(Foto Sophie Lodewijks)
Analyse -

De massale verspilling van kranten en magazines

In Vlaanderen worden jaarlijks 34 miljoen kranten gedrukt, nooit verkocht en weggegooid. Idem voor magazines: de stapel onverkochte Dag Allemaals blijkt bijna vijftien kilometer hoog en van P-magazine wordt elke week de halve oplage weggegooid. Apache.be ging samen met Charlie op zoek naar de verklaring voor de gigantische verspilling in dit digitale tijdperk. Subsidieert de overheid de papieren afvalberg?

donderdag 25 juni 2015 10:41
Spread the love

Misschien pluk jij ook wel eens een krant of een tijdschrift uit de
rekken in de krantenwinkel of de supermarkt. De Morgen, Het Laatste
Nieuws, Humo, Flair, Story, Feeling
, … alle covers schreeuwen om je
aandacht: koop mij!

Dat lukt echter lang niet altijd. Diep verborgen in de data van het CIM
(Centrum voor Informatie over de Media) schuilt een waarheid waar
mediabedrijven liever niet over praten: de papieren afvalberg aan
tijdschriften en kranten die nooit worden verkocht en ongeopend richting
afvalbedrijf gaan, is gigantisch.

Een stapel Story’s zo hoog als de Mount Everest

De CIM-cijfers leren dat van de bijna 225.000 kranten die dagelijks
in krantenwinkels, benzinestations en supermarkten te koop worden
aangeboden bijna de helft (48,9 procent) nooit wordt verkocht. Dag in
dag uit, met uitzondering van de zondagen, worden bijgevolg 110.000
kranten ongeopend weggegooid. Leg je die op elkaar, dan levert dat elke
dag een 550 meter hoge krantenstapel op die afgevoerd wordt richting
afvalbedrijf. Op jaarbasis gaat het om meer dan 34 miljoen kranten die
compleet nutteloos worden gedrukt.

Het voorbije jaar, zo leren de cijfers van het CIM, werden er
dagelijks gemiddeld 37.679 exemplaren van Het Laatste Nieuws weggegooid.
Daarna volgt Het Nieuwsblad (22.276 exemplaren). Voor kranten die veel
minder lezers hebben, zoals De Morgen en De Tijd, ligt het aantal
weggegooide exemplaren lager – respectievelijk 10.133 en 6.545 per dag.
Daar tegenover staat de harde realiteit dat er van beide titels meer
exemplaren worden weggegooid dan dat er via krantenwinkels,
benzinestations en supermarkten worden verkocht.



Infografiek: BIrd’s Eye Design

Omdat er veel meer tijdschriften zijn dan krantentitels is de
totaalsom van weggooide week- en maandbladen veel moeilijker te maken,
maar het probleem is vergelijkbaar. Van Dag Allemaal bijvoorbeeld worden
er elke week 54.648 exemplaren onverrichter zake weggegooid. Leg je die
een jaar lang op elkaar, dan krijg je een toren van 14,7 kilometer
hoog. Ook voor andere tijdschriften levert die oefening indrukwekkende
papieren afvaltorens op: Humo 6,5 km, Knack 2,8 km, Story 8,8 km, Flair 7
km, Libelle 10,1 km, Teve-Blad 10,3 km, P-Magazine 6,3 km, Feeling 1,6
km, Vitaya 1,6 km.



Infografiek: BIrd’s Eye Design

Overdaad schaadt

De vraag is: waarom is er zoveel overdruk? In de eerste plaats omdat
het vanaf een bepaalde oplage niet veel duurder is om 5.000 exemplaren
extra te drukken. Het lijkt dan ook beter om een beetje marge te nemen
dan minder te verkopen omwille van een te klein aanbod. Alleen blijkt
“een beetje marge” in de praktijk soms snel een derde tot zelfs de helft
van de totale oplage.

