Is een andere bank mogelijk?  En kan de coöperatieve manier van werken soelaas brengen in deze tijden van crisis, van machteloos toezien op het uithollen van onze welvaartsstaat?  Dat was de vraag waar de grote New Coop-avond dinsdag in de Vooruit in Gent een antwoord op wou geven. En getuige alleen al de aanwezigheid van honderden enthousiastelingen, is het potentieel er zeker.

In het eerste gedeelte van de avond introduceerde Marc Bontemps van NewB, die het evenement hostte, verschillende sprekers.  Dirk Barrez van De Wereldmorgen deed uit de doeken hoe coöperatieven een broodnodig tegengewicht kunnen vormen voor de neoliberale marktlogica, die enkel geldgewin heeft als leidraad.  En coöperaties tonen nu al dat het anders kan.  Het voorbeeld van Mondragon was me al bekend, maar dat Coop en Migros samen, met een grootte van zowat 6 Carrefours, 5 miljoen van de 8 miljoen Zwitsers als coöperanten hebben, dat wist ik niet.

De kans dat zij prijsafspraken maken waarbij hun klanten / coöperanten benadeeld worden lijkt me behoorlijk klein.  Het discours van Dirk Barrez was helemààl raak, en ik hoop dat het ergens integraal afgedrukt wordt.  Het is belangrijk genoeg, aangezien Marc Bontemps Dirk voorstelde als zowat de waakhond in de groep van bezielers van NewB.

Peter Garré van Bopro NV begon met zich te outen als Vlerick-boy, terwijl het Brecht-Eislerkoor dat voor schitterende tussenzang zorgde zich had aangemeld als net niet van de Chicago school of  Vlerick. Je moet het durven, en een stem die buiten het koor valt is altijd wenselijk. Nog over dat koor: het was een bijzonder vreemde gewaarwording, protestsongs onder die vorm gebracht.  Raak! Ook hoe ze putten uit historische teksten toonde dat de strijd die nu gevoerd wordt, er al een oude is.  Het is alleen af en toe nodig om een versnelling hoger te schakelen.

Hij bracht de boodschap dat we niet mogen vergeten dat we aan een positief project werken.  Ook al lijkt de fundamentele en helaas “negatieve” analyse van een wereld waarin de Monsanto’s de plak zwaaien me de enige juiste, hij heeft wel een punt.  Denk en droom groot en verlies je niet in negativiteit.  Het is ook de kracht van NewB dat het een positief alternatief is, dat ons toelaat om aan iets opbouwend mee te werken.  Eindelijk een kans om op grote schaal en in een sector die brandend actueel is het adagium van “er is geen alternatief” uit de wereld te helpen.

Herman Balthazar tenslotte schetste als historicus welke eerdere golven van coöperatieve bewegingen er al geweest zijn.  Hij waarschuwde ook van lessen te trekken uit het verleden, zoals bijvoorbeeld dat van de Bank van de Arbeid.  Goed advies, en dat op zo’n korte tijd gebracht…

En dan toch wel enig spektakel in het debat, met naast Marc Bontemps: Meyrem Almaci (Groen), Patricia Ceysens (OVLD) en Bart Van Malderen (SP.A). 

Toen ze het hadden over de coöperatie als werkvorm, bleef alles nog rustig.  Iedereen was voorstander om coöperaties een kans te geven, al vonden enkelen dat het gewoon om “een vorm” gaat.  Daar ben ik het niet mee eens.  Een coöperatie is een manier om democratie naar de werkplek te brengen.  We vinden het een goed idee van politiek aan democratie te doen, en ons lot in eigen handen te nemen in plaats van heil te verwachten van een koning, keizer of tsaar.  Maar onze economie laten we in de handen van een paar handvol leden van de raden van bestuur, die meestal gecontroleerd wordt door weer een groepje van aandeelhouders.  En die kleine groepjes beslissen over wat er gemaakt wordt, waar, en wat er met de winsten gebeurt.  Zou een coöperatie beslissen om een vestiging te sluiten omdat ze niet zo winstgevend is als één in een land waar de veiligheids- en milieunormen laks of onbestaande zijn?

