De Plantenjager uit Leningrad is een boek van Louise O. Fresco. Het kwam uit bij Prometheus op 29 oktober 2021. Het schetst het verhaal van de Sovjet Wetenschapper Nikolaj Vavilov die, afkomstig uit een bourgeois familie, faam vergaarde als plantkundige en geneticus. Het is een boek voor ieder die meer wil weten over de plantenkunde en de geschiedenis van Rusland. Het verhaal speelt zich af in de eerste helft van de twintigste eeuw met als onderwerp de landbouw in de Sovjet Unie. Het is een klassieke historische roman zonder veel literaire creativiteit, maar het verhaal kruipt letterlijk onder je huid.
Louise O. Fresco (1952) is schrijfster, wetenschapster en columniste voor NRC Handelsblad. Zij publiceerde eerder onder andere Hamburgers in het paradijs en de romans ‘De kosmopolieten’, ‘De utopisten’ (shortlist Libris Literatuur Prijs) en ‘De idealisten’.
Uitgeverij Prometheus is een toonaangevende Nederlandse uitgeverij. Ze geeft een grote variatie aan literaire fictie en non-fictie van hoge kwaliteit uit. Prometheus is in 1989 opgericht door Mai Spijkers en heeft zowel Nederlandstalige als buitenlandse auteurs in haar fonds.
Nicolaj Vavilov is een uitmuntend academicus die dag en nacht werkt om de landbouw in Rusland te verbeteren. Het probleem was dat Rusland wel een groot exporteur was van graan, maar hiervoor had het een te groot areaal en te veel boeren nodig om deze te produceren. Daarmee dat Nicolaj Vavilov opzoek ging naar technieken om de productie van graan per landbouwareaal te verhogen.
Hij kreeg verschillende instituten onder zich en leidde duizenden academici op, hij reisde de wereld rond en sprak met wetenschappers in zijn domein van over heel de wereld. Hij schreef wetenschappelijke papers en boeken.
Toch leren we niet over al deze theorieën in het boek, maar het gaat voornamelijk over de relatie van de exacte wetenschapper die moet publiceren in een internationale context en de opkomst van het communisme in Rusland en dus de latere Sovjet Unie.
Het begint allemaal met een Azerbeidzjaanse tegenspeler Trofim Lysenko. Hij gelooft dat planten zich aan hun omgeving kunnen aanpassen en dit ook erfelijk doorgeven, de theorie van De Lamarck. Hij is een marxistische boer die opkomt tegen ‘het establishment’ in zijn sector en de politiek niet schuwt.
Eerst wenst Vavilov geen aandacht te schenken aan deze theorie die hij zo kan ontkrachten. Toch wordt zijn positie helemaal weggevreten door de theorie van Lysenko omdat deze beter aansluit bij de theorie dat ‘survival of the fittest’ van Darwin niet zou kloppen omdat dit ingaat tegen het paradigma van de socialistische theorieën die op dat moment heersen in de Sovjet Unie.
Het verhaal wordt gebracht als een verdediging tijdens een verhoor in een gevangenis. Dat maakt het heel interessant en doet een zekere afstand creëren.
Het zijn korte zinnen die op een zelfde manier zijn opgebouwd, waardoor het boek snel leest, maar ook een monotoon ritme heeft.
Het gaat hem hier eigenlijk over de psychologie van Vavilov, hoe hij reageert op de veranderingen in zijn land en in de landbouwsector. Het is geen echt logboek of een dagboek, er wordt wel degelijk met de tijdslijn gespeeld, maar het blijft een verhaal dat vanuit een analytisch ik-perspectief wordt gebracht, natuurlijk blijft het een roman.
ISBN 9789044649475, 29/10/2021, 320, Prometheus, Louise O. Fresco, € 22,50
