Bron: Pexel
Jan De Zutter (Sp.a)

‘De millennials van nu, 20 jaar later’: kortverhaal van Sp.a dat hun visie op de toekomst voorstelt

vrijdag 7 juni 2019 19:43
Spread the love

‘Breek met het gangbare discours en stel een verhaal op waarin je aan je kiezers vertelt welke wereld je in gedachten hebt.’ Dat was de oproep van schrijver Vincent Engel en Edoardo Traversa, professor Belastingsrecht van UC Leuven, aan alle Belgische politieke partijen.

Het politieke discours is beetje bij beetje verstomd tot ‘communicatie’ die in meer of mindere mate plaatsvindt aan de hand van kleine dodelijke zinnetjes en platgetreden slogans. Een discours dat mensen meer en meer beschouwen als een web van leugens, een rookgordijn. Een discours dat inspeelt op onze angsten, onze frustraties en onze terugplooireflexen en dat ons verhindert om de toekomst te verbeelden. 

In zijn recente essays (Sapiens of Homo Deus) herinnert Harari aan het belang van imaginaire ordes, van mythen die de mens in staat hebben gesteld om uitvinders te zijn, van het soort verhalen dat de mens in staat heeft gesteld de eigen geschiedenis vorm te geven. Wat de mensheid betreft, is de verbeelding aan de werkelijkheid voorafgegaan. We hebben de mensenrechten bedacht vooraleer we de democratie hebben gesticht. Maar die imaginaire orde, het verhaal waarop onze samenleving is gebouwd, functioneert niet meer. De mensen geloven er niet meer in.

Iedereen verwacht dat elke partij een programma presenteert, van alles belooft, haar tegenstanders in diskrediet brengt en onbesliste kiezers over de streep probeert te trekken. Maar niemand rekent erop dat de partijen ons zullen doen dromen, of op zijn minst onze verbeelding prikkelen. Niemand verwacht dat de partijen een mobiliserend verhaal zullen voorstellen dat ons ertoe aanzet om de mouwen op te stropen en om samen te werken aan de nieuwe wereld waaraan we nochtans nood hebben.

Dus plaatsen Engel en Traversa de politieke partijen voor een uitdaging: Vertel ons een wereld. Schrijf een verhaal waarin je je visie op de toekomst voorstelt. Een fictief kortverhaal met een intrige, personages, een ‘trigger event’, een climax … Als we geloven in verbeelding aan de macht, dan willen we een macht die ons doet dromen om samen de toekomst vorm te geven. 

Dit is het verhaal van Jan De Zutter, woordvoerder van Sp.a-fractie in Europees parlement:

 

De millennials van nu, 20 jaar later

“Ouderen stemmen net zo progressief als jongeren.” Met een korte bling verschijnt het bericht in de spiegel van de badkamer, waar ze zich klaarmaakt voor haar trip naar Marseille. Soms wordt Natascha er gek van dat alles nu met het internet is verbonden, maar het maakt er haar leven wel een stuk gemakkelijker op.

Straks zal ze via het schermpje op haar koelkast een pod bestellen, die haar naar het station brengt waar ze direct aansluiting heeft op de hyperloop naar het zuiden van Europa. De snelle treinverbindingen tussen de Europese steden zijn nog volop in aanbouw, maar het netwerk is nu toch al ver gevorderd.

Twintig jaar geleden zou het ondenkbaar zijn geweest dat openbaar vervoer in heel Europa gratis is. Er waren toen nog mensen die dachten dat basisvoorzieningen zoals publiek transport met elkaar moeten concurreren om kwaliteit te leveren.

Eerst moesten publieke diensten bijna volledig vernietigd worden voor een groot deel van de bevolking besefte hoe belangrijk ze waren en in opstand kwam. Toen de sociaal-democraten stilaan terug aan de macht kwamen in Europa moesten ze de puinhopen die restten terug opbouwen.

Maar elk nadeel heeft zijn voordeel – zo orakelde een lang vergeten Nederlandse filosoof ooit – zodat een heel nieuw systeem van sociale- en ecologische dienstverlening kon uitgebouwd worden. Nu maakt openbaar vervoer deel uit van het Europese Common Wealth systeem dat een hele reeks basisdiensten uit de klauwen van de markt heeft gered en terug heeft gegeven aan de mensen.

