“Papa, ik heb koekjes gebakken. Wil je proeven?” In haar rood-wit geruite keukenshort stond mijn dochter me met vragende ogen aan te kijken en bood de schaal met koekjes aan. “Ik heb ze zelf gebakken en ze zijn heel lekker”. “Jazeker, maar daarna bedtijd. Morgen moet je er op tijd uit. Het is dan maandag, en dus schooltijd.”
Le train-train quotidien. Om half acht drie verhaaltjes, een liedje, een kusje en onder het dons. Want om kwart voor zeven wiegt Mozart zachtjes door de boxen en worden de boterhammetjes voor ‘s middags gesmeerd. Tegenover het lineaire van de Grote Geschiedenis mag de circulaire sleur der dagelijkse regelmaat misschien wel saai ogen, toch is ze het zout van de aarde. Een heler die houvast biedt bij de ontwikkeling van het nodige zelfvertrouwen bij kinderen. Nodig, zoals de pilaren van het parthenon ervoor zorgen dat Pallas Athene al meer dan 2500 jaar een dak boven haar hoofd heeft. De godin van wijsheid, wetenschap en ontwikkeling. Niet toevallig een vrouw. Vandaag heeft ze meer dan ooit beschutting nodig.
Kinderen dus. Tot grofweg het achtste levensjaar is het spel de meest doeltreffende manier om tot leren te komen. Tellen en ander wiskundig taalgebruik, sociale interacties, impliciete maatschappelijke regels, taalontwikkeling en een begrippenkader om de realiteit te benoemen. Allemaal dankzij een bal op de speelplaats, eenvoudige kinderliedjes en vooral vele spontane spelsituaties. De job van de kleuterjuf bestaat er in om een context te creëren waarin die spelsituaties optimaal gekoppeld worden aan bovenstaande leergebieden. De kleuters doen dan de rest. Succes gegarandeerd, het obligate boompje voor verplicht onderwijs vanaf twee en half jaar opgezet. Pallas Athene content.
De ene spontane spelsituatie is niet de andere. In Duinkerke springen kinderen op vrachtwagens die het kamp binnenrijden. De bedoeling is dat je er op springt terwijl het ding nog in bewegende toestand is. Eerst op de bumper. Van daaruit eventueel in de laadruimte. Volwassenen vinden het maar niets en jagen de kinderen eraf. Dat maakt uiteraard ook deel uit van het spel. Die oppervlakkige vonkjes van kindse vrolijkheid verhullen geenszinds de gelaatsuitdrukkingen. Op menig gezicht kan je een verloren kinderkamer lezen. Het schommelpaard wiegt er nog steeds. Eenzaam, in de wind. De pluche teddybeer tussen het puin ligt nu in de modder, drieduizend kilometer westwaarts. En hoelang zal die vrachtwagenvrolijkheid nog duren? Tot het ‘s nachts -15°C vriest? Tot longontstekingen de zielen uit de lijfjes doen hoesten? Tot een zoveelste poging om tot het Britse Walhalla te geraken alweer gestriemd wordt door de botheid van zwarte laarzen?
Deze kinderen worden verstoken van circulaire tijdsbeleving. Geen juf die op maandagochtend vraagt hoe lekker de pannenkoeken bij oma en opa wel waren. Geen dagelijks kringpraatje over het verdere verloop van de dag. Geen gestructureerde indeling van klas- en speeltijdsituaties. Geen kans om te socialiseren in een leeromgeving, waar de afzonderlijke puzzelstukjes op de juiste plaats van het brein worden geklikt. Geen mogelijkheid om vaardigheden zoals lezen en schrijven te oefenen op een moment dat het brein op kruissnelheid zit om het complexe systeem van tekens en klanken tot zich te nemen. Allemaal zo precieus om die Grote Wereld te begrijpen.
Het socialiseringsproces van kinderen gebeurt door spelen én leren. Het is door de wisselwerking van kinderen en volwassenen dat het kind tot ontwikkeling kan komen. Is het evenwicht zoek, dan dreigt de ontwikkeling nefaste gevolgen te hebben. Normatieve kaders schuiven op. Zaadjes die op de juiste plaats in de grond worden gestoken groeien uit tot prachtige planten. En af en toe moeten ze water krijgen. Geen idee in welke richting en vooral in welke staat de zaadjes in Duinkerke zullen schieten.
Uit welke didactische trukendoos zullen leerkrachten en pedagogen moeten putten om deze generatie vrachtwagenkinderen op de schoolbanken te krijgen? Draagt de overheid hier geen verantwoordelijkheid? Het zwarte spook van analfabetisme loert likkebaardend om de hoek. In het parlement praat men liever over het weigeren van asielzoekers in zwembaden of over hoe hoog een muur dan wel moet zijn om mensen terug onder de bommen te jagen. Pallas Athene huilt niet alleen over de Griekse ruïne die Europa heeft geschapen. Ze giet ook haar tranen uit over deze die rondwaart in de geesten van menig Europeaan.
“Papa, ik heb koekjes gebakken. Wil je proeven? Ik heb ze zelf gebakken en ze zijn heel lekker. Ik heb koekjestrommel op de schaal geschreven.” “Jazeker, lekker. En nu naar bed. Tot morgen. Straks begint een nieuwe dag. Mozart wacht. De juf ook. Je zult leren lezen, schrijven, optellen en aftrekken. Maar dat is niet voldoende. Je zult alles moeten leren. Leren in vraag stellen. Leren twijfelen. Leren beslissingen nemen. Leren organiseren. Leren voelen. Leren vechten. Leren, om alles te veranderen.”
Foto: Jürgen Augusteyns
