Een burn-out, een depressie,
angststoornissen of concentratieproblemen: iedereen heeft er tegenwoordig wel
eens last van. Gezondheidssocioloog Ivo Nuyens berekende dat tussen 2003 en 2012 het aantal raadplegingen bij
psychiaters in ziekenhuizen toenam van 87 000 naar 330 000 en dat we
bijna dubbel zo vaak naar de privépraktijk van de psychiater gaan dan tien jaar
geleden (De Standaard). Tegelijkertijd is het verbruik van antidepressiva en het
kalmeringsmiddel Rilatine enorm gestegen. ‘Zijn we dan echt allemaal gek aan
het worden?’, vraagt u zich misschien al af?

“Gekker zijn we niet”, klinkt het bij Vicky
Franssen, lector en sociaal psycholoog aan de Arteveldehogeschool in Gent. “We
kunnen ons gewoon geen gebreken meer veroorloven. De maatschappij is zo snel
geworden dat je bij het minste probleem uit de boot dreigt te vallen.” Dat de
druk op onze schouders groter wordt, vindt ook Ignaas Devisch, gezondheidsfilosoof
en professor Medische Filosofie aan de Universiteit Gent. “We hebben nu meer
vrijheid dan vroeger maar de keerzijde daarvan is dat de verantwoordelijkheid
voor een mislukking bij onszelf wordt gesitueerd. We moeten alsmaar beter presteren
om onze sociale status zo te verhogen. Elke imperfectie moet genezen worden, en
daarvoor gaan we ten rade bij de psychiater.”

“Onze maatschappij is zo snel geworden dat je bij het minste
probleem uit de boot dreigt te vallen. We kunnen ons geen imperfecties meer
veroorloven.” Vicky Franssen – lector en sociaal psycholoog AHS

Tijdrace

Druk, drukker, drukst: ons leven is een
echte race tegen de tijd geworden. “In gezinnen waar beide ouders een job
hebben, blijft het werk zich maar opstapelen. Er is geen tijd meer om uren met
je hyperactief kind buiten te spelen”, legt Franssen uit. “We kunnen ons geen
imperfecties meer veroorloven en zijn bijna genoodzaakt om een kind met ADHD een
kalmeringsmiddel te geven.” Terwijl we vroeger vaker onze problemen
accepteerden en onze levensstijl ernaar aanpasten, zijn we nu eerder geneigd
het probleem op te lossen, ondervindt klinisch psycholoog Nele Van Ginkel. “De ruimte om het langzaamaan te doen is verdwenen want we willen allemaal zo goed mogelijk
presteren. Een dag thuis blijven van
je werk omdat je je niet goed voelt, of zakken naar BSO omdat je je niet kan
concentreren, lijkt ineens geen optie meer.”

Etiket
gevraagd

Dat niet enkel de psychiater maar ook geneesmiddelen
populairder zijn geworden, is volgens Van Ginkel ook een aspect van onze
maatschappij: “De snelste weg naar de oplossing voor een probleem lijkt voor
veel mensen medicatie. Het is ook gewoon gemakkelijk, je neemt een pilletje en
je voelt je meteen beter. Je hoeft je niet af te vragen waarom je je slecht
voelt. Maar daarmee los je de oorzaak van het probleem niet op en word je
afhankelijk van die pilletjes. In vele gevallen kan gesprekstherapie wél een
oplossing bieden op lange termijn, maar veel mensen vinden praten over hun
problemen te confronterend.”

“Medicatie is veel gemakkelijker dan
gesprekstherapie, dan hoef je niet na te denken waarom je je niet goed voelt.
Maar daarmee is de oorzaak van het probleem niet verholpen.”  Nele Van Ginkel – klinisch psychologe

Maar er is een reden waarom we sneller naar
medicatie grijpen dan tien jaar terug, zo blijkt uit een analyse die Devisch
samen met Paul Verhaeghe, professor Psychoanalyse aan de Universiteit Gent,
maakte over de medicalisering van psychosociale problemen. We zouden namelijk
zelf op zoek gaan naar een label als we gedrag vertonen dat afwijkt van ons
verwachtingspatroon. Devisch: “Een label vinden is niet moeilijk meer. De
kenmerken van sommige aandoeningen zijn zo ruim voor interpretatie vatbaar en
vaag dat je ‘afwijking’ hoe dan ook wel aan een ziektepatroon voldoet’. Een
klein gebrek wordt zo al snel een afwijking die moet worden opgelost met een
pilletje.”

Als het kind dus maar een naam heeft, anders
wordt er geen rekening gehouden met een gebrek, ziet Van Ginkel vaak in haar
praktijk. “De school aanvaardt niet meer dat een kind gewoon wat drukker is of
minder goed oplet. Er is een officieel etiket nodig.”

Hoge
verwachtingen

De verwachtingen van medicatie zijn hoog,
té hoog vindt Devisch. “Pilletjes maken niet gelukkig en lossen de oorzaak van
het probleem niet op. Het is daar dat veel misverstanden rond ontstaan zijn
die de wereld uit moeten. De realiteit is dat mensen mondiger zijn geworden,
naar de arts gaan en zeggen: ‘Ik ben depressief en heb antidepressiva nodig.’
Terwijl pakweg de helft van de gevallen gewoon voor een moeilijke periode in
zijn leven staat.”

Gekker geworden of niet, dat we vandaag meer hulp durven zoeken dan vroeger
vindt iedereen een positieve evolutie. Volgens Van Ginkel is de taboe  doorbroken en word je niet langer als ‘gek’
bestempeld als je naar de psycholoog gaat. “Mensen kunnen beter te vroeg
professionele hulp zoeken dan te laat. Iemand met een angststoornis kan die toch
maar beter meteen aanpakken dan tien jaar lang ongelukkig te leven? Als
achteraf blijkt dat er niets aan de hand is, zetten we de behandeling gewoon
stop.”

“Een
label vinden is niet moeilijk meer. De kenmerken van sommige aandoeningen
zijn zo ruim voor interpretatie vatbaar en vaag dat je ‘afwijking’ hoe dan ook
wel aan een ziekte voldoet.” Ignaas
Devisch – Prof
Medische Filosofie UGent

 Massagekte

Van een massagekte is er dus geen sprake,
het is een mix van verschillende factoren die ons vaker in de zetel van de
psychiater brengen en pilletjes doen slikken. Franssen ziet het als een terugkerend
fenomeen. “Psychiatrische medicatie is nu wat antibiotica een aantal jaren
geleden was. Waar antibiotica toen de ultieme oplossing voor elke ziekte leek
te zijn,  lijken psychiatrische
geneesmiddelen nu de sleutel voor elke imperfectie die ons tijdsschema onder druk
zet.”