Terwijl ze haar lippen stift, betrapt Natascha zich erop dat haar gedachten afdwalen. Juist: ouderen stemmen net zo progressief als jongeren. Het nieuwsbericht van de EU-Observer is niet geheel onverwacht, maar toch, ze heeft andere tijden gekend.

Ze behoort tot de generatie van de zogenaamde millennials die in hun jeugd keihard met de neus op de feiten werd geduwd. Klimaatverandering zou het leven op aarde wel eens onmogelijk kunnen maken. Het zag er nu allemaal veel beter uit, maar daar had haar generatie hard voor moeten vechten. In tegenstelling tot in de rest van de wereld was de oudere generatie in Europa in de meerderheid én een belangrijk deel ervan had oplossingen voor de grote uitdagingen waar haar generatie voor stond, tegengehouden.

Ach, nu ze erop terug blikt, begrijpt ze het wel. Er moest veel veranderen om het roer te kunnen omgooien. Voor heel wat veertigers, vijftigers én ouderen van toen was dat een beangstigend vooruitzicht. Of liever: niemand wist twintig jaar geleden waar we vandaag precies zouden landen. Iedereen besefte natuurlijk wel dat het zo niet verder kon.

Er moest iets gebeuren. De vraag was niet eens wat er moest gebeuren, maar wie het zou betalen? Heel wat mensen vreesden dat zij de dupe zouden worden van het grote plan om de economie duurzaam en eerlijk te maken. Ze reageerden met een conservatieve verbetenheid een beter doel waard en stemden voor partijen die beloofden dat alles hetzelfde zou blijven of zelfs terug zou worden zoals in de ‘goeie oude tijd’.

Dat was niet haar tijd geweest. Vrouwen verdienden toen stelselmatig minder dan mannen. Dat is al lang niet meer zo. Iedereen is daar beter van geworden. Er wordt gewoon geen onderscheid meer gemaakt tussen mannen en vrouwen. Meer nog, op de Europese identiteitskaart is de vermelding van het geslacht gewoon geschrapt. Als mannen en vrouwen in alles gelijk zijn, waarom moet je dan nog op dat onderscheid wijzen?

Maar er is voor haar nog een belangrijkere reden waarom de goeie oude tijd niet haar tijd was geweest. Zij is een kind van de migraties naar Europa. Ze is geboren in Oezbekistan in een gezin van etnische Russen. Die waren, na de val van de Sovjet-Unie, naar West-Europa gevlucht. Van haar prille peuterjaren ginder herinnert ze zich niets meer. Ze is opgegroeid in Vlaanderen, spreekt Nederlands, zoals alle andere Vlamingen. En Russisch. Dat laatste heeft haar veel voordelen opgeleverd, maar als kind besefte ze dat niet. Dat ze een Russische-Oezbeekse is en thuis Russisch spreekt, werd vroeger als een nadeel gezien.

Toen ze in de twintig was, wilde ze zo snel mogelijk trouwen met haar vriend, zodat ze zijn Vlaamse naam kon overnemen. Natascha Verstrepen: dat zou deuren openen die voor haar gesloten bleven. Kouchnerenko was een achternaam waarmee je geen appartement kon huren en argwanend bekeken werd op de arbeidsmarkt. Ze was zo gelukkig geweest toen ze Belg werd. Maar Belg zijn – en dus automatisch Vlaming worden – veranderde de reacties op haar naam niet. Toen al besefte ze dat de nationaliteit verwerven niet betekende dat je er ook echt bij hoorde.

Belg worden, was belangrijk omdat je dan meteen ook het Europese burgerschap kreeg. Dat maakte het echte verschil. Europeaan kun je worden, door de Europese basiswaarden te onderschrijven: democratie, de rechtsstaat, gelijkheid en basisrechten zoals vrijheid van meningsuiting, van religieuze overtuiging, persvrijheid, mensenrechten … Die basiswaarden zijn goud waard. Ze garanderen dat je een vrij mens kunt zijn.

