Jullie organisaties zijn co-laureaten van de Prijs voor de Democratie. Hoe reageerden jullie toen jullie het nieuws vernamen?

Wim van Hees en Manu Claeys: Opgetogen ! Dit is niet alleen een blijk van erkenning van onze jarenlange inzet en de diensten die wij hiermee leveren aan de democratie, maar ook een steun voor onze verdere actie.

Want in tegenstelling tot wat velen geloven is de strijd voor een mensvriendelijke mobiliteit in en rond Antwerpen verre van gestreden.

We zijn benieuwd om daar meer over te vernemen. Maar laat ons beginnen bij het begin: hoe zijn Ademloos en StRaten Generaal ontstaan?

Manu Claeys:StRaten Generaal ontstond eind 1999, naar aanleiding van de gebeurtenissen in Antwerpen-Zuid. De bevolking verzette zich tegen de plannen van het stadsbestuur om de Japanse kerselaars voor het Museum van Schone Kunsten te rooien.

De stad zwaaide met het argument dat de bomen ziek waren. Van dit argument werd echter brandhout gemaakt door het onderzoek van een vooraanstaand Nederlandse boomchirurg.

Omdat het stadsbestuur niet wilde luisteren, spanden de omwonenden een proces in om het rooien van de bomen te beletten. Op de dag dat de zitting zou plaatsvinden, stuurde het stadsbestuur ‘s ochtends vroeg bulldozers die de bomen velden.

Enkele actievoerders zeiden: “dit nooit meer”. Ze namen zich voor de stadsontwikkeling op de voet te volgen op basis van grondige dossierkennis. Er werd geopteerd om dit te doen onder vorm van een kleine vzw met twee ambities: 1) meer inspraak verwerven en 2) een goede leefkwaliteit nastreven.

Intussen zetelen we in officiële inspraakorganen zoals GECORO (gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening ) en de Milieuraad Antwerpen. Wij zijn geen ledenbeweging en kunnen niet breed mobiliseren, maar bieden onze deskundigheid aan en steunen actiegroepen.

En hoe is Ademloos ontstaan?

Wim van Hees:Op 29 november 2007 had StRaten Generaal in de Singel een infoavond georganiseerd over de Oosterweelverbinding. In de zaal zaten twee artsen: Dirk van Duppen van Geneeskunde voor het Volk en Guido Verbeke. Zij betoogden dat de volksgezondheid het eerste slachtoffer zou worden van het megalomane project.

Guido Verbeke stelde toen: “zwijgen is geen optie voor een medicus”. Enkele mensen deelden zijn bekommernis en beseften dat er naast een studie- en lobbygroep als StRaten Generaal behoefte was aan een actiegroep die breed moest proberen te mobiliseren om het BAM-tracé tegen te houden. Vanuit mijn marketingachtergrond kon ik van Ademloos een herkenbaar merk maken (de toegesnoerde A).

In feite zijn wij volkomen complementair met StRaten Generaal: zij zijn de studaxen en lobbyisten in de officiële inspraakorganen. Wij zijn de actievoerders die mobiliseren en de volkswil naar de politiek overbrengen.

Wim van Hees en Manu Claeys: Ons politieke systeem heeft de neiging zich te beperken tot het geven van een blanco cheque aan de verkozenen om de zoveel jaar. Formeel is dit wel een democratie, maar voor een werkelijke democratie heb je ook inspraak en controle van de bevolking nodig.

Gelukkig zijn daar procedures voor, zoals bezwaarschriften, adviesorganen, hoorzittingen en volksraadplegingen. Om van deze procedures met enige kans van slagen gebruik te maken, moet de bevolking zich organiseren.

Manu Claeys: Deze procedures en mobilisaties zijn essentieel voor de democratie. Daarnaast moet je ook geloofwaardige alternatieven bieden. Met StRaten Generaal hebben wij gewerkt aan andere tracés om het Antwerps mobiliteitsprobleem ten gronde op te lossen. Meer info hierover vind je op onze website.

Dus al met al een vrij goed democratisch systeem?

Wim van Hees en Manu Claeys:In theorie wel ja, maar op twee voorwaarden 1) dat de politici die de touwtjes in handen hebben, bereid zijn meer naar de bevolking te luisteren dan naar bepaalde machtige economische groepen en 2) dat de media werkelijk onpartijdig zijn.
In dat opzicht is het problematisch dat de mainstream media in ons land in handen zijn van enkele grote groepen.

