Rusland en de ex-Sovjetrepublieken kennen een rijke geschiedenis van sprookjes. Volgens de Britse schrijver Francis Spufford past het Sovjetproject in het rijtje van Baba Jaga en Peter en de Wolf.

De Sovjet-Unie moest de beste plek op aarde worden om te vertoeven. De meest overvloedige plaats, slechts bewoond door weldoorvoede en gelukkige mensen. Naar deze gedachte is het boek ‘De rode belofte‘ vernoemd.

Deze rode belofte vormt de rode draad van het verhaal. Karakteristieke hoofdpersonages laten de lezer zien hoe zij in het Sovjetdroomproject geloofden en dit wilden verwezenlijken.

Belangrijke kameraden

Spufford schetst het verloop van deze droom tussen 1938 en 1970. In het boek leer je wetenschappers als Sergej Aleksejevitsj kennen die de Sovjet-computer BESM ontwikkelden om de economie sterker te doen groeien.

Even verderop ontdekt componist Sasja Galitsj hoe vrij hij eigenlijk in zijn werk is. Hij mag veel, mits hij in zijn werk de socialistische idealen ondersteunt. En hij moet oppassen wat hij zegt binnen de Schrijversbond.

De auteur laat ons ook een glimp opvangen van de wetenschapsstad Akademgorodok in Siberië. Waar de grootste wetenschappers van het land in veel grotere weelde leven dan de gemiddelde Sovjetkameraad.

(Non)fictie?

Dit boek schuwt de tragedies van de Sovjet-Unie niet. Zo is er een aangrijpend hoofdstuk over hoe in 1962 het leger met scherp schiet op de stakende arbeiders van Novotsjerkassk.

Uiteindelijk worden de idealen eind jaren zestig begraven. De burgers leven er in redelijke welstand. De economie stagneert. De Sovjet-Unie verandert in een log apparaat. Omdat er, volgens de auteur, niet meer werd gewerkt aan een planmatige economie.

De geschiedenis van dit verhaal is werkelijkheid. Bepaalde personages ook. Anderen zijn ontsproten aan het brein van Spufford. Deze combinatie, in samenhang met de linken naar oud-Russische sprookjes, maakt de opbouw van dit boek zeer interessant.

Andere kijk

Daarnaast is het positief dat dit boek een meer neutraal licht werpt op de Sovjet-Unie. Een gemiste kans is echter dat Spufford zich vooral heeft verplaatst in Sovjetkameraden uit de wetenschap en maar weinig in de gewone arbeider.

‘De rode belofte’ is een aanrader voor iedereen die zich interesseert in de geschiedenis van Rusland en de ex-Sovjetrepublieken. Het biedt de lezer de kans om zich te verplaatsen in mensen die in de Sovjetdroom geloofden.

Francis Spufford, ‘De rode belofte’, 479 p. verschenen op 24 juni 2011, uitgegeven door Nieuw-Amsterdam, ISBN 9789046809976.  Wordt verkocht bij de betere boekhandel.