In Europa is ze Europeaan onder de Europeanen. Ze is weliswaar anders dan andere Europeanen, maar dat is nu net het punt. Alle Europeanen zijn verschillend van elkaar. Dat is Europa: eenheid in verscheidenheid. Nu de oude natiestaten stilaan verdampen, is dat Europese pluralisme nog belangrijker geworden. Als Europa nog macht heeft in de wereld is dat omdat Europeanen doordrongen zijn van het besef dat ze alleen door samen te werken, nog invloed kunnen uitoefenen. Ook bij de oudere generatie is inmiddels de euro gevallen. Welvaart is samenwerking en solidariteit, niet naar je eigen navel staren. Welvaart is ook solidariteit met de volgende generaties.

Niemand kijkt er vandaag nog van op dat ze Kouchnrenko heet. Ze is trots op haar naam, trots dat ze Europeaan is, trots dat Europa in de wereld nog steeds een baken van democratie en vrijheid is. Trots ook dat ze straks in Marseille haar regio kan vertegenwoordigen, Vlaanderen. Ze is ook tevreden dat haar kinderen vlot Nederlands en Russisch spreken. Op school kijkt niemand daar nog van op. In de stad en zelfs in de randstad behoort zowat iedereen tot dat soort gezinnen.

Door voluit Europeaan te zijn, is iedereen Vlaming kunnen worden. Haar oude schoonvader, die voor zijn pensioen voor de socialisten had gewerkt, had haar schaterlachend uitgelegd dat Vlaams-nationalisten vroeger net het omgekeerde dachten: Vlaming zijn om Europeaan te worden. Het omgekeerde is waar.

Het was maar omdat de oudere generaties merkten dat stilstand achteruitgang betekent en dat zijzelf daar de eerste slachtoffers van werden, dat ze tot inkeer kwamen. Ook de schrik dat de rekening voor de transitie naar een duurzame economie in hun bus zou vallen, temperde toen duidelijk werd dat de middelen die daarvoor nodig waren bij wijze van spreken voor het grijpen lagen.

In 2020 bezat 1 procent van de wereldbevolking al de helft van alle rijkdom. In de jaren die daarop volgden, bleef dat stijgen en alle berekeningen wezen uit dat ze tegen 2030 tweederde van alle rijkdom zouden bezitten. Het werd voor iedereen glashelder in welke bus de rekening moest vallen. Dat besef had de sociaal-democraten de wind in de zeilen gegeven, want het oude adagium van herverdeling werd stilaan weer een evidentie. Dat kon je maar bereiken met faire belastingen voor multinationals en superrijken.

Liberalen en nationalisten hadden zich daar lang tegen verzet. Het zou bedrijven wegjagen. Maar waar naartoe? De grote uitdagingen van die tijd waren globaal geworden. Twintig jaar geleden was een superrijke elite zelfs begonnen grote, afgelegen landerijen te kopen en bunkers te bouwen om zich voor te bereiden op het allerergste, tot ook zij inzagen dat dit lachwekkend was. In Europa alleen werd er toen jaarlijks zo’n 1.000 miljard euro aan belastingen ontdoken door bedrijven en superrijken. Dat was meer geld dan nodig was om de noodzakelijke investeringen te doen om de klimaatproblematiek aan te pakken.

Het was plots snel gegaan. Nieuwe, eerlijke belastingsystemen werden Europees afgedwongen, sociale rechten gebetonneerd in harde wetgeving, fraudeurs genadeloos aangepakt. Die ‘betere wereld’ waar progressieven jarenlang tevergeefs voor hadden gevochten, bleek plots geen fantasie te zijn, maar werkelijkheid te worden. Dat had de twijfelaars overtuigd.

De solidariteit tussen ouderen en jongeren is ondertussen hersteld. De neuzen wijzen in dezelfde richting, althans in Europa. Niet enkel wat de generaties betreft, maar ook de verschillende regio’s in Europa weten dat het niet loont elkaar vliegen af te vangen. Intergenerationale én interregionale solidariteit zijn de ordewoorden van vandaag. Dat is ook de reden waarom ze naar Marseille vertrekt.

