Recensie -

De geboren leider is een illusie

Op basis van archiefmateriaal en biografieën van wereldleiders van vroeger en nu gaat auteur Frank Schaper in zijn recent boek op zoek naar gemeenschappelijk kenmerken die hen drijft en stelt vast dat rolmodellen van wereldleiders bepalend zijn voor hun leiderschapsstijlen en dat de zogenoemde geboren leider een illusie is. Hij laat in dit boek zien dat foute leiders niet als zodanig worden geboren en dat ook dit type leiderschap door het rolmodeleffect wordt beïnvloed.

woensdag 11 mei 2016 14:59
Spread the love

Dictators van nu zijn gevormd door eerdere voorbeelden die ze aanpassen aan hun eigen wereld. Zij spiegelen zich zonder uitzondering allen aan de stijl en acties van een of meer voorgaande dictators die zij bewonderen. Zo waren de revolutionaire leiders Simón Bolivard en Fidel Castro rolmodellen voor de Venezolaanse president Hugo Chávez die zichzelf zag als bevrijder van Venezuela en zijn eigen greep naar de macht schaamteloos de Boliviaanse Revolutie noemde.

Sterke leiders

Schaper beschrijft de ontwikkeling van tientallen historische en huidige wereldleiders die vaak aan de macht zijn gekomen uit behoefte aan een sterke leider en hoe het toch komt dat ze die onverwachtse machtspositie niet meer zonder slag of stoot uit handen willen geven en dus dictatoriale trekjes beginnen vertonen. Actuele voorbeelden zijn Vladimir Poetin, Robert Mugabe, Bashar al-Assad en de Turkse leider Recep Tayyip Erdo?an want het is duidelijk dat de opkomst van de democratie in de 20ste eeuw niet tot gevolg heeft gehad dat dit type leiderschap is verdwenen. Integendeel: een lange reeks onafhankelijk geworden kolonies bleek een nieuwe voedingsbodem voor dit fenomeen en leidde tot een curieuze variant. De democratisch dictator die doet alsof hij democratisch is. Maar ook een aangepaste dictator is nog steeds een dictator.

Machtsvacuüm

Het begrip dictator stamt uit het oude Rome als benaming voor een magistraat met absolute macht die tijdelijk werd aangesteld wanneer een machtsvacuüm was ontstaan en het Rijk onbestuurbaar was geworden. Een dictator is dus een heerser met totale macht over een land of hij nu werd aangesteld of door verkiezingen zoals Hitler aan de macht is gekomen of door erfopvolging zoals Baby Doc Duvalier, Bashar al-Assad of Kim Jong-il of door een staatsgreep zoals Mobutu Sese Seko en Moammar Kadhafi.

Doden en natuurrampen

Eens de macht in handen worden ze echter al gauw stuk voor stuk in hetzelfde bedje ziek en slaat het dictatorvirus onverbiddelijk toe en manifesteren ze zich als verbeten wezens die geen enkele tegenspraak meer dulden en er niet voor terugdeinzen hun bevolking te onderdrukken en zelfs uit te roeien waarbij ze hun oorspronkelijke medestanders niet sparen zoals Jozef Stalin er een handje van weg had. Dictators door de eeuwen heen hebben zodoende meer doden op hun geweten dan de vele natuurrampen die de aarde in de loop der tijden hebben geteisterd.

Machtsmisbruik

De auteur focust zich in dit boek voornamelijk op het virus zelf en toont aan dat afgezien van de oorspronkelijke ideologie die een dictator naar de macht dreef ze allen zonder uitzondering dezelfde psychopathologische trekjes vertonen. Zo lijken ze het product te zijn van een mad scientist opgebouwd uit een cocktail van bestaande persoonsgebonden ingrediënten zoals een pathologische persoonlijkheid, kwalijke leiderschapsingrediënten zoals machtsmisbruik en lijden ze allen aan een giftige mengeling van hoofdzonden en diepe frustratie die ontstaat door negatieve omgevingsfactoren zoals bestuurlijk falen wat leidt tot toenemende onvrede bij de bevolking van het land dat ze besturen.

Isolement

En zo komen ze uiteindelijk in een psychopathisch isolement terecht omdat ze zich permanent bedreigd voelen wat resulteert in extreme paranoia zodat ze zonder scrupules meedogenloos overgaan tot gruwelijke misdaden tegenover de eigen landgenoten waarbij er ten lange leste geen onderscheid meer wordt gemaakt tussen vriend en vijand. De Roemeense dictator Nicolae Ceau?escu bijvoorbeeld was zodanig vervreemd van zijn bevolking dat hij de laatste jaren van zijn verschrikkelijk bewind geen Roemeense functionarissen meer in audiëntie wou ontvangen en enkel via een woordvoerder met hen wilde communiceren.

Verborgen geheimen

Volgens Frank Schaper die eerder al een boek publiceerde over de psychologie van leiderschap zijn er tien weerkerende uitingsvormen die dictators gemeen hebben. Grootheidswaanzin, zelfverrijking, neiging tot sektegedrag, staatsterreur, zelfrechtvaardiging, bedrog, persoonlijke propaganda, machtsbehoud, expansiedrift en een agenda met verborgen geheimen. Ze laten bovendien allen tijdens hun leven groteske standbeelden van zichzelf plaatsen in alle delen van hun land en tooien zich graag in militaire outfit getooid met indrukwekkende medailles die getuigen van moed en zelfopoffering. Met het invoeren van censuur, het liquideren van kunstenaars en het opvoeren van militaire investeringen die fors doorwegen op het Bruto Nationaal Product trachten ze kost wat kost aan de macht te blijven ook al kreunt het land onder hun bewind door recessie en repressie. De dictator ziet zichzelf immers als Redder van het Volk. De maatregelen die hij neemt zijn dus nodig om het land van de ondergang te redden en daarvoor zijn alle middelen goed.

Onuitroeibaar

De auteur beschrijft in dit fraai en rijk geïllustreerd boek hoe dictators uit het verleden hun schrikbewind op basis van een personencultus lang en ongehinderd hebben kunnen uitbouwen tot ze een natuurlijke dood stierven of door het volk dat ze wilden redden werden afgestraft. Maar vergis u niet lezer. Het dictatorvirus is onuitroeibaar. De geschiedenis herhaalt zich want er komen er steeds nieuwe bij en ze zijn dus nog steeds onder ons. Knap van deze auteur toch dat hij het analyseren van deze hedendaagse schadelijke wezens die het wereldnieuws domineren niet schuwt.

Praktisch:

Auteur: Frank Schaper. Uitgeverij: Scriptum. ISBN: 978 90 5594 535 1. Prijs: € 29,95

take down
the paywall
steun ons nu!