“De meeste uitgevers kiezen voor overdruk om een betere positie te
bekomen op het winkelpunt”, verklaart Koen Debuck, commercieel directeur
bij Uitgeverij Cascade de keuze voor de ruime overdruk. “Grote stapels
vallen meer op en dat maakt de adverteerders blij. Of ze weten dat een
groot deel van die stapels in de vuilbak belandt? Dat weet ik niet.”

Koen Debuck, commercieel directeur bij Cascade: Grote stapels vallen meer op en dat maakt de adverteerders blij

Zelf gelooft Debuck niet meer in deze verspillende manier van
uitgeven. “Ik denk dat we minder papierverslindende alternatieven zoals
winkelabonnementen en online presales verder moeten ontwikkelen. Minder
push, meer pull.
Ook het vakmanschap van de winkelier kan zorgen voor
betere inschattingen en dus minder onverkochte exemplaren in het schap.”

Opsturen en terugsturen

In Vlaanderen voorziet distributeur AMP vandaag zo’n 3.000
verdeelpunten van kranten en tijdschriften. Het aantal onverkochte
kranten per krantenwinkel ligt relatief laag, maar het grote aantal
verkooppunten zorgt voor een hallucinante totaalsom. “Het aantal
retours is beperkt”, vertelt Renaat die in Antwerpen een krantenwinkel
uitbaat. “De leveranciers gaan na hoeveel gemiddeld wordt afgenomen en
die aantallen worden geleverd.”



(Foto Sophie Lodewijks)

Het blijkt voor een winkel niet altijd gemakkelijk om het aanbod aan
te passen. “Soms wordt het aanbod bepaald door de uitgeverij en krijgen
we magazines binnen die we eigenlijk niet willen”, zegt Ivy,
medewerkster bij de International Magazine Store (IMS). “Eens je één
exemplaar verkocht hebt, kan je niet meer zeggen dat je het niet meer
geleverd wilt krijgen in de toekomst. Je hangt er voor een aantal
nummers aan vast. Zij blijven het opsturen. Wij blijven het
terugsturen.”

Het quasi monopolie van distributeur AMP en de sterke positie van de uitgevers maakt dat krantenwinkels het al langer niet onder de markt hebben.
De voorbije jaren zagen heel veel winkels zich genoodzaakt de deuren te
sluiten. Voor wie wel open blijft, zijn kranten vaak een nicheproduct
geworden. “Omdat er meer met abonnementen wordt gewerkt, is
krantenverkoop voor ons niet meer zo interessant”, zegt Renaat.

Digitale abonnementen kunnen een antwoord zijn op de nodeloze papierverspilling: er is geen overdruk nodig

De CIM-cijfers geven de krantenboer gelijk.
De voorbije zeven jaar halveerde de losse krantenverkoop in Vlaanderen:
in 2007 werden dagelijks nog 451.474 kranten “los” verkocht. Vorig jaar
waren dat er nog 224.878. In de plaats kwamen abonnementen die vaak aan
dumpingprijzen worden aangeboden, inclusief cadeaus zoals tablets, vliegtuigreizen en fietsen.

De switch die echter nauwelijks of niet gemaakt wordt, is de switch
van papier naar digitaal. Vooral populaire kranten en tijdschriften
zoals Het Laatste Nieuws en Dag Allemaal die de hofleveranciers zijn
voor de gigantische papieren afvalberg, verkopen geen of nauwelijks
digitale abonnementen. Nochtans ligt net daar het antwoord op de
nodeloze papierverspilling: er is geen overdruk nodig. Geen sprake meer
van 110.000 kranten en tienduizenden tijdschriften die elke dag
ongeopend naar papierverwerkende bedrijven worden afgevoerd.

Van ongelezen krant tot gerecycleerd papier

Een van die papierverwerkende bedrijven is Stora Enso in Gent. Het
hoofd van de klantendienst, Dirk Foncke, laat ons zien hoe dagelijks
duizenden ton kranten en magazines verwerkt worden. “We collecteren
papier uit heel West-Europa. In totaal verwerken we 700.000 ton papier
per jaar. Daar maken we 550.000 ton gerecycleerd papier van, integraal
bestemd voor kranten en magazines: 400.000 ton voor kranten en 150.000
voor magazines. De overige 150.000 ton is afval. Dat gaat verloren in
het proces.”