Daar start vanavond het overleg tussen steden en regio’s over de toekomstige handelsrelaties met China. Dat land is nu de grootste economie van de wereld. China heeft de Verenigde Staten al tien jaar geleden voorbij gestoken, maar dankzij de radicale ommezwaai in de Europese Unie, is Europa de tweede economische macht geworden. We moeten nog op onze tellen letten. Want hoewel de nieuwe middenklasse in China al jaren van zich laat horen en dezelfde vrijheden wil als die in Europa, is China nog lang geen democratie.

Het grote voordeel is dat grote beslissingen over internationaal handelsbeleid in Europa nu mee bepaald worden door steden en regio’s. Hun belang is de afgelopen vijftien jaar enorm toegenomen, zelfs in die mate dat steden en regio’s belangrijke diplomatieke spelers zijn geworden op het wereldtoneel. Mensen voelen zich daardoor meer betrokken bij het beleid, want de afstand tussen burgers en hun stad of regio is veel kleiner dan tussen burgers en hun nationale regering. Via stad en regio hebben burgers bovendien een directe invloed op het grotere, Europese niveau.

Invloed is vandaag belangrijker geworden dan macht. Dat wil zeggen: macht is niet meer geconcentreerd in de hoofdsteden van landen, ligt nauwelijks meer bij nationale regeringen, maar is geconcentreerd in ‘knooppunten’ van samenwerking. Het komt er op neer om samen te werken, om op die manier invloed te kunnen uitoefenen.

Europa, dat startte als een samenwerkingsverband van oude natiestaten, had zo een voorsprong kunnen opbouwen ten opzichte van de rest van de wereld. De Unie is het laboratorium geworden van ‘samenwerking’, heeft met scha en schande geleerd dat in een geglobaliseerde wereld natiestaten nauwelijks nog impact hebben en heeft als eerste supra-nationale structuur ter wereld heel nieuwe vormen van samenwerking ontwikkeld. Door steden en regio’s meer invloed te laten uitoefenen op het Europese beleid is alles in een stroomversnelling terecht gekomen. Natascha is blij dat ze nu een onderdeel is van de oplossingen door haar regio te kunnen vertegenwoordigen op Europees niveau.

Die nieuwe manier van aanpak heeft ook de politiek zelf drastisch veranderd. Vroeger functioneerden politieke partijen op het niveau van de natiestaat, maar nu die een groot deel van haar invloed verloren heeft, is ook de politiek zelf veranderd. Ze is zich gaan organiseren volgens de nieuwe machtsverhoudingen: op het niveau van steden en regio’s enerzijds en het Europese niveau anderzijds.

Partijen hebben ook geleerd dat macht over invloed gaat en dat ze moeten samenwerken met anderen om hun doelstellingen te bereiken. Dat heeft gezorgd voor een totaal nieuw en levendig overleg in zogenaamde welfare-toekomstplatformen, waar vertegenwoordigers van werknemerscoöperaties, keten-netwerken van ondernemers, prosumenten- en gezondheidsbonden, vakbewegingen, burgerbewegingen en vertegenwoordigers van politieke partijen elkaar treffen.

Natascha behoort tot de millennium-generatie die het zogenaamde millennial-socialism omarmde. Dat gebeurde zo rond de jaren 20 van de eeuw, onder invloed van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de Verenigde Naties. Die verbonden sociale, economische en ecologische doelstellingen met elkaar en vormden zo de basis voor een beleid dat eerder op het algemene welzijn en welbevinden was gericht, dan op economische welvaart. Een welvarende economie blijft uiteraard van het grootste belang, maar die is nu in balans met een gezond leefmilieu en uitgebouwde sociale rechten.

Precies omdat de Sustainable Development Goals (SDG’s) ook konden gelezen worden als Sociaal-Democratic Goals, vond de sociaal-democratie gemakkelijk aansluiting bij de bewegingen die de SDG’s ondersteunden. Op die manier herwon de sociaal-democratie een nieuwe adem in een brede coalitie die er naar streeft om de toekomst sociaal en rechtvaardig vorm te geven. De oude herverdelingsgedachte van de sociaal-democratie is vandaag nog steeds een noodzakelijke bijsturing, maar echt essentieel is dat economische welvaart gewoon beter verdeeld wordt.

