De VS zal zich nog lang tegen zijn tanende invloed verzetten. De nieuwe Koude Oorlog die de VS tegen China hebben gestart past in dat nieuwe strategische scenario.

Toen Christoffel Columbus in 1492 in de Caraïben aankwam, was dat een kantelmoment in de geschiedenis. Daarvoor had geen enkel rijk zijn macht op de hele planeet kunnen laten gelden. Na 1492 gingen de grootste Europese machten de hele wereld domineren, en vanaf het einde van de zeventiende eeuw werd die dominantie georganiseerd en gelegitimeerd op basis van raciale criteria, een verzinsel met catastrofale gevolgen voor de mensheid.

De koloniale autoriteiten hadden voortdurend af te rekenen met verzet. Koloniale intellectuelen lieten zich inspireren door het Oude Griekenland en bestempelden zichzelf als Hercules in oorlog met de monsterlijke hydra van de rebellie¹. Toen het kapitalisme, zijn wortels stevig verankerd in de koloniale plantages, zijn klauwen uitstrekte naar de hele planeet, werden fabrieken en steden belangrijke strijdtonelen.

Als er één revolutie was die het begin van het einde van het koloniale tijdperk heeft ingeluid en die de aanzet was voor een nieuwe door werknemers geleide samenleving, dan was dat wel de Haïtiaanse Revolutie van 1804.

Tot slaaf gemaakte Afrikanen versloegen de vier grootste Europese machten van die tijd, wonnen hun vrijheid terug en riepen een onafhankelijke republiek uit. Na die revolutie werd er hard teruggeslagen. In 1825 stuurde Frankrijk twaalf oorlogsbodems naar Haïti en eiste dat de nieuwe republiek de voormalige plantage-eigenaren compenseerde. Omgerekend naar vandaag moest Haïti meer dan 20 miljard dollar betalen².

Vanwege de onafhankelijkheidsverklaring werd de republiek een boete opgelegd, een tactiek van neokoloniale dominantie die genadeloos gebruikt zou worden om de onafhankelijkheidsstrijden in de volgende eeuw te counteren.

Dick Cheney: “Ons eerste doel is te voorkomen dat een nieuwe rivaal opstaat”

De Tweede Wereldoorlog, het gevolg van pogingen van Duitse fascisten om de koloniale praktijken ook in Europa toe te passen, sleurde de Europese machten mee in een verwoestende oorlog. Na de oorlog waren de Europese machten sterk verzwakt en de VS, de machtigste door Europese kolonisten opgebouwde kolonie, namen het neokoloniale bewind over de planeet over.

Nu, bijna tachtig jaar later, raakt de leidersrol van de VS langzaam uitgespeeld. Ook de Amerikaanse intellectuelen grijpen terug naar het Oude Griekenland, stellen dat de opkomst van China een gevaar is voor de VS en dat oorlog onafwendbaar is.

Die theorie, de zogenaamde Val van Thucydides, berust op diens argumentatie in De geschiedenis van de Peloponnesische Oorlog waarbij de opkomst van Athene de stad Sparta dwong een oorlog te beginnen om haar belangen te verdedigen.³

De VS zijn een vijandig conflict aangegaan met China en met andere landen die ze als een bedreiging zien. China heeft niet de aspiratie om de rol van de VS over te nemen, om daarna alsnog een multipolaire wereldorde in te luiden. Het idee van de Val van Thucydides is een onderdeel van de hybride oorlogvoering die zich nu over de hele planeet verspreidt.

De Amerikaanse eeuw

De afdeling Beleidsplanning van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken liet op het einde van de jaren 1940 een nota rondgaan waarin ze stelde dat “kiezen voor macht die niet absoluut dominant is, staat gelijk met kiezen voor de nederlaag. Het beleid van de VS moet streven naar absolute hegemonie”.⁴

Na het vreselijk gewelddadige strijdtoneel van de Tweede Wereldoorlog hadden de VS de sterkste economie, een onbeschadigde infrastructuur en een indrukwekkende militaire macht die over het gevaarlijkste wapen ooit beschikte: de atoombom.

