Inschattingsfout?

Die hakbijl in de projectsubsidies een inschattingsfout? Welnee, het is geen onzorgvuldigheid maar een welgemikte aanval met een shocktherapie als doel. Om zo de controle te krijgen in een lang geplande cultuurstrijd. N-VA zit al sinds 2004 onafgebroken in de Vlaamse regering. Meerdere mandatarissen volgden sindsdien elke zitting van de cultuurcommissie.

N-VA heeft weliswaar weinig feeling met de kunstwereld, maar de partij studeerde ijverig op het cultuurbeleid om dat ten gepaste tijden naar hun hand te kunnen zetten. De cultuurfractie van N-VA weet maar al te goed wat het belang van de projectsubsidies is. Maar ze wil focussen op de grote spelers, op een ‘elite’, om ze aan hun kant krijgen. De geplande hakbijl ontplofte simpelweg als een autoritair bommetje in het eigen gezicht.

Kunstenaars gingen sindsdien ook collectief de zittingen in het parlement bijwonen, soms 17 uur lang. Die hete adem in de nek valt tegen. Maaike Neuville, Gaea Schoeters, Marijke Pinoy, Günter Lesage, Luc Tuymans, ze getuigden intussen uitvoerig over het kinderachtige, slechte schouwspel dat ze met stijgende verbazing hebben moeten ondergaan. Over het stuitende gebrek aan betrokkenheid en beroepsernst, een democratie onwaardig.

De bereidheid tot historisch cultuurprotest, dat is de inschattingsfout die N-VA maakte. Wellicht is N-VA zelf in de eigen clichés beginnen geloven: die vermeende ‘culturele elite’ is ‘vervreemd’ en ‘onthecht’ van de samenleving, mits enige verdeel-en-heers kan je die sector zonder slag of stoot uitkleden.

‘Op het einde van de dag rijdt iedereen voor eigen rekening’, verklaarde ‘cultuurexpert’ Marius Meremans (N-VA) recent nog in een interview in De Tijd (27/12). Het lobbywerk van N-VA achter de schermen draait op volle toeren – ‘werkbezoeken’ heet dat eufemistisch – maar zet meer kwaad bloed dan dat het impact heeft.

Operatie ‘aanval terugtrekken’

Ook Meremans heeft nu ook de handen vol aan damage control. In dat interview in De Tijd veroordeelde hij zelfs de uitspraken van partijgenoot De Roover: ‘de woorden ‘subsidieslurf’ en ‘infuus’ nemen we beter niet meer in de mond. Dat vond ik erg ongelukkig van Peter De Roover.‘

Meremans geeft ook toe dat De Roover de cultuursector bewust wou jennen: ‘Peter heeft weleens zin om te provoceren. Je moet ook begrijpen: we moeten als partij de ene klap na de andere incasseren van de cultuurmensen. Dan sla je wel eens terug, hè.’ Van veel respect voor de Vlaamse cultuur getuigt het alvast niet.

Na enkele stappen terug te zetten, blijft Meremans zich verder in een ontkennende en schijnbaar inschikkelijke slachtofferrol wentelen: N-VA zou ten onrechte als een conservatieve partij geframed worden, er zouden ‘de wildste complottheorieën’ circuleren, hij gaat zich nu wel engageren om een oplossing te zoeken voor de projectsubsidies, enzovoort.

Voorafgaand aan dat interview met Michaël De Cock had hij wel een lijstje gemaakt met wat De Cock in het verleden allemaal al over N-VA had gezegd. ‘KVS moet ook wat meer achter de Vlaamse vlag lopen’, klonk het. Het intimiderende revanchisme is nooit ver weg.

‘De parel van de democratie’?

