Rechter De Croock van de rechtbank van Koophandel in Dendermonde besliste op éénzijdig verzoekschrift van Ondernemingen Jan De Nul dat het artikel in P-Magazine van 21 januari over zandwinning in Azië, niet langer verspreid mag worden op straffe van een dwangsom van 5000 euro per uur.

“We hebben ons niet kunnen verdedigen”

Het blad ligt wel nog in de winkels, maar het betreffende artikel is van de website gehaald. Volgens Frank Van Hove, bedrijfsjurist voor P-Magazine, is de uitspraak een unicum: “5000 euro per uur is een ongehoord bedrag, alsook het feit dat de dwangsom is opgelegd naar aanleiding van een éénzijdig verzoekschrift. We hebben ons op geen enkele manier kunnen verdedigen. Dit is een miskenning van de persvrijheid.”

Hoofdredacteur van P-Magazine Jeroen Denaeghel: “Ik heb op geen enkel ogenblik van het bedrijf De Nul te horen gekregen wat er nu concreet niet zou kloppen aan onze berichtgeving.”

Zandoorlog

Het artikel kaart wantoestanden aan bij zandwinning in Azië. Zand is een gewilde grondstof omdat het titanium, magnetiet, gipskristallen en uranium bevat, maar wordt ook veelvuldig toegepast in de bouw en is een grondstof voor glas. Vooral Singapore importeert grote hoeveelheden zand en is volgens mensenrechtenorganisaties weinig bezig met de al dan niet ethisch verantwoorde herkomst van het product.

Volgens de reportage zouden de gevolgen van illegale zandwinning bij de Filipijnse kust kunnen leiden tot een nieuwe ramp zoals die ontstond na tyfoon Haiyan vorig jaar. De plaatselijke politiek zou corrupt zijn en aan de zandroofpraktijken meewerken. Journalisten en activisten die zich met de zaak bezighouden zouden moeten vrezen voor hun leven. 

Volgens het artikel tasten de putten die gegraven worden voor de Filipijnse kust de natuurlijke kustbeschermingen aan, waardoor het gevaar op overstromingen veel groter wordt. Tyfoons komen frequent voor op de Filipijnen en kustbescherming is er daarom van levensbelang. De stijgende zeespiegel zorgt er bovendien voor dat de stranden slinken.

“Tendentieuze opzet”

De Nul is een van de internationale ondernemingen die op de Filipijnen actief is. “Wat Deme en Jan De Nul in Manilla doen, midden in gebieden die erg kwetsbaar zijn voor stormen, is niet meer dan een uitnodiging voor dood en vernieling,” zegt Gerry Corpuz, ondervoorzitter van vissersorganisatie Pamalakaya (National Federation of Small Fisherfolk Organization in the Philippines) in het artikel.

Volgens Ondernemingen Jan De Nul insinueren de ‘globale tendentieuze opzet en titel’ van het artikel dat het bedrijf betrokken is bij malafide praktijken. De Nul ontkent zich daarmee bezig te houden, maar beschuldigde concurrent Deme, die ook in het artikel genoemd wordt, vorig jaar wel nog van corruptie. De Nul eiste toen openbare aanbesteding van een project in Laguna de Bay in Manila, waar Deme een contract had gekregen.

“We werken binnen de opgelegde milieunormen” 

Het bedrijf kreeg de kans zich te verweren en zegt in het artikel dat er onder geen enkel beding gebruik wordt gemaakt van illegaal gewonnen zand. “In al onze projecten wereldwijd wordt immers gewerkt binnen de vigerende wetgevingen en de opgelegde milieunormen,” zegt een woordvoerder van De Nul.

Mensenrechten- en milieuorganisatie Global Witness, die onderzoek deed naar zandroof en ook wordt aangehaald in het artikel van P-Magazine, zegt echter dat baggerbedrijven hoe dan ook verantwoordelijkheid dragen voor de ecologische problemen die zandwinning met zich mee brengt, ook al opereren ze volgens de plaatselijke regels.

Legale zandwinning is evenmin milieuvriendelijk

Baggerschepen tasten volgens biologen namelijk de aanwezige flora en fauna aan, wat ook een impact op het land heeft. De ontginning van de zeebodem bedreigt koraalriffen en het visbestand, wat sociale gevolgen heeft voor vissers die hun inkomen zien krimpen. Zij verzette zich dan ook tegen de zandwinning. 

Bovendien scoren de Filipijnen, waar het artikel op focust, nog steeds slecht op de Corruptie Index van Transparancy International, hoewel er de afgelopen jaren verbetering geboekt is. In november 2013 kwam er een reeks nieuwe corruptieschandalen in het land aan het licht. 

Volgende week kort geding

Baggerbedrijf Jan De Nul zegt dat het beeld dat van de bedrijfsactiviteiten op de Filipijnen wordt geschetst onjuist is en dat er een rectificatie is afgedwongen in het volgende nummer van P-Magazine. Hoofdredacteur Denaeghel ontkende op Twitter dat er een dergelijke afspraak bestaat. Volgens hem is er geen contact meer geweest met het bedrijf. P-Magazine verzet zich tegen de uitspraak en zal zich op woensdag 29 januari in een kort geding verdedigen.