De laatste jaren is er steeds meer sprake van ‘het Duitse model’. Daarmee wordt dan bedoeld dat Duitsland het in tegenstelling met de meeste andere Europese landen economisch helemaal niet zo slecht doet. Daarom zouden de andere Europese landen best dit ‘Duitse model’ navolgen. Maar aan dit economisch ‘succesvolle’ Duitse model kleeft een catastrofale sociale keerzijde. Dat hebben de vakbonden in heel Europa heel goed begrepen. Ook in ons land sparen de vakbonden hun kritiek niet. In het meinummer van MO* verscheen een uitgebreid dossier over ‘Het onnavolgbare Duitse model’ van de hand van John Vandaele. En vorig jaar verscheen het laatste boek van de bekende Duitse undercoverjournalist Günter Wallraff in het Nederlands: Heerlijke Nieuwe Wereld (Uitg. Ambo, 319p., 19,95 euro). In dit boek brengt Wallraff verslag uit van zijn undercoverjobs in het Duitse model. Wie dit leest zal het soms niet kunnen geloven. Het lijkt soms op een terugkeer naar de 19de eeuw (voor een bespreking, zie uitpers.be. Onder de titel ‘Duitsland is zeker géén voorbeeld voor België’ verscheen in De Standaard van 28 mei 2011 een uitvoerig interview met ‘Günter Wallraff over de achterkant van de Duitse mirakeleconomie’. Wat voor Wallraff nog een vrij gekozen undercoverjob was, is voor miljoenen Duitsers onontkoombare realiteit. Onderstaande tekst is het relaas van één van hen. De zonnige kant van het Duitse model spat dan weer van de eigen website van het bedrijf af: arwe-service.de. (Redactie)
De ‘arwe Service GmbH’ is een autoservicebedrijf dat in Duitsland actief is in de verhuurwagencentra van alle grote luchthavens en ondertussen ook in Frankrijk. Officieel telt het bedrijf 2500 werknemers, maar gezien het zeer hoog aantal deeltijdse werknemers ligt het echte aantal mogelijk een stuk hoger.
In Düsseldorf is arwe sinds mei 2009 actief. Er werken ongeveer 40 vaste werknemers en meer dan 200 deeltijdse werknemers met een zogenaamde ‘Minijob’ van max. 400 euro met een beperkte forfaitaire bijdrage voor de SZ. Sommige hebben twee zulke jobs in het bedrijf, maar dat is op het randje van de wettelijkheid omdat men wel twee zulke minijobs mag hebben, maar niet bij dezelfde werkgever. De 400 euro-werknemers, zoals ze genoemd worden, zijn meestal buitenlandse studenten, gepensioneerden, zelfs enkele Harz IV-ontvangers (een soort bijstandsregeling na 1 jaar werkloosheid, red.), die tot max. 260 euro mogen bijverdienen.
Zelf heb ik sinds december 2009, na vijf maanden werkloosheid, een voltijds maar wel tijdelijk contract, eerst voor een jaar en nu nog eens voor 6 maanden. Ik verdien 8,20 euro per uur, wat voor mij als alleenstaande voor 176 uur per maand ongeveer 1050 euro netto is. Mijn treinticket van Krefeld naar Düsseldorf kost per maand 81 euro. De huur van mijn appartement met verwarming bedraagt 365 euro plus 50 euro elektriciteit. Mijn GSM kost maandelijks ongeveer 80 euro. In tegenstelling tot sommige van mijn collega’s heb ik geen schulden uit een vorig leven als zelfstandig automechanieker.
Bijna al mijn collega’s hebben vele jaren bedrijfs- en werkervaring. Na een lange periode van werkloosheid en de dreiging onder Harz IV te vallen, hebben zij een job bij arwe aangenomen. “Het is nog altijd beter dan door het Arbeitsamt (Duitse RVA) gepest te worden en voortdurend voor je rechten te moeten vechten…” zeggen ze.
Bij arwe is er geen CAO, geen OR en geen zichtbare vakbond(swerking). Tegen de wettelijke bepalingen in worden voltijdse werknemers steeds opnieuw, tot driemaal toe, met een tijdelijk contract tewerkgesteld. Pas wanneer je twee jaar in dienst bent maak je kans op een contract van onbepaalde duur.
Wij werken in een tweeploegensysteem van vroeg (6 tot 14) en laat (14-22u) maar altijd afhankelijk van het verwachte aantal huurwagens die gaan binnenkomen. Een regelmatige afwisseling van een vroege of late is zo goed als onbestaande. Dikwijls zijn er ook ‘tussenshiften’ van 8 tot 16, 10 tot 20 en de meest voorkomende van 12 tot 20u. De collega’s die in de buurt wonen wordt dikwijls ook gevraagd om te beginnen om 6u of tot na 22u te blijven werken. Er is geen overurentoeslag of een extravergoeding voor zon- en feestdagen. We hebben 24 verlofdagen per jaar en ons loon loopt door in geval van ziekte. Maar dat laatste geldt niet voor de collega’s die aan de wasinstallatie werken, want die is door arwe uitbesteed aan een Turkse onderaanneming.
Arwe Service GmbH werkt als autoservicefirma voor de grote verhuurwagenfirma’s zoals Sixt, Hertz, Europcar, Avis en sinds kort Terstappen. Ik ben zelf door arwe op permanente basis uitgeleend aan Avis, maar blijf werken onder de arbeidsvoorwaarden van arwe. In zekere zin twee werkgevers maar betaald door de ‘goedkoopste’ van beide.