De VS gebruikten die voordelen en richtten een reeks instellingen op om de macht van de VS wereldwijd te vergroten, zoals de Verenigde Naties, het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank, de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, de Centrale Verdragsorganisatie, de Zuidoost-Aziatische Verdragsorganisatie en de Organisatie van Amerikaanse Staten.

De VS grepen vlug in om de nieuwe staten die na de antikoloniale onafhankelijkheidsoorlogen waren ontstaan, in toom te houden. Patrice Lumumba, de kersvers verkozen eerste minister van Congo, werd in 1961 vermoord, een complot dat door de VS werd gesteund.

Met radicale bewegingen werd ongenadig afgerekend. Na de staatsgreep van 1965 werden in Indonesië meer dan een miljoen mensen vermoord toen het leger, met steun van de VS, de Communistische Partij van Indonesië en haar aanhangers probeerde uit te roeien.⁵

“Een groot deel van de Amerikaanse elite zag in dat de wetenschappelijke en technologische vooruitgang van China een existentiële bedreiging vormde voor de leiderspositie van de VS.”

De Sovjet-Unie en andere communistische staten, en ook het radicale deel van de antikoloniale machten in de Derde Wereld, remden de ambities van de VS nog enigszins af. Toen de Sovjet-Unie in 1990 ineenstortte, verdween dat schild, en de dominantie van de VS werd in ijltempo opgevoerd.

De commissie die, onder leiding van Dick Cheney, de US Defence Planning Guidance (1990, de leidraad voor de plannen van het Amerikaanse ministerie van Defensie) opstelde, was heel duidelijk over de doelstellingen:

“Ons eerste doel is te voorkomen dat een nieuwe rivaal opstaat, ongeacht of dat op het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie is of ergens anders … Dat is de dominante factor in de nieuwe regionale defensiestrategie en dit vereist dat we ernaar streven te voorkomen dat om het even welke vijandige macht een regio gaat domineren waarvan de grondstoffen, als die onder diens controle komen te staan, volstaan om wereldwijde macht te verkrijgen … Onze strategie moet voortaan in het teken staan van het voorkomen dat een natie zich in de toekomst tot een potentiële, globale concurrent ontwikkelt.”⁶

In 2000 publiceerde Project for a New American Century Rebuilding America’s Defences. Dat rapport stelde dat het leiderschap van de VS “een veilige basis moet hebben, gedragen door de onbetwistbare militaire superioriteit van de VS”.⁷

Reeds voor de Al Qaeda-aanval van 11 september 2001 had de VS zijn budget voor het leger enorm opgevoerd. In 2002 schreef president George W. Bush in zijn National Security Strategy for the United States of America (strategie voor de nationale veiligheid van de VS) dat “onze legermacht sterk genoeg zal zijn om potentiële tegenstanders te ontraden hun leger te versterken in de hoop de macht van de VS te overtreffen of te evenaren.⁸

Tegen 2019 was het defensiebudget van de VS — 732 miljard dollar⁹ (1 biljoen = 1.000 miljard dollar als je er het geschatte, grotendeels geheim gehouden budget voor de inlichtingendiensten bij optelt) — groter dan dat van de tien volgende landen samen.

Elke bekende lijst van wapenvoorraden maakt duidelijk dat de VS veel meer schade kunnen aanrichten dan om het even welk ander land. De veiligheidsdiensten van de VS zijn echter tot het inzicht gekomen dat de VS met zijn bommen een land met de grond gelijk kan maken, maar toch niet langer in staat is om, enkel met zijn militaire macht, alle landen naar zijn pijpen te laten dansen.

De volgende hoofdstukken van dit dossier zijn ‘De spaken rond de Amerikaanse as’, ‘De oorlog in Eurazië’ en ‘Hybride Oorlog’. Je kan ze hier verder lezen in de vertaling door Lavamedia.be.

Twilight: The Erosion of US Control and the Multipolar Future is het Dossier 36 in de reeks van het Tricontinental Institute, onder leiding van redacteurs Vijay Prashad en Renata Porto Bugni. Deze maandelijkse reeks wordt gepubliceerd sinds maart 2018. De volledige tekst van de vertaling door LavaMedia.be vind je hier.

Notes: