“Ze zijn met veel en allemaal delen ze een zwakke positie en zijn ze slachtoffer van talrijke misbruiken.”

We ontmoeten Jeanne Devos bij de Verenigde Naties in Genève, de dag van een cruciale vergadering in de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO). Zij stond aan de wieg van de Indiase Beweging voor Huispersoneel:

“Volgens cijfers van de Wereldbank gaat het om meer dan negentig miljoen mensen in India. Dat is veel, maar zeker geen onmogelijk getal. Ter vergelijking, in vele landen zou het aandeel van huispersoneel in de werkende bevolking schommelen rond de tien procent.”

“In India zijn dat vooral vrouwen, veel kinderen ook, en het overgrote deel daarvan zijn dalith, kastelozen dus. Daarnaast komen er nogal wat van die werkneemsters uit de oorspronkelijke en inheemse volkeren.”

“Hun gemeenschappelijk kenmerk is hun zwakke positie die zich vertaalt in tal van misbruiken. Zij zijn werkelijk de armsten der armsten. Het is heel vervelend dat de Indiase regering dit probleem in grote mate ontkent.”

Die ontkenning is ook internationaal merkbaar, want India wil niet dat de Internationale Arbeidsorganisatie verder gaat dan een aanbeveling om de situatie van huispersoneel te verbeteren. Van een verplichtende wettelijke regeling wil het land niet weten.

“De volwaardige erkenning van het werk van huispersoneel zal niet uit de lucht komen vallen.”

Jeanne Devos ziet de oplossing in de eerste plaats uit een andere richting komen: “Het werk van huispersoneel moet erkend geraken als volwaardig werk. Maar, zoals dat altijd gaat, zoiets komt niet uit de lucht vallen. Het huispersoneel zal zich eerst moeten organiseren om dit te bereiken.”

Zelf stond Jeanne Devos halverwege de jaren tachtig van vorige eeuw aan de wieg van zo’n beweging in India: “Al vijfentwintig jaar timmert de Nationale Beweging van Huispersoneel aan de weg. We zijn sterk georganiseerd in bijna alle deelstaten van India. Daarbij kan de beweging steunen op haar 12.000 lokale groepen. Hun ledental kan variëren van enkele leden tot vele duizenden. De grootste groep telt wel zevenduizend leden. In totaal zijn er nu tussen twee en drie miljoen leden.”

Kakkerlakken als wapen

Nooit had ze zich durven inbeelden dat het zo’n vaart zou lopen. Ze herinnert zich als de dag van vandaag het prille begin van de beweging: “Het ging om vrouwen die hun kind op school geweigerd zagen omdat ze geen vast thuisadres hadden. Maar wanneer ze samenspanden en het recht van hun kinderen opeisten om ook op school te zitten, ontdekten ze hun kracht. Want zo lukt het wel.”

“Net zo ontdekten vrouwen hun kracht wanneer ze met honderd in staking gaan in een appartementsgebouw, nadat één van hen onterecht werd ontslagen. Al snel raakte het gebouw, in de hitte van India, zonder te kuisen, eten te maken of kinderzorg, en met massa’s kakkerlakken, zo onleefbaar dat het ontslag werd ingetrokken.”

“Niemand mag en zal het in hun plaats doen.”

Cruciaal in het goede functioneren van zo’n beweging is de uitoefening van het leiderschap, dat is zonneklaar voor Jeanne Devos: “Dit moet groeien vanuit het huispersoneel zelf. Als er vandaag in enkele deelstaten van India geen leidsters opstaan, dan blijven we het daar voorlopig doen zonder organisatiestructuur.”

“Niemand mag en zal het in hun plaats doen. Dat was van in het begin onze filosofie en dat blijft zo. Extra moeilijk is het bijvoorbeeld in West-Bengalen, met Calcutta als hoofdstad. Per week zijn daar twee zelfdodingen onder het huispersoneel.”

“Deze beweging doet vrouwen rechtop lopen, zelfbewuster worden.”

“Deze beweging zet het huispersoneel op de kaart, overal waar ze lokaal actief is. Ze doet vrouwen rechtop lopen, zelfbewuster worden. Als je met velen bent, maakt je dat sterker. Dat was goed te merken toen we onlangs met wel 5.000 vrouwen verzamelden in Chennai (het vroegere Madras, red.) om onze vijfentwintigste verjaardag te vieren.”

“In diverse deelstaten krijgen deze werknemers een wettelijke erkenning. Minimumlonen en minimale sociale zekerheid gelden ook voor hen. Nationaal wil het maar niet lukken om de wet die hun arbeidsvoorwaarden regelt erdoor te krijgen. We proberen dat al sinds 1989, toen de wet voor het eerst werd ingediend in het Indiase parlement.”

Van Chennai tot Genève

Intussen slaagt de Indiase Beweging van Huispersoneel er wel in om de problemen van huispersoneel internationaal onder de aandacht te brengen. Ze staan zelfs helemaal bovenaan de agenda van de Internationale Arbeidsorganisatie in 2010.

Ironisch genoeg is de beweging zelf niet gerechtigd om actief te participeren aan de commissie die in het leven is geroepen. Met de hulp van Wereldsolidariteit en het ACV, dat Jeanne Devos opneemt in zijn delegatie, komt dat wel in orde.

ACV-voorzitter Luc Cortebeeck: “Ik ben er trots op dat de Indiase beweging van Huispersoneel in onze delegatie zit. Zo kan ze meer wegen binnen de werknemersgroep hier in Genève en binnen de IAO in het algemeen.”

India speelt in de IAO een cruciale maar niet zo positieve rol. Jeanne Devos weet het maar al te best: “Wat wij met onze beweging willen, is een wettelijke erkenning van de werknemersrechten van huispersoneel. In het IAO-jargon kiezen wij dus voor een conventie.”

“Met een conventie kunnen we een juridische strijd voeren voor erkenning en bescherming van die rechten, zowel in eigen land als overal ter wereld. Laat het nu net India zijn dat in de IAO-commissie Huispersoneel voorstelt om geen conventie te maken, enkel een veel minder krachtige aanbeveling.”

Een nieuwe vakbond in de maak

De Indiase Beweging van Huispersoneel bereidt nog op een andere manier de toekomst voor: “In een vijftal deelstaten van India hebben we intussen een echte vakbond van huispersoneel opgericht.” Jeanne is opgetogen over die evolutie.

En ook de werknemersbeweging klinkt het als muziek in de oren dat deze grote Indiase beweging zich wil verrijken met een heuse vakbondsvleugel. Stel je voor, een vakbond erbij met een potentieel van meer dan twee miljoen leden.