Het gerecycleerde papier krijgt een duurzaam keurmerk, het zogenaamde
FSC-label. Maar om dat label te kunnen krijgen, mag maximaal 15% van
de gebruikte grondstof “onverkocht of ongebruikt papier” zijn. Die
voorwaarde werd in het leven geroepen, net om recyclage van gebruikt
papier aan te moedigen en papierverspilling, onder andere in de vorm van
overdruk van kranten en tijdschriften tegen te gaan.

Bart Holvoet, directeur van
FSC België: Er wordt nog altijd belachelijk veel papier gebruikt. België
is wereldwijd de tweede grootste consument van papier

“We wilden iets doen aan de verspilling, zoals de te grote oplages,”
zegt Bart Holvoet, directeur van FSC België. “Er wordt nog altijd
belachelijk veel papier gebruikt, zeker in België. We zijn wereldwijd de
tweede grootste consument van papier.”

Overheid subsidieert de afvalberg

De ecologische impact van die papierverspilling is gigantisch, maar
het hele verhaal is er niet mee verteld. Magazines en kranten worden
immers ook bedrukt. Zo zit alleen al op de 7.505 ton aan nooit geopende
kranten voor ongeveer 157 ton inkt. Dat is om en bij de 150.000 liter.

En last but not least is er het vervoer. Dagelijks worden kranten
en weekbladen naar 3.000 verkooppunten gebracht, verspreid over heel Vlaanderen. Elke dag, zo bevestigt directeur operaties en organisatie bij
AMP, Rolf Vermeulen, leggen 250 vrachtwagens samen 25.000 kilometers af
om zowat 200 ton aan kranten en magazines op hun bestemming te krijgen.
Dat is goed voor een dagelijkse uitstoot van – zeer voorzichtig geschat –
25 ton CO2. Op jaarbasis is er ongeveer 900 hectare bos nodig om die
uitstoot uit de lucht te halen. Ter vergelijking: het Zoniënwoud is
4.421 hectare groot.



(Foto Sophie Lodewijks)

Natuurlijk heeft ook digitaal nieuws een ecologische kost. Servers
moeten draaien en applicaties moeten worden gebouwd. De voetafdruk van
een byte is moeilijk becijferbaar, maar een zaak staat als een paal
boven water: er wordt niet, dag in dag uit, een gigantische papierberg
gecreëerd vol kranten en tijdschriften die nooit door iemand werden
gelezen.

De overheid verkiest een
beleid dat vasthoudt aan een gedateerd en uitgesproken
milieu-onvriendelijk verleden, in plaats van te kiezen voor echte
verandering

En toch subsidieert de overheid net de papieren krant jaarlijks met
ongeveer 400 miljoen euro. Het gros van de subsidies loopt indirect via
distributiesteun, waardoor de kranten en magazines tegen een zeer sterk
verlaagd tarief gebust worden. Bovendien moeten uitgevers geen btw
aanrekenen voor papieren kranten.

Voor digitale initiatieven daarentegen is geen structurele steun of
verminderd distributietarief. En in plaats van 0% moeten zij wel 21% btw
aanrekenen. De overheid verkiest een beleid dat vasthoudt aan een
gedateerd en uitgesproken milieu-onvriendelijk verleden, in plaats van
te kiezen voor echte verandering.
Het gevolg van die conservatieve beleidskeuzes is dat nieuwe
initiatieven in de kiem worden gesmoord en de ‘mediamarkt’ volledig
dicht geplamuurd blijft. Grote mediabedrijven zijn er prima in geslaagd
om met gericht lobbywerk hun subsidies veilig te stellen. De bijhorende
torenhoge afvalberg moeten we voor lief nemen.

Voor dit artikel bundelden de redacties van Apache.be en Charlie de krachten. Werkten mee: Sophie Lodewijks, Jozefien Daelemans, Elisabeth Vroonen, Jan Walraven en Tom Cochez

take down
the paywall
steun ons nu!