen machismo en tienerzwangerschap te versterken. En nu is ze zelf zwanger! Iedereen is er niet goed van”, zei Lupe. “En nog erger, weet je wat ze deed? Haar oma bij wie ze woont heeft ze aangegeven bij de politie. De oma suggereerde haar om een noodpil te nemen. Het was een suggestie, maar meteen gaf ze haar eigen oma aan bij de politie. Ze moest enkele dagen de gevangenis in!” Ondertussen was haar eerste sigaret in sneltempo opgerookt en bestelden we allebei een koffie.

Fascist

“We hebben een fascist sterker gemaakt”, zei Lupe cynisch, allebei groen lachend met de situatie. De volgende sigaret ging voor de bijl.

Het is inderdaad heel bizar. Jocelyn is 16 jaar, ze woont in een armere buurt van de Boliviaanse grootstad Santa Cruz. Ze was en is een onvermoeibare activiste voor vrouwenrechten, ze is radicaal en resoluut als het over machismo gaat en ze is nu zelf zwanger. Dat terwijl de preventie van tienerzwangerschap net haar persoonlijke strijd was. Het houdt geen steek. Het is een adolescente die over alle informatie beschikt, gesensibiliseerd is en zelf motor is in de strijd tegen tienerzwangerschap. Ik begrijp Lupe maar al te goed, de studieboeken mogen inderdaad de vuilbak in.

Abortus is een heikel thema in Bolivia. Recent werd de wetgeving versoepeld, een resultaat van jarenlange strijd van vele organisaties zoals Colectivo Rebeldía. En hoewel de wetgeving de positieve kant op gaat, blijft de bestraffing van abortus een dagdagelijks feit in het land. Het is dan ook des te vreemder dat iemand die de problematiek zodanig goed kent, zelf haar eigen oma aangeeft bij de politie omdat zij haar abortus voorstelde.

Mijn hoofd kan er even niet meer bij. Ik bestel nog een koffie.

Wat hebben we geleerd vandaag?

Ik slaak een diepe zucht en nip van mijn tweede koffie. Lupe haalt ondertussen haar derde sigaret boven. “Wat kunnen we hiervan leren?”, vraag ik Lupe. We staren allebei voor ons uit en schieten in de lach.

“Eerst en vooral is het een goede case voor de ontwikkelingssamenwerking. We houden van de goednieuwsshow, maar soms is het gewoon kut. Sociale verandering is niet lineair, als je A doet, krijg je niet altijd B. Sociale verandering is complex dat bovendien contextafhankelijk is. Soms ga je een stap achteruit om nadien twee vooruit te springen. Ik ga hier een kort artikel aan wijden”, zeg ik tegen Lupe. “Al was het maar om tegen een aantal schenen te stampen, en duidelijk te maken dat ik niet mee doe met goednieuwsshows.”

“Seksualiteit kan je ook niet makkelijk in wetten gieten, zeker niet bij jongeren. Op een dronken avond kan heel wat gebeuren. Bij jongeren speelt dit allemaal nog meer. Stijf van de hormonen. En dan dreigt men soms in diezelfde val te trappen”, geeft Lupe een tweede goede les aan. “Ik ga haar sowieso opbellen. Dat ze ons in alle vertrouwen kan vertellen wat er is gebeurd. Het zou sterk zijn, moest ze toch bij de jongerengroepering blijven en niet afhaken.”

De laatste les formuleerden we samen. Tienerzwangerschap, en de preventie ervan, blijft een cruciaal thema voor de Boliviaanse adolescenten. Bolivia is nog altijd een van de slechtste leerlingen van Latijns-Amerika. Het voorbeeld van Jocelyn bevestigt dat het geen een dag-strijd is, maar een werk van lange adem, meer dan ooit noodzakelijk.

Na wat therapeutisch babbelen, koffie drinken en sigaretten roken, bespreken we verder de ontwikkelingen van het FOS-project met Colectivo Rebeldía. Het is een stevige samenwerking, geen goednieuwsshow, maar eentje met tegenslagen en successen.

Auteur: David Verstockt