Het drukt het geestelijke leed en de emotionele kwelling uit die de schilder tijdens bepaalde perioden in zijn leven heeft gevoeld. Munch hoorde en voelde het landschap rondom hem schreeuwen. Hij kreeg een onmachtig en depressief gevoel.
De angst overheerst in de panische penseeltrekken die de geluidsgolven van de tomeloze schreeuw weergeven. Aanvankelijk wilde hij het schilderij De Schreeuw van de Natuur noemen. De bange persoon probeert die schreeuw van de natuur niet te horen door de handen op zijn oren te leggen.
Na Munch werden in de loop van de twintigste eeuw nog miljoenen schreeuwen gehoord. Maar “niemand” wilde of kon luisteren. Ook “iemand” had mee kunnen luisteren, maar toen ik zei ‘Wees uzelf’, kreeg ik ten antwoord ‘Dat kan niet want ik ben ‘niemand’.’
Van Erasmus tot de hedendaagse dichter Jana Beranová werden door de eeuwen heen veel Schreeuwen geuit, maar de dovemansoren bleven gesloten.
Jana Beranová. Foto: Henk van Zuiden/CC BY-SA 3:0
Erasmus: Het is verbazingwekkend hoe men zich vandaag overal halsoverkop in een oorlog stort. Met wat voor barbaars geweld wordt hij gevoerd door heidenen en christenen. Welke boze geest, welke plaag, welk ongebreideld verlangen, welke waanzin de menselijke geest heeft doen denken aan zo’n monsterlijke onderneming.
Albert Einstein: Ik weet niet welke wapens in de Derde Wereldoorlog zullen worden gebruikt, maar ik weet wel dat in de Vierde Wereldoorlog gevochten zal worden met stokken en stenen.
José Saramago, Portugese Nobelprijswinnaar Literatuur 1998: Ik denk dat we niet blind zijn geworden, Ik denk dat we blinden zijn, blinden die zien, Blinden die ziende niet zien.
J.A.A. van Doorn, grondlegger van de moderne sociologie: Het naoorlogse tijdvak van collectieve solidariteit, welzijnsoptimisme en culturele verdraagzaamheid loopt ten einde. Er is guur weer op komst.(2001)
Jana Beranová, mijn goede vriendin, maakt op mij nog steeds de meeste indruk:
Als “niemand” luistert naar “”niemand” vallen er doden.
In plaats van woorden
Zo draait de wereld gewoon door terwijl haar bewoners doorgedraaid lijken en de weg volledig kwijt zijn.
De Schreeuw van wanhoop en machteloosheid blijft in de lucht hangen.
