Iemand vertelde me dat ze als kind een zekere aantrekking voelde tot de fragiele handen van haar overgrootmoeder. Alsof die handen een levensverhaal vertelden waar geen woorden aan te pas hoeven te komen. Ik vraag me wel vaker af waar al die gezonde verwondering van ons kind-zijn heen gaat naarmate de tijd verstrijkt. Hoe komt het dat wij ouderdom linken met verlies, achteruitgang en afgevlakte sentimenten die zich enkel in het verleden afspelen? Het vermogen om eenzaamheid, verlangen of angst te voelen is immers op elke leeftijd bodemloos.
De eindigheid van het leven heeft natuurlijk iets afschrikwekkend, al impliceert dat geen minderwaardigheid van zij die er dichter tegen aanleunen. Hoewel de ouderdom iedereen treft, zijn de gevolgen ervan erg sociaal selectief. Vrouwen beleven ouder worden anders dan mannen. Aangezien vrouwen in de eerste plaats verwacht worden om ‘de schoonheid’ te belichamen, en andere aspecten van hun persoonlijkheid vooral mooi meegenomen zijn, is het effect van een verminderde fysieke aantrekkingskracht sterker. Het is dan ook niet vreemd dat er een breed instrumentarium ontstaan is van anti-aging producten, injecties en lifters die vooral gemeen hebben dat ze de illusie creëren dat de tijd beheersbaar is.
In een leven waar we een miniem aantal dingen onder controle hebben is ons uiterlijk misschien wel de grootste vijand. De strijd tegen de realiteit van het ouder worden, wordt dagelijks gevoerd aan de hand van botoxbehandelingen. Enige vorm van kritiek tegen deze strijd wordt weggezet als antifeministisch. Dat past volledig binnen het nieuwe vrouwelijkheidsideaal waar het narratief leeft dat ‘women can have it all’. Een perfect lichaam, gelukkig gezinsleven, geslaagde carrière en vooral: de eeuwige jeugd. De geëmancipeerde vrouw wint kracht onder impuls van de individualisering waarbij de vrijheid om zelf keuzes te maken, die dat ideaal volbrengen, centraal staan.
“Doe waar jij je goed bij voelt. Het is jouw keuze.” Al is het idee dat keuzes gemaakt worden in een soort persoonlijk vacuüm tamelijk hoogmoedig. In realiteit worden keuzes beïnvloed door onze omgeving, door hoop en onzekerheid. In een ideale wereld zijn onze keuzes geconstrueerd vanuit een beeld op de wereld dat we graag uitdragen naar anderen. Maar meestal weten we niet goed wat we willen of waar we naartoe gaan en baseren we onze keuzes op die van anderen. Net die tegenstrijdigheid toont aan dat we sterk beïnvloedbaar zijn.
Bovendien vergt het maken van keuzes ook het lef om deze te onderwerpen aan morele afwegingen. Je zou jezelf dan kunnen afvragen in hoeverre die actieve strijd tegen de ouderdom een waardige positie kan hebben binnen het feminisme, aangezien de vrouw zich in feite verzet tegen zichzelf. Het arsenaal aan anti-aging behandelingen vertelt in de eerste plaats een leugen en leidt tot een kortstondig geleefd geluk: als de prik van een naald. Hoe lang we de leugen ook willen uitstellen, uiteindelijk staart de ongemakkelijke waarheid in de spiegel ons allemaal aan.
De verdediging van onnatuurlijke, obsessieve schoonheidsidealen door het belang van keuzevrijheid is op geen enkele manier feministisch. Geleid worden door de principes van het feminisme betekent dat je tegen de stroom ingaat en tegen de stroom ingaan vereist eerlijkheid tegenover jezelf. Het is helemaal niet makkelijk om zo bewust te leven. Het wordt op papier sterk aangejuicht maar verliest op het terrein vaak aan kracht. Toch is die bereidheid om authenticiteit te tonen een bron waaruit een breder geluk ontspringt.
De filosofe Simone De Beauvoir stelt dat ouderdom een categorie is als je ervan buitenaf naar kijkt. Maar het moet van binnenuit geleefd worden in situaties die beter of slechter gemaakt kunnen worden. Ze bedoelt hiermee dat ouder worden enerzijds een biologisch feit is, een universeel menselijk lot, anderzijds is het ook een cultureel verschijnsel. Deze veronderstelling biedt mogelijkheden want het betekent dat de situatie waarin we oud worden een grote invloed heeft op hoe we ouderdom van binnenuit ervaren.
Misschien kunnen we daaruit wel besluiten dat het geen zin heeft om te leven in ontkenning van wat de ouderdom fysiek teweegbrengt. Maar wat het vooral betekent, is de mogelijkheid om een ander toekomstbeeld op te zetten over wat het betekent om als vrouw oud te worden. Dat creatief en hoopvol beeld creëren we zelf vanuit een gedeelde overtuiging, namelijk dat we nooit achteruit gaan.
Groetjes,
Een 24-jarige die graag verjaart (en dat zo wilt houden)
