Het vrijwel volledige debat is heel binnenkort te bekijken op DeWereldMorgen.be

Sprekers zijn Patrick Dewael, voormalig minister van Cultuur, en Jos Geysels, oud-politicus, voorzitter van boek.be en voorzitter van het Vlaams Fonds van de Letteren. Ook op het podium om te reflecteren: Jan Goossens, de artistiek leider van de KVS.

Mensen overal ter wereld gaan om met de dingen rondom hen, ze geven vorm aan de natuur – wat het Franse woord voor landbouw, agriculture, of voor tuinbouw, horticulture, heel sterk laat zien. Mensen gaan er ook toe over hun gedrag en hun omgang met elkaar te regelen. En overal zoeken ze kennis, ontwikkelen ze waarden, beoefenen ze kunst en wisselen ze informatie uit. Telkens zijn mensen met andere woorden cultureel bezig.

Moderator Dirk Barrez herinnert aan de breedte van het begrip cultuur en maakt duidelijk dat dit debat zich concentreert op de kunsten en op wat we nog meer thuisbrengen bij de minister van Cultuur zoals volkshogescholen en sociaalcultureel bewegingswerk; om dan van wal te steken met een ogenschijnlijk makkelijke vraag: “Is cultuur belangrijk? En waarom?”

Al vlug werd voor bijna iedereen duidelijk dat alle panelleden cultuur als de taart zien en niet als slechts de kers. Zo kom je snel bij de vraag naar het cultuurbeleid zelf.

Het woord cultuur staat niet één keer in de septemberverklaring van de minister-president

Patrick Dewael: “Ik heb als minster getracht om de creatieve en scheppende kunstenaar centraal te zetten. Als je dat niet doet, gaat je patrimonium op de duur verschralen. Kunst is er om vervelende vragen te stellen, om research naar de samenleving te verrichten, en de luis in de pels te zijn. Maar ik kan vandaag niet anders dan vaststellen dat het woord cultuur niet één keer in de septemberverklaring van de minister-president staat. Ik ben ook een felle tegenstander van besparingen met een kaasschaaf: het toont aan dat je geen keuzes durft te maken, ook al worden die gecontesteerd.”

Jos Geysels: “Ik ben het daarin volledig eens met Patrick Dewael. Wat ik wil toevoegen: cultuur is ook het vormgeven van de samenleving. We hebben een nogal instrumentele visie gekregen op cultuur. Het begrip borrelt op in alle communautaire debatten, maar echt aandacht voor cultuur is er niet. Een linksrechts opdeling als het over cultuur gaat vind ik overigens niet de beste. Minnaars van de verlichting versus zij die daartegen zijn, lijkt me een betere opdeling. Sta me toe om ook de sociaaleconomische emancipatiekracht van cultuur in herinnering te brenen, volksverheffing, ik zal het woord maar gebruiken. Die traditie is verdwenen na 1989, Blair met zijn derde weg heeft veel kapot gemaakt.”

Maar volksverheffing, dat gebeurt best wel zonder subsidies, zo merkt Dewael op, veel decreten hebben in weze de verzuiling geïnstitutionaliseerd. Waarom zou je de mensen steunen die anderen gaan steunen? Dat staat toch haaks op het emancipatorisch project. Cultuur mag geen werkgelegenheidsproject zijn. Het theaterdecreet was veel te veel een sociaal decreet en daardoor hield het vernieuwing in het theater tegen. Vooruit en Stuk zagen het licht “ondanks” de overheid.

Een democratie gedeit dank zij een sterk middenveld en de bijbehorende opinievorming

De moderator vermoedt dat Jos Gheysels dit toch wel anders ziet, en inderdaad: “Een democratie gedeit dank zij een sterk middenveld en de bijbehorende opinievorming. Dat behoort tot de harde kern van de democratie. Cultuur moet dus ook dat middenveld ondersteunen. Het is waar dat geld op zich geen beweging maakt, maar het ondersteunen van beweging is belangrijk. Wat ik ooit onthouden heb van de geachte inleider wil ik hier toch herhalen. Als het over defensie gaat, dan spreken we over uitgaven. En als het over cultuur gaat, hebben we het over subsidies. Dat is dubbeldenken.”

Jan Goossens: “Ik kom regelmatig in het buitenland. Vlaanderen, Antwerpen, ze zijn er onbekend. Maar spreek over Vlaamse cultuur, en dan zijn we veel meer bekend. Dat staat in schril contrast met een Vlaamse regering die geen beleid voert inzake cultuur. Meer Vlaanderen lijkt in de praktijk te willen zeggen: minder cultuur. Ik maak me daar heel veel zorgen over, omdat het gewoon geen onderwerp van gesprek is.

Cultuur is het enige beleidsdomein waar de kaasschaafmaatregelen definitief zijn

Er is nu 378 miljoen euro extra beleidsruimte in Vlaanderen. En iedereen krijgt wat extra, behalve cultuur. De economische crisis is reëel, cultuur moet dus niet buiten schot blijven. Maar cultuur is nu wel het enige beleidsdomein waar de kaasschaafmaatregelen nu definitief zijn, dat is eigenlijk waar het op uitdraait. Op die manier zullen wij in geen enkel van die drie jaar gekregen hebben wat decretaal is vastgelegd, en dat in een Vlaanderen dat prat gaat op zijn goed bestuur. Wel, dit zijn eerder praktijken van een bananenrepubliek.”

Patrick Dewael: “Nederland heeft een regering waar besparen een religie is geworden. Ik moet er wel op wijzen dat Nederland  nooit echt een solidaire partner geweest is ten opzichte van Vlaanderen. Niemand maakt kunst voor niemand. Je maakt kunst voor een publiek. Daarom is het belangrijjk dat je op school al ‘goesting’ krijgt in cultuur.

Aan de aanbodzijde is het ok om muziekgezelschappen te betoelagen om te spelen wat al jaren bestaat. Maar je moet ook nieuwe stukken produceren, dus investeren in creatie. Laat me toe erop te wijzen dat de overheid zich veel subsidie zou kunnen besparen met een beter fiscaal beleid, en we missen ook solidariteit tussen de verschillende kunstvormen.”

Jos Gheysels: “Het is gelukkig niet overgewaaid. Maar ik vond de protesten in Nederland niet altijd even sterk. Ik mis de argumentatie waarom cultuur belangrijk is. En verzet dat niet enthousiast is,… dat werkt niet. Je mag je niet als een softie aan de kant laten zetten.

Jan Goossens: “De hele culturele sector heeft zich laten meeslepen in dat verhaal van efficiëntie. Ze zijn niet sterk genoeg geweest over wat cultuur aan de samenleving te bieden heeft. Als je zo mee gaat in dat efficiëntie discours, dan word je gewoon van de kaart geveegd. Het gebrek aan solidariteit in de Nederlandse cultuursector is inderdaad stuitend. De groten rijden voor zichzelf, ook bij ons trouwens. Er is hier al veel bespaard, in dit huis (Toneelhuis) en in mijn huis (KVS) zal dat om en bij de 10 procent geweest zijn. Die kaasschaaf kan niet definitief zijn.”

Heel binnenkort kan u op DeWereldMorgen.be het vrijwel volledige debat bekijken en beluisteren in enkele video’s