Het was schrikken, toen in 1959 de Cubaanse ‘barbudos’ de hoofdstad Havana innamen. Maar nergens sloeg de angst zo om het hart als bij de grote noorderbuur, in Washington. Men begreep daar natuurlijk wel bijzonder goed waarom de revolutie zo’n succes was geweest, en men wist ook dat dit elders in Latijns Amerika net zo goed kon gebeuren.
Het antwoord was snel klaar: een ‘Alliantie voor de Vooruitgang’, een plan met veel aandacht voor sociale maatregelen. Maar Che Guevara had zijn antwoord ook snel klaar: dit is de ‘revolutie van de latrines’, zo zei hij. Van de Noordamerikaanse plannen is niets terecht gekomen, zoals kon worden verwacht. En Che Guevara had niet zo maar gewoon misprijzen voor sociale maatregelen, hij wilde vooral op de noodzaak van een structurele aanpak wijzen.
Toch blijft het voorbeeld nuttig in de context van de 21ste eeuw. Want wat we vandaag beter dan ooit tevoren weten is dat geen enkele revolutie volledig kan zijn als niet alle mensen die worden gediscrimineerd of uitgesloten zijn, er ook beter van worden. Als de grote acties niet gekoppeld zijn aan de kleine, en omgekeerd. En daarom, jawel, moeten vrouwen, net zoals mannen, kunnen plassen wanneer ze dat willen. En daarom moeten mannen en vrouwen ook gratis kunnen plassen. Waarom toch lijkt dat zo’n gekke eis?
We eisen vrij en gratis onderwijs, een goede en voor iedereen toegankelijke gezondheidszorg, we vragen kinderopvang, we willen een postbedeling en openbaar vervoer. Er is voedselhulp en nachtopvang voor wie door alle mazen van het sociale net is gevallen.
Maar om te plassen? Vrouwen houden het op. Wie geld heeft gaat een café binnen. Daklozen doen het tussen twee geparkeerde auto’s in. En wie een plasactie organiseert op de Gentse Feesten, krijgt een GAS-boete. Zucht. Het gaat hier wel degelijk om een erg elementaire behoefte. Durft daar iemand aan twijfelen soms? Voor mannen werd daaraan gedacht. Om te vermijden dat ze’t tegen de kerkmuur doen, werden urinoirs gebouwd. Voor vrouwen? Blijf beter thuis, zo lijkt men te willen zeggen. Daarom: drie eisen.
Eén, er moeten overal openbare WC’s komen zodat niemand verplicht is over te gaan tot ongezond gedrag, nodeloze consumptie of mensonterende noodoplossingen. Twee, die WC’s moeten gratis zijn, precies omdat het om elementaire behoeften gaat. Ook hier moet het principe van het universalisme gelden, want selectief pasjes uitdelen aan arme mensen zou niet enkel stigmatiserend maar bijzonder ondoeltreffend zijn.
Het gaat wel degelijk om een openbare dienst, een verantwoordelijkheid voor de overheid die moet zorgen voor het welzijn van de burgers. En drie, die WC’s moeten unisex zijn. Gedaan met de urinoirs. Gedaan met de discriminatie. Mannen en vrouwen, voor zover we dat verschil nog willen en kunnen maken moeten gelijke toegang hebben tot dit gemeenschappelijk goed. De WC’s zijn van ons allemaal, want we hebben ze allemaal nodig.
Voor de gemeenschappelijke behoeften, die van alle mensen zonder uitzondering, moeten er gemeenschappelijke oplossingen komen , zonder onderscheid. Het lijkt zo evident, en toch is het revolutionair. Maar zo maken we inderdaad de revolutie. Zo maken we de democratie. Zo zorgen we voor participatie. Zo maken we duidelijk wat burgerschap betekent. En van de ene sociale stap komt de andere structurele maatregel. Reken maar. Een stralend begin van de revolutie! We can do it!
Francine Mestrum
Francine Mestrum is lid van het Belgisch Sociaal Forum.
