CIA
Taraf baseerde zich op een stapel CD’s met documenten over Operatie Balyoz die op een zekere dag bij de redactie werd afgeleverd. Wie de postbode was bleef onduidelijk, waardoor een rijk scala aan theorieën de revue passeerde.
In een daarvan wilde de Amerikaanse inlichtingendienst CIA met de Turkse militairen afrekenen. Omdat zij in 2003, uit vrees voor een autonoom Koerdisch gebied in Noord-Irak, weigerden mee te werken aan een noordelijk front tegen Saddam Hoessein.
De berichten in Taraf over Operatie Balyoz waren koren op de molen van de AKP en de invloedrijke beweging van de in de VS woonachtige prediker Fethullah Gülen (die overigens vaker met de CIA is geassocieerd), waar men graag af wilde rekenen met de machtige positie van de militairen. Zo werden geruchten gevoed dat de Gülenbeweging Taraf financierde toen deze krant voor het eerst verscheen in 2007.
Erdogan en Gülen
Een aantal belangrijke documenten omtrent Operatie Balyoz waar Taraf over publiceerde werden als vervalsingen ontmaskerd, maar het royaal door Gülenvolgelingen bemande openbaar ministerie liet zich daar niet door weerhouden.
Daar ging een onderzoek van start naar de betreffende militairen. Wat volgde waren massale arrestatiegolven. En een proces, dat een paar maanden geleden een conclusie kreeg met honderden veroordelingen tot lange gevangenisstraffen.
In de tussenliggende periode waren de verhoudingen gewijzigd in Turkije. Met de afkeer van de militaire machtsfactor als grote gemene deler, waren premier Erdogan en Fethullah Gülen aanvankelijk erg eensgezind.
Inzichtelijke verschillen op andere gebieden bleven daardoor in de schaduw. Naarmate er meer militairen en andere politieke tegenstanders achter de tralies belandden veranderde dat, met een nieuwe machtsstrijd als gevolg. Ditmaal niet met het oude establishment, maar tussen Erdogan en Gülen.
MIT
Begin dit jaar poogden Gülens volgelingen binnen justitie om Erdogan onderuit te halen. Dat deden zij via een procedure tegen de nationale inlichtingendienst MIT, een van de staatsinstanties waar niet de Gülenbeweging de overhand heeft, maar Erdogan.
Hun argument bestond uit onwettige contacten tussen MIT en de Koerdische PKK. Erdogan wist de situatie ternauwernood te bezweren, met een nieuwe wet die het justitie onmogelijk maakte om medewerkers van MIT te vervolgen zonder zijn nadrukkelijke toestemming.
Het conflict was ook herkenbaar in de door Gülens volgelingen bestierde media. Zoals in de Engelstalige Turkse krant Todays Zaman. Een paar jaar geleden verdedigde Todays Zaman de regering nog in alle toonaarden, maar tegenwoordig krijgt Erdogan er minstens zoveel kritiek als in dagbladen die van oudsher tegen hem zijn gekant.
Ontslag
Met een dosis ongezouten kritiek op de premier, viel bij Taraf eveneens een omslag te noteren. Bij Erdogan, die sowieso moeite heeft met kritiek, viel dat erg slecht. Aldus moet een in oktober jongstleden verschenen bericht worden begrepen[1]. Daaruit bleek dat justitie afluisterpraktijken onderzocht van MIT bij Taraf-hoofdredacteur Ahmet Altan, zijn assistent-redacteur Yasemin Congar en een aantal andere redactiemedewerkers.
De achterliggende bedoelingen lagen voor het oprapen: Erdogan opende via MIT de aanval op Taraf en Gülens volgelingen binnen justitie pareerden met een onderzoek naar de nationale inlichtingendienst.
Dat laatste had weinig kans van slagen, door de zojuist genoemde wet die een justitiële procedure tegen MIT uitsluit zonder toestemming van de premier. Waarschijnlijk werd er daarom niets meer over vernomen.
Dat het bericht uit oktober een teken aan de wand was bleek verleden week, toen Ahmet Altan, Yasemin Congar en hun collega’s Murat Belge en Nese Tüzel ontslag namen bij Taraf. Columnisten in andere kranten schreven over een conflict met Taraf-eigenaar Basar Arslan, maar ook dat hij onder druk werd gezet door premier Erdogan.
Onder de ontstane omstandigheden werd zelfs betwijfeld of Taraf zou voortbestaan. Vicepremier Bülent Arinc zei dat Taraf wat hem betreft door kon gaan, maar dat de opstelling ten aanzien van de regering dan wel moest veranderen. Het kon niet duidelijker.
Uludere
28 december is het alweer een jaar geleden dat in Uludere (Roboski voor de Koerden) minstens 34 Koerdische jongens door Turkse gevechtsvliegtuigen aan flarden werden geschoten. Het ging om een groep smokkelaars.
Destijds verklaarde de regering dat per abuis was aangenomen dat het om leden van de Koerdische PKK ging. Hoe dat misverstand kon ontstaan is tot op heden onduidelijk gebleven. Wel bood de regering een soort excuses aan en een financiële vergoeding.
Minister van Binnenlandse Zaken Idris Sahin vond dat de families van de slachtoffers deze schadevergoeding niet verdienden. Omdat het smokkelaars waren. Voor Sahin dient op smokkel kennelijk de doodstraf te staan. Turkije heeft de doodstraf echter afgeschaft en daarom viel executie op onwettige basis voor hem te billijken.
Lijkt veel op de jaren negentig, toen talloze Koerden eveneens zonder enige vorm van proces werden geëxecuteerd. Sahin staat overigens niet alleen in zijn opvatting. In een reactie op een van de websites waar ik voor schrijf trof ik onlangs een vergelijkbare weerzinwekkende mening aan.
Maar zoals ik al schreef: het is nog altijd onduidelijk wat er precies gebeurde in Uludere. Wel waren er aantijgingen van verschillende kanten over wie aan wie verkeerde informatie zou hebben doorgegeven. Volgelingen van Gülen grepen de gelegenheid aan om Erdogans MIT een kat uit te delen.
Zo werd het conflict tussen Erdogan en Gülen uitgevochten over de lijken van 34 Koerdische kinderen. Het was de ouverture van een jaar waarin MIT vaker centraal stond in de machtsstrijd tussen de premier en de imam.
Erdogan lijkt daarin de winnende hand te hebben, maar het is duidelijk dat Gülen zijn invloed binnen de Turkse staat niet zomaar op zal geven. Daarom is het vooral de vraag hoe het volgende hoofdstuk in dit geschil eruit zal zien.
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen, 2012)