In zijn reactie op de getuigenis van Maaike Neuville in De Morgen (23/12) koos Meremans dan weer voor het doofstomme paternalisme. Haar terechte verontwaardiging bij de schijnvertoning in het Vlaamse Parlement – het gebrek aan democratisch debat – draaide Meremans om alsof het de actrice was die onze democratie niet naar waarde weet te schatten, wat gevaarlijk zou zijn, want ze suggereerde zelfs om wat meer marge te laten aan een participatieve democratie. Stel u voor. Ja, wij moeten nog altijd blijven geloven dat N-VA de ‘parel van de democratie’ koestert.

Dat moeten we dus blijven geloven nadat Meremans zelf tijdens het begrotingsdebat een oproep tot dialoog van Katia Segers (spa) arrogant pareerde met het lolletje ‘dat hij wel eens met haar op café wil gaan hoor’ en nadat hij in de cultuurcommissie voortdurend sprekers van de oppositie potsierlijk zat te onderbreken en al op voorhand zat te blazen zonder ook maar even de moeite te doen om te luisteren.

Wij moeten blijven geloven dan N-VA de grote democraten zijn nadat Meremans enkele weken terug nog wou inbreken in het decreet sociaal-cultureel werk om het onafhankelijke middenveld te nekken. Weg met democratische beoordelingscommissies, enter het primaat van de politiek, dat was de inzet. N-VA wou de subsidievoorwaarden aanpassen zonder overleg met de sector die een maand later al hun nieuw dossier moesten indienen.

Zonder debat in de gebruikelijke parlementaire commissies in de schoot van de regering. Zonder advies van de Raad van State. Deze ondemocratische ‘urgentieprocedure’ is juridisch ongrondwettelijk. Dankzij een motie van de drie progressieve partijen moest Liesbeth Homans (N-VA) als voorzitter van het Vlaams Parlement de alarmbelprocedure starten, waardoor de decreetwijziging niet gestemd kon worden.

Het hele bespaarbeleid kwam er overigens zonder inspraak of overleg met de betrokken sectoren – ‘het primaat van de politiek’ – en in het geval van de cultuursector gebeurde dat ook blind, zonder enige voorafgaande analyse, want het kabinet beweert dat ze geen enkel beleidsdocument kan voorleggen waaruit blijkt dat de gevolgen van de besparingen werden onderzocht. Op kerstavond werden nog snel even de subsidies voor participatieprojecten met kwetsbare jongeren geschrapt zonder enige aankondiging of overleg.

Chinese muur?

N-VA maakt andermaal een inschattingsfout als de partij écht denkt dat ze zich als het democratische alternatief van het Vlaams Belang kan blijven profileren. Maandenlang onderhandelde ze met extreemrechts. Ooit noemde ze het programma van Vlaams Belang nog ‘antidemocratisch’.

Na VOKA en de ex-kabinetschef van Jambon, Herman Bode, tevens medeoprichter van de Warandegroep, verklaarde Jambon dit weekend zelf dat een regering met Vlaams Belang moet kunnen. N-VA en de extreemrechtse Spaanse partij VOX zitten in het Europese parlement al in dezelfde fractie.

Qua tactiek lijken ze ook steeds meer op elkaar. Voortdurend nemen volksvertegenwoordigers van N-VA de democratische instellingen onder vuur: de ‘wereldvreemde’ rechters, de ‘activistische’ media, de ‘linkse’ academici, de ‘bureaucratische’ beoordelingscommissies, enzovoort. Het parlement dat de regering wil controleren krijgt lik op stuk: ‘da gade gij nie bepalen.’ Federaal kiest de partij resoluut voor een verrottingsstrategie voor wat Jambon ‘het sterfhuis’ noemde.

De mensenrechten liggen onder vuur. NGO’s worden weggezet als handlangers van terroristen, vakbondsacties botsen op repressie, kritische kunstenaars moeten aan de ketting, het onafhankelijke middenveld krijgt maar centen als het ‘een bondgenoot’, een verlengstuk van een beleid van uitsluiting en uitbuiting wil zijn.

Democratie voor de elite

Meremans gelooft wellicht oprecht dat zijn partij democratisch te werk gaat. Het probleem is alleen dat N-VA er een andere visie op ‘democratie’ op nahoudt.

