“Sainte Geneviève, patronne de Paris, devant l’Hôtel de Ville ; à droite, les Huns repoussés (vers 1620)”. Anonyme. Paris, musée Carnavalet. (Wikipedia)
Een merkwaardige kant van de Franse laïciteit kwam aan het licht door een artikel in Le Point. De Franse gendarmerie heeft een patroonheilige, de Heilige Geneviève, een markante persoonlijkheid uit het Parijs van de vijfde eeuw. Sinds enkele jaren kunnen de gendarmes van de regio Gard tijdens hun diensturen en in uniform deelnemen aan een misviering ter ere van hun patroonheilige, die gehouden wordt in een kerk van Nîmes. Tegen deze praktijk was al geprotesteerd door vakbonden van de gendarmerie, maar tevergeefs. Vervolgens heeft een vrijzinnige organisatie ertegen gereageerd en zelfs een rechtszaak aangespannen, ook tevergeefs.
De regeling die bepaalt dat de gendarmes in uniform in het openbaar kunnen deelnemen aan een religieuze plechtigheid ter ere van hun patroonheilige is nog recent: ze dateert van 2016. In november 2018 stuurde de organisatie La Libre Pensée du Gard een protestbrief aan de gendarmerie met het verzoek deze regeling te annuleren, met een verwijzing naar “de plicht tot gereserveerdheid, in het bijzonder op religieus gebied” zoals vastgelegd in de principes van de laïciteit en het Wetboek van Binnenlandse Veiligheid.
Op 19 februari 2021 deed de administratieve rechtbank van Nîmes uitspraak. (Gods molens malen langzaam, maar die van justitie nog langzamer.) De rechtbank erkent de principes van de laïciteit en de regels van het Wetboek, maar stelt: “Deze principes verhinderen nochtans niet dat de militairen van de gendarmerie zouden uitgenodigd en gemachtigd worden om gedurende hun diensttijd deel te nemen aan een religieuze plechtigheid in een kerk, als die uitnodiging een facultatief karakter heeft en ingepast is in het kader van een jaarlijkse, traditionele en feestelijke manifestatie die bijdraagt tot de samenhorigheid en het imago van de instelling.”
In het Frankrijk van de tot nationale deugd verheven laïcité, waar elke publieke uiting van islamitische godsdienst argwanend gecontroleerd en vaak ook ingeperkt of verboden wordt, blijkt een ongeneerde vermenging van een pijler van het staatsapparaat met de christelijke godsdienst geen enkel probleem. Dat is toegepaste laïciteit. De H. Geneviève heeft dat mooi voor elkaar gekregen!
Je vraagt je af hoe het zit met moslims, joden, protestanten… bij de gendarmerie, of met vrijzinnigen? De relatie tussen gendarmerie en katholicisme doet denken aan een middeleeuwse gilde, met directe banden met de kerk. Hoe moet een rijkswacht met zo’n imago niet-katholieken aanspreken? Is de samenstelling van dat korps een afspiegeling van de maatschappelijke diversiteit? En is die niet wezenlijk voor het goed functioneren van zo’n instelling?
