“Afrika was beter af als kolonie” aldus Maxime Goris, nationaal praeses van KVHV, in een opiniestuk dat ontstond omwille van de discussie over enkele jongeren die op Pukkelpop “handjes kappen, Congo is van ons” zongen. Hij verschuilt zich niet achter de dronken toestand van deze jongeren. Hij zegt niet (zoals Theo Francken (1)) dat er “twee kanten” aan het verhaal zijn en het dus eigenlijk ook een beetje de schuld van het slachtoffer is. Goris gaat nog twee stappen verder en kiest er voor om rechtuit de kolonisatie te verdedigen. Net zoals het bekladden van PVDA-affiches in Limburg met de slogan ‘Congo is van ons’(2), toont de demarche van Goris aan dat het hier niet zomaar gaat om een ‘edgy’ studentenliedje. Dit soort liedjes maken deel uit van het repertoire van een Nieuw Rechtse stroming die zonder schroom racisme en kolonialisme verdedigt. De beelden die opdoken van het racistisch geweld in Aarschot maken nogmaals duidelijk dat dit niet onschuldig is.

In zijn tekst haalt Goris ook uit naar de eis van Comac om lessen over het koloniaal verleden verplicht te maken, iets wat vandaag niet in de leerplannen is opgenomen. We stuurden deze reactie naar verschillende media, maar er werd ons geen recht op antwoord gegund. We zouden nu kunnen doen zoals Schild & Vrienden, waarin Goris ook actief is, en het uitschreeuwen over de “politieke correctheid” van de “linkse leugenpers”. We zijn echter vooral tevreden dat we via deze weg alsnog ons antwoord hoorbaar kunnen maken.

Een winst-winst situatie

“Wat is kolonisatie eigenlijk?”, toont Goris zich van zijn filosofische kant. “Het foutieve beeld dat vaak gecreëerd wordt is dat België ‘Congo’ geplunderd heeft” schrijft de voorzitter van het KVHV. Kolonisatie was volgens hem “een win-win situatie voor beide partijen.” Het beeld van de plundering is nochtans op duidelijke feiten gebaseerd. Guy Vanthemsche stelt in ‘Congo: De impact van de kolonie op België’’ terecht: “Het lijdt geen twijfel dat de Belgische kolonisatie van start gegaan is om winst te maken.”(3) En winst werd er gemaakt. Belgische bedrijven genoten van een de facto monopoliepositie, die rendementen van gemiddeld 11 tot 13 percent mogelijk maakten tegenover 4 à 5 percent in België(4). Van de 23 rijkste families in België vandaag (cijfers van 2010), hebben 11 hun fortuin minstens gedeeltelijk gemaakt in Congo.(5) Het gaat om de families Solvay, Emsens, Boël, Janssen, Bekaert, Lippens, Vandemoortele, Van Thillo, Berntrand, Dieryck en van Baaren.(6) Voor hen was de kolonisatie duidelijk een winst-winst situatie.

En dat was enkel mogelijk door een enorme uitbuiting van de plaatselijke bevolking. In 1924 schatte vicegouverneur Moulaert de jaarlijkse kosten van een arbeider van de Union Minière op 8.000 tot 9.000 frank, terwijl hij 50.000 opbracht.(7) Een provinciale commissie voor de arbeidsmarkt in Kivu schatte dat de kosten voor voeding van een gemiddelde arbeider 62,10 frank bedroegen, terwijl het gemiddelde loon 65 frank was.(8) In september 1925 schrijft een territoriaal ambtenaar: “Misschien kan men de ambtenaar begrijpen wanneer hij zich overmand voelt door verbittering, wanneer hij ziet hoe de dorpen, zodra zijn komst wordt gemeld, leeglopen zoals bij de aankomst van een slavenkoopman.”(9) De gedwongen arbeid bereikte in 1944 een hoogtepunt toen 691.067 Congolezen met dwang tewerkgesteld werden.(10)

Een strijdterrein tussen onderdrukkers en onderdrukten

De koloniale infrastructuur waar Goris zo hoog mee oploopt diende (en dient nog steeds) de kolonisator, niet de Congolezen. Een eenvoudig voorbeeld zijn de spoorwegen. In een ontwikkeld kapitalistisch land als België zijn alle steden onderling met elkaar verbonden, in een raster, om overal zoveel mogelijk economische ontwikkeling mogelijk te maken (de zogenaamde spinnenweb-structuur). In de Europese kolonies daarentegen, volgden de spoorwegen een bladnerf-structuur: de steden en economische centra -plantages, mijnen- worden aaneengeregen en in verbinding gebracht met de haven of later de luchthaven richting ‘moederland’. De “fantastische infrastructuur” diende hoofdzakelijk om geplunderde goederen naar België te halen en om soldaten te vervoeren om in te grijpen.(11)

Geen wonder dat de Congolezen de kolonisatie niet als een win-win situatie ervoeren maar wel als een strijdterrein tussen onderdrukkers en onderdrukten. Rellen, boycotacties, sabotage en verzet lopen als een rode draad doorheen de geschiedenis van de kolonisatie van Congo (12), met als hoogtepunt de algemene staking van 1941, die op bloederige wijze werd neergeslagen. Officieel zal men de lijken tellen van 45 mannen, 2 vrouwen en 1 kind. Het ziekenhuis van Elisabethstad zal 74 gewonden weigeren te verzorgen. Georges Lievens, een witte syndicalist die met de stakers sympathiseert, zal verklaren dat er 50 gewonden gestorven zijn. (13)

Tot zo ver de ‘modelkolonie’.

