De analyse van Eurocommissaris voor Handel Karel De Gucht op Radio 1 (02/09) over de greep die de pro-Israël lobby heeft op Capitol Hill lokte vele internationale reacties uit. Het feit dat De Gucht in één adem de reactionaire houding van nogal wat gematigde joden inzake het oprukkende Israël duidde maakte hem tot een schietschijf van de Europese pro-Israël lobby. Door deze commotie zou men echter haast vergeten dat het nieuwe Europese diplomatieke corps een veel fundamentelere steek, een echte steek, liet vallen.
‘Politiek Europa’?
Met het Lissabonverdrag dat op 1 december 2009 in voege trad, werd ons een ‘Politiek Europa’ die naam waardig beloofd. De functie van Hoge Vertegenwoordiger voor het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid werd opgewaardeerd. De nieuwe Hoge Vertegenwoordiger, de Britse Catherine Ashton, kreeg meteen ook een uitgebreide dienst voor extern optreden en een veelvoud aan middelen. Voortaan zou de EU meetellen onder de grote spelers in de internationale, diplomatieke arena, heette het.
Wie dacht dat met deze nieuwe figuur, structuur en middelen een assertieve Europese houding in het Israëlisch-Palestijns dossier zou worden tentoongespreid, kreeg voorlopig, jammer genoeg, nul op het rekest. Zo liet de Europese diplomatie verstek gaan bij de lancering van de door president Obama geïnitieerde rechtstreekse onderhandelingen tussen Israël en de PLO.
EU afwezig
Ashton viel op donderdag 2 september op door haar afwezigheid op het langverwachte diner in Washington waarmee de onderhandelingen officieel werden ingeluid. Wegens ‘agendaproblemen’ moest ze zich vriendelijk laten verontschuldigen. OK, ze haalde zichzelf hiermee de woede van de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Bernard Kouchner, op de hals, maar het bleef ongeveer bij die ene kritische noot.
De EU lijkt de keuze gemaakt te hebben om plaats te nemen in de tribune van de nu exclusief Amerikaanse poging tot conflictresolutie in het Nabije Oosten. Een blunder van formaat, want Europa draagt een historische verantwoordelijkheid voor het ontstaan van het conflict. Daarnaast, het mag gezegd worden, is het de verdienste van de verschillende historische, Europese verklaringen (de Verklaringen van Venetië, Berlijn en Sevilla) dat de zogenaamde ‘tweestatenoplossing’ de internationale consensus is gaan vormen. Voorts is de EU veruit de belangrijkste handelspartner van Israël en met stip de belangrijkste donor van de Palestijnse Autoriteit. Last but not least kwalificeren de Europese Veiligheidsstrategie (de rode draad in het externe beleid van de EU) en het Europese Nabuurschapsbeleid een Europese bijdrage aan de resolutie van het Israëlisch-Palestijns conflict als een strategische topprioriteit. Redenen genoeg om zichzelf op de voorgrond te plaatsen, niet waar?
Gebrek aan realisme
Helaas, het mocht niet baten. Door een verbazingwekkend gebrek aan consistentie en realisme werd zo de kans gemist om een relevante plaats aan de zijde van de VS op te eisen. Iets wat de EU met de zonet opgesomde elementen indachtig meer dan verdient. Niet dus. De politieke ambities ter zake die Ashton kenbaar gemaakt heeft, reiken niet verder dan het toejuichen van de ingeslagen weg door de in het conflict betrokken partijen en Barack Obama in afwachting van … de postconflictfase. De weinig voorspelbare fase dus waarin de EU simpelweg haar huidige rol van ‘bankier van de vrede’ verder mag (moet) verlengen.
Dat de EU zich ongegeneerd blijft wentelen in de weinig benijdenswaardige rol van geldschieter en afziet van de in de jaren negentig zo geambieerde rol van speler in het conflict is in elk opzicht een gemiste kans. Blindelings ‘geloven’ en ‘hopen’ op een positieve afloop van de onderhandelingen zonder zelf een complementaire rol van betekenis te spelen door de onderhandelaars onder meer diets te maken dat de goede relaties met de EU afhangen van een finaal akkoord, getuigt van een gebrek aan moed en zelfs zelfrespect.
Israëlisch-Palestijnse vrede, maar ook onze belangen en de plaats van de EU in de wereld verdienen meer dan dat. Veel meer.
Bilal Benyaich
Bilal Benyaich is politoloog en auteur van het boek ‘Europa, Israël en de Palestijnen’ dat op 30 september verschijnt bij ASP Editions.