Ook steden en regio’s weten dat ze in de ‘knooppunten van invloed’ aanwezig moeten zijn om ervoor te zorgen dat het er voor hun inwoners op verbetert. Tweederde van de wereldbevolking leeft vandaag in stedelijk gebied. Steden en regio’s lossen nu problemen op die vroeger door nationale regeringen voor zich uit werden geschoven. Steden en regio’s hebben ook de belangrijkste inspanningen gedaan om de klimaatproblematiek aan te pakken.

Natascha’s man Joran – een jonge veertiger – heeft daaraan meegewerkt, als arbeider aan de Warmtering rond de stad. Hij was toen een late twintiger. In die Warmtering lopen de leidingen met kokend heet water, waarvan de warmte gerecupereerd wordt uit de industrie in de haven en die nu alle woningen van de stad tijdens de winter verwarmen. Geen gram CO2 wordt er nog uitgestoten voor de verwarming van woningen en kantoren. Het socialistisch bestuur van de stad had die werken in gang gezet, de CO2-uitstoot verminderd én heel wat nieuwe jobs gecreëerd.

Aanvankelijk was er gemor geweest. Bewoners vreesden dat ze de stookketel die ze nog niet zo lang geleden hadden aangeschaft van de hand moesten doen, dat alles gigantisch veel geld zou kosten en dat ze de dupe zouden worden van dat onzinnige beleid. Maar ook de warmtenetten werden opgenomen in het Europese Common Wealth-systeem. Energie is immers ook een basisdienst. Die is niet helemaal gratis, zoals het openbaar vervoer of het onderwijs, maar de prijzen zijn laag, zodat energiearmoede vandaag gewoon niet meer bestaat.

Nadat hij enkele jaren aan de Warmtering werkte, is haar man dankzij dat gratis onderwijs én sterk uitgebouwde transitiefondsen in medebeheer van de civil society aan een nieuwe opleiding kunnen beginnen. Hij is nu als informaticus werkzaam bij het netwerk van stadsboerderijen die alle groenten, fruit en eiwitten leveren voor de gratis maaltijden op alle scholen in de stad. Ook dat maakt deel uit van het Common Wealth-systeem, omdat gezonde voeding voor kinderen een basisdienst is.

Lokale voedselproductie heeft de toeleveringsketen van voedsel naar de stad verkort en daardoor ook bijgedragen aan de strijd tegen klimaatopwarming. De Warmtering levert energie aan de serres en er zijn heel wat nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd. Dat gaat van het verzorgen van het plantgoed, tot het besturen van het computersysteem dat automatisch de temperatuur en de bewatering regelt, maar ook de dispatching van de oogst. Sinds kort loopt er een proefproject met een netwerk van zelfrijdende, elektrische pods die het voedsel aan de scholen leveren. De lege brooddozen van twintig jaar geleden zijn verleden tijd.

Ze ontbijten samen op het terras dat uitkijkt over de stad. De kinderen zijn al naar school vertrokken. Ze noemt hem lachend ‘mijn inboorling’, waarop hij droog antwoordt: ik ben een ‘native European’. Hij liegt niet eens, want uit het DNA-profiel dat ze lieten opmaken, blijkt dat zijn genen honkvast centraal-Europees zijn. Zijn voorouders hebben eeuwenlang in het gebied gewoond waar ook hij nog woont. Pas nu, door samen met haar kinderen te hebben, zijn hun nakomelingen een genetische cocktail geworden met Europese, centraal-Russische en zelfs Aziatische voorouders.

Dat DNA onderzoek heeft nog meer duidelijk gemaakt, want je hoeft maar wat verder in de tijd terug te keren om te zien dat iedereen van elders kwam. Niet waar we vandaan gekomen, maar hoe we samen de toekomst bouwen, bepaalt of we welvarende samenlevingen opbouwen of niet. DNA-onderzoek deed ook de geneeskunde met grote sprongen vooruit gaan. Ziektes die we vroeger moesten genezen, kunnen we nu voorkomen. Die nieuwe gezondheidszorg is dankzij het Common Wealth-systeem voor iedereen toegankelijk. Ook gezondheidszorg is een basisdienst.