Neokolonialisme

Ook over de onafhankelijkheid en de periode daarna heeft Goris een opmerkelijke interpretatie. “Onder het bestuur van de uiterst linkse eerste minister Lumumba viel het land in minder dan een week in complete chaos” schrijft Goris. In werkelijkheid begon nog geen vijf dagen na de onafhankelijkheid wat Antoine Gizenga ‘de koloniale veroveringsoorlog’ noemde.(14) Honderdduizenden Congolese nationalisten werden vermoord (15), Lumumba werd vermoord (16) en met steun van de Belgische regering en de Verenigde Staten kwam de dictator Mobutu aan de macht. (17)

Onder Mobutu ging het land grote leningen aan voor megalomane projecten die vooral veel winst opleverden voor de westerse bouwbedrijven en geen of weinig toegevoegde waarde hadden voor de Zaïrese economie. Voor de bouw van de Ingastuwdam -die vandaag nog steeds maar voor 10% van zijn capaciteit functioneert- leende Mobutu geld tegen een interestvoet die meer dan dubbel zo hoog was als op dat moment gangbaar was bij westerse banken, ook zij deden dus gouden zaken. Het hele Ingaproject is op z’n eentje goed voor 26% van de Zaïrese staatsschuld.(18) Die schulden zorgden er voor dat Zaïre door de Structurele Aanpassingsplannen van het IMF verplicht werd om belastingen voor multinationals te verlagen, het mes te zetten in de lonen, staatsbedrijven moesten privatiseren, bossen laten kappen, hun gronden ter beschikking stellen voor open mijnbouw, besparen op onderwijs, zorg, voeding en transport en mogen ze geen pogingen ondernemen om hun plaatselijke bedrijven te beschermen. (19) Winst-winst, opnieuw, voor de westerse multinationals…

In onze wereldeconomie bepalen multinationals de grondstofprijzen. Hun beslissende invloed op de beurzen van New York, Londen, Parijs en Brussel zorgt voor een prijsdaling van de uit de derdewereldlanden komende grondstoffen, zeker in vergelijking met de prijzen van goederen die de multinationals produceren en exporteren naar Afrika. Walter Rodney schreef daar over: “Er bestaat geen enkele objectieve economische wet die bepaalt dat de prijs van deze goederen zou moeten dalen. De waarheid is dat deze ongelijke ruil werd opgelegd aan Afrika door de politieke en militaire overmacht van de kolonisatoren.” (20) Na de onafhankelijkheid werd het kolonialisme gewoon voortgezet in een andere vorm. De ruiltermen verslechterden nog sneller dan voordien en er kwamen Afrikaanse handlangers van de vroegere ‘moederlanden’ en vooral van de VS aan de macht. (21) Dit wordt neo-kolonialisme genoemd.

De maskers vallen af

Tot op de dag van vandaag worden de Congolese rijkdommen massaal geroofd door westerse multinationals. Kinderen werken in quasi slavernij in de Congolese mijnen, terwijl de rijksten der aarde er rijker van worden. Lessen in het onderwijs over de geschiedenis van het kolonialisme zijn cruciaal om het huidige neo-kolonialisme en het neo-racisme te begrijpen. Dat de fortuinen van onder andere Solvay en Van Thillo rechtstreeks verbonden zijn met het Belgisch kolonialisme is een verontwaardigende waarheid die de allerrijksten in dit land liever verzwijgen. Ik vrees echter dat het probleem van Goris jammer genoeg niet is dat hij, als student geschiedenis, niet geïnformeerd is. Zijn opinie maakt vooral duidelijk welke kant van de geschiedenis hij heeft gekozen. De maskers vallen af en dat maakt nogmaals duidelijk waarom het belangrijk is om de strijd tegen racisme zeer serieus te nemen.

1 https://www.bruzz.be/samenleving/francken-twee-kanten-aan-incident-pukkelpop-2018-08-22

2 https://www.tvl.be/nieuws/pvda-borden-in-hasselt-beklad-de-congo-is-van-ons-linkse-ratten-64527

3 Vanthemsche, G. Congo. De impact van de kolonie op België, Lannoo, 2007.

4 https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/05/18/50-jaar-congo-een-kolonie-die-belgi%C3%AB-niets-heeft-gekost

5 Busselen, T. Congo voor beginners, EPO, 2010, p56.

6 Ibid, p56.

7 Ibid, p.49.

8 Idem.

9 Ibid, p. 45

10 Ibid, p.46.

11De kaartjes zijn van wikipedia geplukt (geen auteursrechten).

12 Busselen, p59-62.

13 Busselen, p. 29.

14Verklaring van 15 mei 1961 in Ceulemans. J., A. Gizenga, geciteerd in De moord op Lumumba, Ludo De Witte, Van Halewijk, 1999.

15 Busselen, 2010, p.81.

16 Ibid, p.86.

17 Ibid, p.85.

18 Ibid, p.103-104.

19 Ibid, p104-105.

20 Rodney W., How Europe underdeveloped Africa, 1983, p.175.

21Busselen, 2010, p.103.