Een minimumpensioen van 1500 euro, iets waar 80 procent van de Belgen voor te vinden is, doet onze Vlaamse beleidsmakers ‘van hun stoel vallen’ maar als minder dan 20 procent van de Vlamingen interesse blijkt te hebben voor het confederalisme dan worden onderwijs, cultuur en media als propagandamachine ingezet. Democratie wordt zo louter een instrument met het oog op een staatsgreep.

De werkgeversfederatie VBO en het bankwezen worden ondertussen natuurlijk wel vlot op hun wenken bediend. Democratie voor de elite, zeg maar. Via belastinggeld ongelijkheid creëren, de sociale zekerheid ontmantelen en de publieke dienstverlening uitverkopen. Cultuur en media inzetten voor een klassenstrijd om een Vlaamse elite aan de macht te brengen.

Maar het bedrijfsleven zal geen goedkope huizen bouwen, arme mensen voeden, de klimaatcrisis aanpakken of mensen met een laag inkomen een hoge opleiding geven. Hoe meer je de economische organisatie van onze samenleving uit handen geeft aan private belangen hoe verder we verwijderd geraken van een daadwerkelijke democratische organisatie van onze samenleving, in het belang van de mensen zelf.

N-VAlt right

Ondertussen grossiert onze minister-president Jambon in fake news en ‘boutades’ om de media-aandacht af te leiden. Een beproefde alt right-methode die helaas werkt. Want leugens ‘blijven plakken’. Mensen draaien zo gedegouteerd de politiek de rug toe, waardoor die vrij spel krijgt. Maak waarheid relatief en het is gedaan met een functionerende democratie.

N-VA stuurt ook met haar beleid regelrecht aan op een uitholling van onze democratische samenleving. Democratie draait immers niet om mandaten na verkiezingen om de zoveel jaar maar om de daadkracht van een emancipatorisch beleid om een samenleving uit te bouwen voor en door iedereen. Zonder ongelijkheid, racisme, seksisme en milieuvervuiling.

Meer nog: in haar ideologische waan stuurt N-VA aan op de creatie van een mythische natie. Een homogeen ‘Vlaams’ volk moet herboren worden in een harmonische Vlaamse gemeenschap die gedwee het nationalistisch leiderschap volgt. Dat is niet alleen een recept voor ongelijkheid maar ook voor onvrijheid.

Je hoeft niet naar de jaren ’30 te verwijzen en een onoverbrugbare sprong in de tijd proberen te maken om aan te geven dat N-VA onderdeel is van een nieuwrechtse stroming die overal in Europa aan macht wint en op het Amerikaanse continent met Trump en Bolsonaro al de twee grootste landen in haar greep heeft.

De missie: een democratische verzorgingsstaat omvormen tot een neoliberale, autoritaire orde die de elites op haar wenken bedient, terwijl ondertussen de schone schijn van ‘democratie’ opgehouden wordt. Want dictaturen, dat zijn die anderen. ‘Democratie’, dat is ons exportproduct.

In die nationalistische orde zullen we enkel formeel nog onze politieke rechten hebben. Weliswaar zonder de slagkracht om ze ook daadwerkelijk uit te oefenen. Omdat elke mogelijkheid tot collectieve, democratische tegenbeweging ontmanteld of geneutraliseerd is.

Dat is nog een inschattingsfout die N-VA maakt: ze denkt dat het cultuurprotest dat hen overviel louter over centen gaat. Maar zoals Luc Tuymans het in De Morgen (27/12) zei: ‘Het gaat niet alleen over de besparingen op cultuur, het gaat over een fundamentele politieke en sociale strijd die nog maar net begonnen is.’ Op 28 januari is er alvast de nationale manifestatie voor een sterke sociale zekerheid.

Robrecht Vanderbeeken is vakbondsverantwoordelijke cultuurwerkers voor ABVV-ACOD Cultuur