Joran komt uit een gezin met hoog opgeleide ouders, maar had in zijn jeugd nooit veel belangstelling voor de school. Dat had wellicht met zijn autisme te maken. De school was warrig, druk en volstrekt onlogisch. Hij verliet de schoolbanken zeer vroeg, ging aan de slag in een nul-urencontract. De winkelketen kon hem oproepen als ze hem nodig hadden. Zijn loon was laag, hij kende zijn arbeidsuren zelden op voorhand en kwam nauwelijks rond op het einde van de maand.

Nul-urencontracten zijn gelukkig verboden in Europa. De liberalen hebben zich daar jarenlang tegen verzet, want bedrijven hadden nood aan flexibiliteit. Ze werden daarin gesteund door de nationalisten. Niet dat zij zo tegen eerlijke arbeidsomstandigheden waren, maar ze waren als de dood dat zoiets Europees geregeld zou worden. Dat zou het einde van de natiestaat betekenen en dus ook het einde van dat electorale kip met de gouden eieren: de mythe van de nationale identiteit. Die hadden ze gebruikt om mensen tegen elkaar op te stoken. Het waren achterhoedegevechten geweest, maar ze hadden jarenlang een verlammende invloed gehad op de Europese samenleving. Ze hadden de aandacht afgeleid van wat echt belangrijk was: een samenleving opbouwen waar iedereen een gelukkig leven kon leiden.

Gelukkige mensen: het klinkt wat melig, dacht Natascha, maar desalniettemin is het inmiddels de leidraad geworden van het Europese beleid. Dat is ooit anders geweest, toen de EU nog louter een markt was en de bevolking de indruk had dat de Unie vooral diende om aandeelhouders gelukkig te maken.

Samen met steden en regio’s is het Europees beleid er in geslaagd om lidstaten doelstellingen op te leggen die veel verder reiken dan economisch beleid, maar ook gaan over sociale en ecologische duurzaamheid. Als dat niet gebeurd was, dan hadden we de problemen nooit kunnen aanpakken. Het heeft er de levenskwaliteit voor alle Europeanen flink op vooruit geholpen. Ongelijkheid is de wereld nog lang niet uit, maar Europa is veruit het meest gelijke continent in de wereld.

Joran ruimt de tafel af. Vandaag heeft hij vrijaf. Straks, na schooltijd gaat hij met de kinderen iets drinken in het Ringpark dat zich rond de hele stad uitstrekt. Samen met de buurtparken en de groentorens heeft dat de stad een heel nieuw aanblik gegeven. Natascha krijgt het bericht dat haar pod binnen enkele minuten zal arriveren. Ze omhelzen elkaar en nemen samen de lift naar beneden.

Op straat is het een drukte van jewelste. Op de brede, met bomen omzoomde laan voor hun appartement stappen gehaaste mensen voorbij, maar er kuieren ook koppels, er glijden e-bikes, steps, peds en pods voorbij. Zo af en toe tuft er nog een oldtimer langs waar je achteraan rookslierten ziet uitkomen. Ze zijn zo zeldzaam geworden dat wandelaars er vreemd van opkijken. Ze maken lawaai en ze stinken, vinden de meeste mensen. Als je schone lucht gewoon bent en op de drukste lanen van de stad de vogels hoort zingen, is zo’n oldtimer een pijnlijk anachronisme geworden. Old time. De goeie oude tijd. Nee, dat is niet meer haar tijd. Haar tijd is vandaag.

Ze kust hem lang op de lippen, stapt in de pod en zoeft geruisloos naar het station. Hij zet zich op een bankje, ademt diep en snuift de geur in van de grote lindebomen die in bloei staan.

 

‘Vertel ons een wereld’ is een initiatief van schrijver Vincent Engel en Edoardo Traversa, professor Belastingsrecht en hoofd van School of European Studies aan UC Leuven.

Dit kortverhaal en ook van Franstalige politieke partijen zijn ook gepubliceerd in Le Soir.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!