Van vaste structuren en verhoudingen is er nog geen sprake onder de werknemers. We leren ons eigenlijk nu nog maar pas goed kennen. Vele van de voltijdse werknemers zijn dikwijls reeds na een paar weken of maanden al weg. Arwe is een firma, waar wel altijd nog een plaatsje vrij is, als je niets anders kan vinden. Wij werken niet binnen de veiligheidszone van de luchthaven, wat voor sommige collega’s (ook voor mij) goed uitkomt want daardoor valt het veiligheidsonderzoek door het ministerie van binnenlandse zaken weg.
Het loon voor een alleenstaande van 1000 euro ligt in en rond Düsseldorf heel dicht bij het bestaansminimum. Om op de luchthaven te geraken kost de trein je 82 euro per maand of je moet een auto kopen, wat sommige collega’s ook doen, maar dat is niet per se goedkoper.
Een zeer groot deel van zowel onze voltijdse als deeltijdse werknemers zijn Turken. Arwe Düsseldorf geldt als een klassieke ‘Turkenonderneming’. Grosso modo zijn er drie soorten jobs.
De ‘controleurs’ die hoofdzakelijk bij de autoverhuurfirma’s de teruggebrachte auto’s controleren op schade en aan de gebruiker een bewijs geven van OK of Schade. Dikwijls zijn er onaangename discussies met de klanten over schade. De autoverhuurfirma’s leggen aan arwe op om minstens bij 10% van de teruggebrachte auto’s schade vast te stellen en de gebruikers daarvoor te doen betalen. Voor deze groep kan het nooit kwaad wanneer je Engels kan. Zij verdienen het meeste, 8,20 euro per uur.
De ‘bestuurders’. Dat zijn uitsluitend deeltijdse werknemers en zij zijn de grootste werknemersgroep. Zij rijden de teruggebrachte auto’s naar de tankplaats en wasstraat. Daarna rijden zij de volgetankte en gewassen auto’s terug op de parking van de autoverhuurfirma’s. Voor iedere correct geparkeerde auto (juiste plaats, spiegelreclame van de firma, dagkilometer op 0) ontvang je 0,92 euro. Wanneer door de autoverhuurder een fout wordt vastgesteld, wordt een bedrag afgetrokken. Voor de ‘bestuurders’ betekent dit stukwerk.
De ‘wassers’. Zij kuisen de auto’s van binnen na de automatische wasstraat en tanken ze ook vol. Op piekmomenten is dat moordend stukwerk. Op een donderdag bv worden van alle autoverhuurders samen gemakkelijk 1000 auto’s teruggebracht.
Daarnaast zijn er nog een paar personen die verantwoordelijk zijn voor het geheel van de organisatie. Een tot twee ploegverantwoordelijken moeten ervoor zorgen dat alle auto’s zo snel mogelijk worden gewassen en opnieuw klaar staan voor nieuwe klanten. Beschadigde auto’s moeten ofwel snel naar de garage worden gebracht of verder blijven rijden. Auto’s die het maximum aantal kilometers hebben overschreden moeten extra geparkeerd worden als te verkopen auto’s of gewoon weggebracht worden.
Op de piekdagen zoals woensdag, donderdag en vrijdag, wanneer de grote Beurzen in Düsseldorf gedaan zijn of onlangs nog met het Eurovisie Song Festival, gebeurt het dikwijls dat tegen 22u het werk nog niet gedaan is. De voltijdsen moeten dan tot het einde van het wasparcours en het parkeren van de wagens op de verschillende parkeerniveau’s blijven. Het is al eens voorgekomen dat de mensen van de late shift begroet werden door de mensen van de vroege shift…
Tijdens de nachtshift van 22 tot 6u worden de auto’s enkel gecontroleerd. Dat gebeurt door een nachtcontroleur die dit werk doet voor alle verhuurfirma’s. Die nachtcontroleurs doen dit permanent, ze doen enkel nachtshiften.
De verhuurwagencentra zijn 24 op 24 uur open en ook op zon- en feestdagen. Dat de meeste van haar werknemers Turken zijn, heeft voor arwe het voordeel dat op kerstavond en Kerstmis zelf altijd werknemers te vinden zijn. Moeilijker is dat met Nieuwjaar.
Het dagelijkse werkklimaat is eigenlijk een grote hektische bedoening. Terwijl op een dag zowat 1000 auto’s moeten afgewerkt worden, mag daarbij geen enkele sleutel verloren gaan. Bij de verhuurde auto’s zijn er heel wat dure en nagelnieuwe supermodellen. Als de sleutel van zo’n auto verloren gaat, betekent dat heel wat stress en eisen van schadevergoedingen. Het sorteren en bijhouden van de sleutels gebeurt door het ‘sleutelbureau’. Die moeten ook rekening houden met bijzondere wensen van huurders. Dat werk is bijna niet vol te houden. Als iemand van de ‘bestuurders’ schade toebrengt aan een huurwagen bij het parkeren, dan kan hij tot 300 euro zelf moeten betalen. Aangezien dit bij de permanente stress regelmatig voorkomt, kan het wel eens gebeuren dat die ‘bestuurder’ een hele maand voor niks heeft gewerkt. Zelf kreeg ik eens 50 euro minder nettoloon omdat ik een barst in een voorruit niet had gezien.
Sinds enige tijd is er via kameraden in Krefeld een klein contact met een vakbondsgroep in Düsseldorf, die zich in het bijzonder rond de luchthaven wil organiseren. Afwachten wat dit gaat opleveren…
K, werknemer bij arwe
22 mei 2011
(Vertaling: Beweging)