Ook Arco kwam onvermijdelijk aan bod, als voorbeeld van een coöperatie waar het mis gaat.  Marc Bontemps benadrukte dat het gevaar schuilt in een getrapte coöperatie, waar de top begint te zeggen “het is te moeilijk om te begrijpen, laat ons nu maar doen”.  Transparantie en controle door de coöperanten is cruciaal om een coöperatie bij haar leest te houden.  We zijn gewaarschuwd.  Democratie is een werkwoord.

Het heftigste debat ontstond omtrent de scheiding tussen klassiek bankieren en investeringsbanken.  Het was nu net het niet (langer) bestaan van die scheiding dat maakte dat bij het omvallen van dat laatste “casino”-gedeelte van banken ook de spaargelden in het gedrang kwamen, en de belastingbetalers moesten inspringen.  Het doorvoeren van die scheiding is wat mj betreft dan ook een maatregel waarvan je vijf jaar na datum verwacht dat hij al lang in kannen en kruiken is. 

Maar dat is niet zo.  Er was weliswaar een meerderheid voor, vlak na het onststaan van de crisis.  Maar toen kwamen de Nationale Bank en vertegenwoordigers van de banken zeggen dat het niet kon, want dat onze banken dan niet meer mee zouden kunnen met de rest.  Er werd gekeken naar het Vickers-rapport in Groot-Brittanië en naar Amerika.  De Nationale Bank gaat een studie afleveren.  Maar Meyrem Almaci maakte duidelijk dat de meerderheid er voor gekozen heeft van de speculatieve activiteiten te proberen afschermen van het retail-bankieren (zgn “ringfencing”) zonder een echte scheiding te beogen.  Noot: NewB zal dergelijke speculatieve activiteiten simpelweg niet ontplooien.  Als dat geen recept is voor een veilige bank!

Wie de financiële actualiteit volgt, weet dat de balanstotalen van de grootbanken werkelijk alle begrip te boven gaan, een grootte-orde groter dan het BNP van landen.  En daarnaast hebben ze ook nog eens activiteiten ondergebracht in zogenaamde schaduwbanken en hebben ze massa’s derivaten.  Wie durft er zeggen dat deze banken solide zijn?  Reuzen op lemen voeten, dat zijn het.  Deutsche Bank: balanstotaal inclusief derivaten 50.000 miljard.  Eigen vermogen, 1,5%.  Duitse economie: 2.000 miljard.

Als we dan ook nog de blauwdruk van de Eurogroep voor toekomstige bankenreddingen via een “bail-in” zien, waarbij spaargelden gebruikt worden om banken boven water te houden zoals in Cyprus, dan vind ik een dergelijke scheiding niet doorvoeren ronduit crimineel.  Bart Van Malderen zei na het rapport van de Nationale Bank voor een scheiding te willen gaan.  Ik hoop dat iemand dat op video heeft.

En dan was er nog de vraag wat de overheid met Belfius zou moeten doen.  Nu is het plan blijkbaar zo snel mogelijk winstgevend maken en weer verkopen.  Maar ondertussen hebben we er al wel 10 miljard in gestoken.  Patricia Ceysens maakte dan wel de juiste geluiden van “een eind aan het afwentelen van verliezen op de bevolking en het privatiseren van winsten”, maar hoe kan je dit plan van de overheid anders noemen?

Nee, dan toch liever Belfius als staatsbank houden, maar dan wel een bank die het goede voorbeeld geeft.  Of gewoon, als ze winst maakt, is die winst voor de gemeenschap.  Wat een radicaal idee!  Eigenlijk, waarom niet de hele Belfius-top vervangen door NewB, het statuut wijzigen naar een coöperatie en hop, daar is de banklicentie en het kantorennet 🙂  Ok, dromen mocht.

Wanneer kunnen we alles overzetten naar NewB, vroeg een deelnemer.  Duidelijk iemand die met z’n geld wilde stemmen, en dat is bij mij niet anders.  Marc Bontemps pleitte ervoor om alles stap voor stap en juist te doen, maar stelde toch eind 2014 in het vooruitzicht.

Dit is meer dan een bank, zei hij nog.  Dit is een beweging.

Vooruit!