De media over radicale moslims, n.a.v. Benyaich’ boek

Mieke Groeninck, Doctoranda antropologie KU Leuven

(Graag geef ik op mijn blog het woord aan een van mijn doctorandi, Johan Leman).

Laat me duidelijk stellen, ik bekritiseer in deze niet het boek van Bilal Benyaich, dat hoogstwaarschijnlijk een heleboel interessante informatie bevat en dat naar mijn aanvoelen veel genuanceerder zal zijn dan de krantenberichten laten uitschijnen. Uit zijn onderzoek zullen vast en zeker een aantal conclusies te trekken zijn; aan andere onderzoekers om die conclusies te toetsen, te verfijnen of tegen te spreken. Dit weliswaar na eigen onderzoek gefundeerd op eigen, recente, aantoonbare onderzoeksresultaten. En die wetenschappelijke reactie (en ik zeg niet ‘tegenreactie’) zal er wel komen, geef ons wat tijd.

Intussen wens ik wel te reageren op een ander fenomeen dat met de komst van zijn boek opnieuw tegen de borst stuit. Een fenomeen zo oud als de straat, iets wat het wantrouwen van moslims ten aanzien van de media enkel vergroot.

Bilal Benyaich is met zijn – toch ietwat paniek zaaiende – boodschap in tal van media geweest. Kranten nemen maar al te graag zijn punt over van het ‘zwaar onderschatte aantal radicalen in ons land’. Benyaich’ nuance dat zij een vreedzame boodschap aanhangen en dat vooral hun eigen leven zwaar te lijden heeft onder hun geloofsbeleving, komt er te weinig uit.

Maar de toon is gezet, de schrik is aangejaagd, het wederzijdse wantrouwen tussen de bevolkingsgroepen (en ik bedoel hiermee die met en zonder hoofddoek / lange baard  / traditionele kledij) heeft opnieuw een boost gekregen. Moslims in ons land voelen zich opnieuw miskend en herkennen zich wederom niet in de mainstream media. Zullen zij de moeite doen om Benyaich’ boek te lezen en zijn nuances en manier van aanpak te ontdekken? Sommige wel, andere niet, maar opnieuw, de toon is gezet.

Hun reactie op dit mediagebeuren is voorspelbaar, maar daarom niet minder prangend: begrijpelijk dat hiernaar media-aandacht uitgaat, onbegrijpelijk dat alleen hiernaar media-aandacht uitgaat. Het perscommuniqué dat onlangs is opgesteld door alle moskeegemeenschappen en grote islamitische organisaties in ons land en dat het vertrek en de rekrutering van jongeren naar Syrië ten strengste veroordeelt, werd nergens opgepikt door de media.

Het feit dat het Islamitisch en Cultureel Centrum afgelopen weekend zijn deuren heeft opengezet voor het grote publiek, met als doel de mensen bekend te maken met de  islam en de schrik  weg te nemen, werd nergens opgepikt. Nochtans kan ik me moeilijk voorstellen dat iemand deze acties als negatief beschouwt… Anders waren ze waarschijnlijk wel opgepikt door de  belangrijkste media.

Wat evenmin duidelijk noch tussen de lijnen door aan bod komt in deze mediaboodschappen, is het interne, ietwat onderhuidse debat dat intussen al enkele jaren aan de gang is in ons land, namelijk dat tussen salafistisch gezinde mensen en ‘gewone moslims’ (ik gebruik deze term, omdat ook zijzelf dat antwoorden als men hen vraagt hoe ze zichzelf dan zouden omschrijven vis-à-vis salafisten. Dan antwoorden ze: “Gewoon, moslim”), over de vraag of een strekking genaamd ‘salafisme’ überhaupt een bestaansrecht heeft hier in België.

Noch het feit dat ‘salafist’ een heel dubieuze term is. Twee mensen kunnen qua uitzicht en geloofsbeleving op het eerste zicht identiek zijn, maar de ene kan zich een salafi noemen en de andere niet. Benyaich  zal hiermee in z’n boek rekening gehouden hebben, maar doen mensen dat op straat? En scheren ze ze dan alle twee over dezelfde kam? Want what’s in a name? Wel, klaarblijkelijk niet zo heel veel. Het duurt wel even voor je de vinger kan leggen op wat die ‘salafisten’ nu juist zo anders maakt.

In tegenstelling tot ‘wat we altijd dachten’, is er dan toch geen rechttoe rechtaan, voor anderen duidelijk zichtbaar onderscheid tussen de twee. Het vergt wel wat kennis van de islamitische theologie vooraleer je een idee begint te krijgen van wat salafistische geloofsbeleving nu net zo anders maakt dan bij ‘gewone moslims’. Bovendien is de ene salafi de andere niet; de ene kan perfect in een niet-salafistische omgeving gedijen, terwijl de andere liever zoveel mogelijk in afzondering leeft. Nochtans zijn het beiden ‘radicale salafisten’, volgens wat ik lees in de mainstream media.

Maar één ding hebben deze salafisten (ongeacht van welke strekking) en ‘gewone moslims’ gemeen, en dat is het verplichte engagement dat ze moeten aangaan om in hun leven zoveel mogelijk van het goede  te doen. Waar ze het over eens zijn is dat ze zich moeten neerleggen bij de wetten en orders van de staat, zolang die niet regelrecht ingaan tegen de hele islam (het verbod op de hoofddoek is niet zo’n wet, maar alle moslims verplichten om alcohol te drinken zou er wel één zijn, en daaraan zouden ze dus ongehoorzaam moeten zijn).

Een ander fundament is het betalen van je zakat om de armen te helpen; goede doelen opzetten om vluchtelingen en mensen zonder papieren van dienst te zijn; je tijd niet verdoen met het bekijken van soaps of met facebook, maar in plaats daarvan je aandacht richten op islamitische en wereldlijke kennisvergaring; op tijd en stond je dagelijkse gebeden verrichten; je gezinsleven onderhouden en je medemens geen schade berokkenen. Dit zijn waarden die alle praktiserende moslims aanhangen, aan u om te zeggen of dit een gevaar is voor de democratie of niet.

Wat eventuele jihadisten betreft, daarover kunnen we kort zijn.

1) Dat zijn geen moslims. Het schaden of doden van onschuldige mensen (moslims of niet!), is één van de weinige acties die Allah niet vergeeft en die je dus in feite uit het ‘moslimschap’ kunnen doen kantelen, zegt een meerderheid van islamitische theologen. ‘Wa Allahu A’lem’, God weet het het best.

2) De kans dat men in extreem rechtse of linkse groeperingen overgaat tot terrorisme is minstens even groot, maar ik zie niet de hele linkse of rechtse beweging door het slijk gehaald worden.

Dit zijn allemaal nuances waar de media volgens heel wat moslims de mist in gaat. Iedereen heeft het intussen begrepen: slecht nieuws verkoopt. Alleen wordt het hoog tijd dat met betrekking tot sommige bevolkingsgroepen in ons land af en toe een meer evenwichtig beeld geschetst wordt.

De doorsnee Vlaming komt te weinig met een doorsnee moslim in contact om überhaupt nog te kùnnen vermoeden dat die hier rondlopen, laat staan in de overgrote meerderheid zijn. En daarom is daar een rol weggelegd voor de media.