Bron: Max Pixel / CC0
Interview, Mediakritiek - Emmanuel Todd,

De oorlog in Oekraïne: het failliet van de media en het nihilisme in het Westen

Het oorlogsgestook van de media domineert het debat vandaag. Dit is zeer ernstig want een vrije pers is essentieel voor het bestaan van de liberale democratie. Op die manier wordt een oorlogszuchtige en oncontroleerbare opinie geproduceerd die regeringen en beleidsvoerders afremt. Blijkbaar is er een verband tussen de oorlogszucht en de interne sociale crisis waar onze samenlevingen mee worden geconfronteerd.

donderdag 13 april 2023 08:40
Spread the love

 

Emmanuel Todd is één van de meest bekende Franse historici en antropologen in de wereld. Hij heeft een indrukwekkend oeuvre bijeen geschreven. Hij voorspelde jaren vooraf de ineenstorting van de Sovjet-Unie. In verband met de oorlog in Oekraïne stelt hij dat de Derde Wereldoorlog al begonnen is. Hieronder volgen passages uit een interview met Emmanuel Todd afgenomen door de Franse journalist Olivier Berruyer, deel 3. (nvdr)

 

Aanstoker

We worden vandaag geconfronteerd met het oorlogsgestook van de media, en dat gestook domineert heel het debat. De rol van de media ben ik gaan begrijpen door het lezen van het boek ‘The Dark Double’. Het is geschreven door Andrei P. Tsygankov, een Russische universitair die leeft en werkt in de VS.

Hij bestudeert de terugkeer van de russofobie in de VS, en vanuit een zeer strakke chronologische studie toont hij aan dat de russofobie vanuit de media is begonnen.

Ik kon eerst niet begrijpen dat de voornaamste bron van het herrijzen van de russofobie de media zelf was. Maar uiteindelijk besefte ik dat de media effectief van kapitaal belang zijn, niet alleen als receptoren en doorzenders van russofobie maar als autonome producenten van russofobie.

Het oorlogsgestook van de media domineert heel het debat

Dat gebeurde al in een vroege fase, nog vóór de invasie van de Krim door het Russisch leger en de annexatie ervan later. De productie van de russofobie vond plaats in een periode dat er nog niets was gebeurd.

Journalisme

Er is toen een bepaalde ideologie ontstaan die ik vandaag Journalisme met een grote J noem. Daarvoor had je communisme, gaullisme (gedachtengoed van de vroegere Franse president Charles de Gaulle, nvdr), katholicisme, en nu is er Journalisme. Dat is een ideologie.

Dit is zeer ernstig want een vrije pers is essentieel voor het bestaan van de liberale democratie. De liberale democratie, dat is de scheiding van de drie machten, dat zijn vrije verkiezingen, het algemeen stemrecht, maar dat is ook een vrije pers, waarvan wordt verondersteld dat ze pluralistisch is.

Toen de ideologieën met elkaar nog strijd voerden was de pers pluralistisch. Er was een communistische pers die van tijd tot tijd nogal uitzinnig was. Er was Le Figaro, er was Le Monde, die eerder een christendemocratische traditie had. Enzovoort.

De journalisten die voor die dagbladen werkten waren niet alleen personen die op een professionele manier een artikel konden schrijven of iemand interviewen, zij waren ook verbonden met, of geïntegreerd in specifieke en verschillenden ideologische denkstromingen. Zij moesten zich positioneren tegenover de anderen.

De enige vrijheid die telt de vrijheid is van de journalist tegenover de politici

De uitholling en verdwijning van de ideologieën heeft een beroep van journalist gecreëerd, die onafhankelijk is van ideologieën en die uiteindelijk zijn eigen ideologie is gaan spuien. Het is een ideologie van de vrijheid, die op een compleet abstracte manier wordt gedefinieerd, zonder enige reflectie over de maatschappij eromheen.

De journalisten hebben een soort collectieve macht gecreëerd die compleet leeg is op programmatorisch vlak. Het is een idee van vrijheid waar de enige vrijheid die telt de vrijheid is van de journalist tegenover de politici in het bijzonder, met de onderhuidse ontwikkeling van het idee dat een journalist superieur is aan een politicus.

Gevaarlijke situatie

Journalisme produceert op die manier een hebberige eis van vrijheid en van informatie. Het is het idee van een informatiesysteem dat politici bewaakt die zelf ook elke ideologie kwijt zijn. We zitten dus in een wereld waar politici in werkelijkheid worden geterroriseerd door journalisten.

Let wel, ik heb het hier over de journalistiek als collectief. Er zijn natuurlijk individuele journalisten die heel goed werk doen. Overal vind je fijne mensen. Ik heb het hier over Journalisme als ideologie met een grote J.

