Om twee redenen nadert de oorlog nu zijn kantelpunt, het moment waarop van vechten overgeschakeld wordt op praten. De eerste is dubbel: Oekraïne heeft het steeds moeilijker om voldoende soldaten te recruteren en de kosten van de oorlog voor de ondersteunende landen lopen buitensporig hoog op. De tweede (en belangrijkste?) is dat in de VS het enthousiasme voor de oorlog aan het wegkwijnen is. Dat brengt een herverkiezing van Joe Biden als president in gevaar. Opeens is er sprake van dat China zou kunnen bemiddelen tussen de vechtende partijen…
Maar China is niet alleen, ook Turkije en Brazilië zijn diplomatisch actief in de richting van een vredesoverleg. Waarbij China en Brazilië gecoördineerd optreden. Verder heeft de Franse president Macron in februari Zelenski al aangeboden een vredesconferentie in Parijs te organiseren. Die zou zijn deelname afhankelijk gemaakt hebben van de aanwezigheid van de Amerikaanse en de Chinese president. De Chinese minister van buitenlandse zaken Qin Gang heeft recentelijk gesprekken gevoerd in Frankrijk en in Duitsland…
Om een politieke oplossing van het conflict te bekijken, moet je terugblikken naar het begin ervan. Zoals de Duitse toppoliticus en auteur Klaus von Dohnanyi zegt, ligt de kern van het probleem bij het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne. Dat wordt door Rusland gezien als een bedreiging van zijn veiligheid. De oorlog had kunnen worden vermeden door daar rekening mee te houden en af te zien van dat lidmaatschap, zoals al beslist was door de Veiligheidsconferentie van München. Zelenski leek daarmee te kunnen instemmen. Maar het was Joe Biden die een agressieve politiek doorduwde, met de oorlog als gevolg.
De Chinese diplomatie benadert het conflict vanuit twee standpunten. Ten eerste moet de souvereiniteit en de territoriale integriteit van alle partijen gerespecteerd worden, dus ook die van Oekraïne. (China heeft de annexatie van de Krim door Rusland nooit erkend. De Chinese stelling dat Taiwan bij de Volksrepubliek hoort, speelt hierin natuurlijk mee.) Ten tweede moet een oplossing rekening houden met de veiligheidsbelangen van de partijen. Dat betekent dat Kiev moet afzien van het NAVO-lidmaatschap en van de aanwezigheid van NAVO-troepen.
Die benadering gaat recht naar de kern van het conflict en zou naar een uitweg kunnen leiden. Het opgeven van het idee van een Oekraïens NAVO-lidmaatschap is daarbij allicht nog het gemakkelijkste punt, vermits dat vroeger al eens evident gevonden werd en Zelenski daar kennelijk al oren naar had. Dat de Russen de Krim zouden teruggeven aan Oekraïne lijkt een veel moeilijker kwestie, die trouwens gekoppeld is aan de Russische veiligheidsbelangen – de Krim is voor Rusland immers een militair bastion in de Zwarte Zee tegen buitenlandse bedreigingen.
Nu de Amerikaanse publieke opinie zich steeds meer afkeert van de oorlog en er in Duitsland een tegenbeweging op gang gekomen is en de “Zeitenwende”, het omgooien van de vreedzame politiek naar militair geweld als norm en oplossing, onder vuur komt te liggen, vergroten de kansen op een einde van de oorlog. Maar natuurlijk zijn er ook nog de hardliners, die blijven zweren bij oorlogsgeweld als oplossing voor conflicten en die Rusland zoveel mogelijk willen fnuiken…
Bronnen:
“Nach der Offensive”, German Foreign Policy, 12/5/2023
“Ukraine short of skilled troops and munitions as losses, pessimism grow”, Washington Post 13/3/2023