Terug naar jullie actie. Hoe is ze verder verlopen?

Wim van Hees en Manu Claeys: Om een lang verhaal kort te maken: dankzij de inzet van een groot aantal Antwerpenaren konden we voldoende handtekeningen inzamelen om eind 2008 een hoorzitting in het Vlaams Parlement af te dwingen.

De volgende stap in de escalatie van onze actie was de inzameling van 65.000 handtekeningen onder de Antwerpenaren om de volksraadpleging van 18 oktober 2009 af te dwingen.

Niettegenstaande de gigantische propagandacampagne van de BAM (met een kostprijs die geschat wordt op 300 à 400.000 euro) heeft toen 60 procent van de deelnemers aan de volksraadpleging het BAM-tracé verworpen.

Sindsdien hebben wij ook de steun gekregen van “Forum 2020”, een groep van academici en ondernemers uit het Antwerpse. Deze groep gaf de opdracht aan StRaten Generaal om een nieuw alternatief tracé uit te werken, het zogenaamde “Mecannoplan”.

Heel snel bleek echter dat wij met de volksraadpleging een veldslag, maar nog niet de oorlog gewonnen hadden. Het dossier kwam op het bord van de Vlaamse regering, enige instantie die beslissingsrecht heeft in dit dossier.

Peeters en co. haalden alle trucs uit de kast om toch maar hun zin te doen. Er werden in het Vlaams parlement niet minder dan zeven werkgroepen in het leven geroepen om de problematiek te onderzoeken.

De vergaderingen van deze groepen stonden niet open voor het publiek en we konden slechts met grote moeite afdwingen om enkele verslagen hiervan te ontvangen.

Bovendien werd het Meccanoplan van Forum 2020 actief weggeschreven in een anonieme nota, nog vóór Forum 2020 dit tracé zelfs wereldkundig maakte.

Uiteindelijk kwam de Vlaamse Regering eind maart voor de pinnen met een “dubbel besluit”. In de media werd het zo voorgesteld dat men in de mate dat het technisch mogelijk was, zou rekening houden met de uitkomst van de volksraadpleging en dus een tunnel zou bouwen in plaats van de Lange Wapperbrug.

Dit op voorwaarde dat 1) het niet duurder zou zijn; 2) het mag van Europa en 3) het niet langer duurt. De definitieve keuze tussen tunnel of brug zou voor het eind van de zomer gemaakt worden. En nog dit: “er is geen tijd meer voor bijkomende studies.”

Wat echter verdonkermaand werd is dat zowel bij tunnel als bij brug, het BAM-tracé (met 18 rijstroken, en op een aantal plaatsen door woonwjken) behouden blijft en dat het referendum niet ging over Lange Wapperbrug ja of neen, maar wel over het BAM-tracé ja of neen.

De Vlaamse regering heeft dus besloten niet alleen de volksraadpleging, maar ook de negatieve adviezen van de Antwerpse gemeenteraad en van alle gemeentelijke adviesraden straal te negeren. Ondertussen is heel bewust de perceptie gecreëerd dat de Vlaamse regering de wil van Antwerpenaren respecteert.

In de discussie wezen de voorstanders van het BAM-tracé er fijntjes op dat de verbreking van het contract met de aannemer Noriant  de gemeenschap een flinke duit zou kosten. De schadevergoeding zou inderdaad 1,3 miljoen kosten. Dit lijkt veel, maar vergeleken met een dossier van 5 miljard is dit peanuts.

Hoe hebben jullie gereageerd op deze gang van zaken?

Wim van Hees en Manu Claeys: Naar het publiek toe hebben wij de manifeste miskenning van de volkswil aangeklaagd en alle valse argumenten doorgeprikt.

Vermits de Vlaamse overheid geen tijd en geld meer wil steken in bijkomende studies, heeft het Forum 2020 vorige week beslist het meccanoplan technisch te laten evalueren door een onafhankelijke wetenschappelijke instelling , en hiervoor 50.000 euro op tafel te leggen. Deze studie moet in de loop van september rond zijn. Net op tijd dus voor de besluitvorming van de Vlaamse Regering.

Bedankt voor dit gesprek en nogmaals gefeliciteerd met jullie actie en met de dikverdiende Prijs voor de Democratie.

Dit artikel verscheen eerder op de website van het Links Ecologisch Forum