Als de media totaal homogeen zijn geworden in hun manier van naar buiten te komen, dan plaatst ons dat in een heel moeilijke positie want het is overduidelijk dat persvrijheid onontbeerlijk is voor de democratie.

Als Journalisme een gemeenschappelijke oorlogszuchtige en oncontroleerbare opinie gaat produceren die regeringen en beleidsvoerders afremmen wanneer ze op zoek zijn naar redelijke oplossingen, dan moet men er zich goed van bewust zijn dat we gaan opgezadeld worden met een situatie die op internationaal vlak meer en meer gevaarlijk wordt.

Dan belanden we in een situatie waar de risico’s altijd maar toenemen, waar de media, het fundamentele controleorgaan in de liberale democratie, in de feiten gaat handelen als een onverantwoordelijke aanstoker voor de politiek. Dat is wat aan het gebeuren is.

Journalisme is een oorlogszuchtige en oncontroleerbare opinie gaan produceren die regeringen en beleidsvoerders afremmen

In Duitsland bijvoorbeeld zit er achter de beslissing van bondskanselier Scholz een zeer homogene attitude van informatie en van de media, terwijl de politieke wereld zelf veel meer verdeeld is. (Meer dan 80 procent van de Duitsers vindt het belangrijker om de oorlog te beëindigen met onderhandelingen dan dat Oekraïne wint, nvdr.)

En de situatie is identiek in Frankrijk. Het wordt echt dringend om Journalisme als ideologie in vraag te stellen, maar wel vanuit de gedachte dat je nooit uit het oog mag verliezen dat persvrijheid moet worden onderhouden. Dat is in feite heel complex.

De twee meest misprezen beroepen in Frankrijk, dat zijn één, de politici, en twee, de journalisten. De absolutie dominantie van het oorlogsdiscours in de media wordt dus gedragen door een klasse die zelf door de bevolking niet gerespecteerd wordt. Dat kan dus van vandaag op morgen in elkaar storten, maar het is nog maar aan het beginnen.

Oorlog als zingeving

Mijn grote bezorgdheid in de huidige situatie is dat uiteindelijk een van de meest diepe en onbewuste drijfveren van de oorlog de chaos is. We zitten met de neergang van religieuze systemen (die zin gaven aan het leven), van de politieke systemen, enzovoort. Kortom, we zitten met een leegheid van de zingeving.

We maken een erosie mee van identiteiten, een erosie van naties, de fixatie op absurde problemen, een dronkenschap van vernietiging. Ik heb het over sociale vernietiging, die echter samengaat met de vernietiging van onze industriële systemen, de vernietiging van onze productieve sectoren.

Wat door de hele westerse wereld aan het doorsijpelen is is een zekere vorm van nihilisme, een ontkenning van de zin der dingen, van het leven. Er heerst een nihilistische duizeligheid over onze maatschappijen en die nihilistische duizeligheid is wat we de verdediging van onze waarden noemen.

Ik heb schrik dat agressie, conflict en oorlog onbewust worden beleefd als zingevend voor het leven. Je kan dat toepassen op iedereen: op de Amerikanen, de Balten, de Polen, enzovoort. Je kan het ook toepassen op de Russen omdat men in feite het leven van een autoritair regime gemakkelijker maakt door het te bedreigen in wat zij als hun vitale belangen zien.

Achter dit alles, achter die vijandigheid tussen de VS en Rusland, zit er de mogelijkheid voor een uitweg uit het gevoel van leegte.

Als we de ultieme crisis van de westerse wereld willen begrijpen dan is Groot-Brittannië nog interessanter om te bestuderen dan de VS. De Britse maatschappij kent een interne crisis, denk maar desintegratie van het Britse gezondheidssysteem, de National Health Service NHS. Het is die crisis die de Schotten er ook toe drijft om te willen vertrekken.

Het suggereert een verband tussen de interne sociale crisis en de oorlogszucht

Welnu, die crisis gaat er samen met een onwaarschijnlijke toename van de oorlogskoorts. Het is niet duidelijk welke strategische belangen de Britten hebben bij hun deelname aan de oorlog in Oekraïne, maar we zien wel dat die oorlogskoorts samengaat met hun activisme in de Stille Oceaan, denk maar aan de akkoorden met Australië en de VS (AUKUS, nvdr) tegenover China.

Dat suggereert een verband tussen de interne sociale crisis en de oorlogszucht in de Anglo-Amerikaanse wereld.

 

Dit zijn passages uit een interview met Emmanuel Todd afgenomen door de Franse journalist Olivier Berruyer, deel 3.
Deel 1 vind je hier en deel 2 hier.

Het volledig video-interview kan je hieronder bekijken.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!