Er werd met strak gespannen zenuwen uitgekeken naar deze eerste mei in Parijs. Want de voorbije jaren waren de eerste mei-optochten steeds uitgedraaid op hevige en chaotische confrontaties met de politie. En dat was nog voor de komst van de gilets jaunes. Castaner, de Franse Minister van Binnenlandse Zaken, deed er alles aan om een paniekerige sfeer te creëren rond de eerste mei van dit jaar. Er werd voor gewaarschuwd dat er meer dan tienduizend ‘black blocs’ uit binnen- en buitenland naar de Franse hoofdstad zouden afzakken en dat de politie bikkelhard zou optreden. Het was vooral een poging om mensen te ontmoedigen naar de 1 mei-optocht te komen.

Nu was de dreiging van die ‘black blocs’ ook niet helemaal uit de lucht gegrepen. Vorig jaar had zich aan het hoofd van de 1 mei-stoet een ‘black bloc’ van enkele duizenden mensen gevormd waardoor de betoging in geen tijd uit de hand liep en zich moest ontbinden nog voor ze goed en wel vertrokken was. Wie echter een beetje op de hoogte is van de discussies die zich in radicaal-linkse kringen afspelen, wist dat de eerste mei van 2018 door velen werd beschouwd als een mislukking. Te militaristisch, te spectaculair en vooral helemaal in de kaart spelend van de politie. Een reusachtig ‘black bloc’ is het beste excuus voor de ordetroepen om een betoging meteen aan te vallen.

Vandaar dat in de dagen voor de eigenlijke aanvang van de eerste mei van dit jaar oproepen gedeeld werden om zich niet als een reusachtig ‘black bloc’ te organiseren, maar in te zetten op een feestelijke en kleurrijke optocht waarin gilets jaunes, vakbonden, klimaatactivisten en ‘black blocs’ in elkaar zouden opgaan. Dit was ook wat ongeveer gebeurde.

Perimeter

Wie gisteren tegen een uur of één arriveerde aan Montparnasse zag een bont geschakeerde menigte met daarin accenten rood, fluogeel en zwart. Franse vlaggen, gele vlaggen, zwarte vlaggen, vlaggen van de verschillende vakbonden, extinction rebellion en nog zoveel meer. Als deze eerste mei alvast iets symboliseerde, was het wel het verregaande samenvloeien van de verschillende sociale strijdbewegingen. Na maanden op straat komen lijken de meer traditionele linkse krachten en de nieuwe van onderuit gegroeide krachten elkaar dan toch gevonden te hebben. Al blijft het vraag hoe sterk of hoe zwak die alliantie zal zijn in de toekomst.

Nog voor ik aan Montparnasse – het startpunt van de betoging – arriveerde, werd het duidelijk dat de politie er alles aan zou doen om deze betoging zo onaangenaam mogelijk te maken. Parijs leek op deze eerste mei bij momenten op een spookstad. Houten panelen waren voor banken en luxewinkels geplaatst en de straten lagen er uitgestorven stil bij. De hele zone rond Montparnasse was reeds in de ochtend afgesloten, wie de zone wou binnenkomen, moest door meerdere politiecontroles die heel grondig werden uitgevoerd. Eenmaal binnen die zone zat je zo een beetje vast.

Naarmate het officiële beginuur van de betoging naderde, werd het steeds krapper in de zone rond Montparnasse. Niet alleen omdat de perimeter zich met steeds meer volk vulde, maar ook omdat de politie die perimeter zelf voortdurend verkleinde door helemaal vooraan te chargeren. Tot op het punt dat ook de wagens en ordetroepen van de vakbonden met de wapenstok te maken kregen. Iets wat toch vrij ongezien is in Frankrijk en overduidelijk als een provocatie moet begrepen worden.

Honderdduizend?

Het was heel moeilijk om zicht te krijgen op hoe de betoging zich ontwikkelde, waar de perimeter gehandhaafd werd en waar hij precies doorbroken werd. Maar na uren stilstaan werd dan toch vertrokken en pas toen werd duidelijk hoeveel volk er wel niet op deze Parijse 1 mei-stoet was.

Op officiële cijfers kan je niet voortgaan in Frankrijk. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken rondt cijfers op zodanige wijze naar beneden af dat ze compleet ongeloofwaardig zijn. De hoogste schatting van het aantal deelnemers die van overheidswege werd meegegeven, spreekt van 28.000 deelnemers. De schattingen van de vakbonden leggen het aantal vast op 80.000. Dat ligt wellicht veel dichter bij de waarheid, al lijkt ook dat me zelfs een onderschatting. Deze betoging deed me qua densiteit denken aan de grote vakbondsbetoging van november in 2014. Toen was er sprake van 120.000 mensen en ik vermoed dat dat ook ongeveer het aantal was dat gisteren in Parijs manifesteerde. Er was in die mate volk dat ik bijvoorbeeld nooit het begin of einde van de betoging zag en de breedte van de Parijse avenues was van gevel tot gevel gevuld.

De samenstelling van de betoging van 1 mei was een mooie weerspiegeling van de wisselende krachtsverhoudingen tussen wat, gemakshalve, de linkerzijde kan genoemd worden. De betoging die vooropliep en vooral bestond uit gilets jaunes was vele malen groter dan de klassieke vakbondsbetoging. Die klassieke betoging is eigenlijk verworden tot de staart van de betoging waarmee de kop gewillig schudt. Het is duidelijk dat zich in Frankrijk op straat een belangrijke verschuiving voltrekt, een verschuiving die zich nog niet geïnstitutionaliseerd heeft, maar die wel uiterst reëel is.

Opnieuw valt het me op dat de gilets jaunes een echte volkse beweging is. Hier zie je alles door elkaar: jong, oud, man, vrouw, wit, zwart. Wat iedereen bindt, is dat fluogele hesje, een weerzin tegenover Macron en een bepaalde sociale status. Dat deze volksbeweging nu volop aansluiting zoekt bij de klimaatbeweging en collectieven van sans-papiers is zonder meer hoopgevend.

Fake news

Zoals gezegd was het duidelijk dat de politie er alles aan zou doen om deze massamanifestatie zo ongezellig mogelijk te maken. Ondanks de relletjes die zich helemaal aan de kop van de betoging voordeden, verliep de betoging zelf heel gemoedelijk en vredevol. Maar de politie kon het niet nalaten te provoceren. Af en toe stormden vanuit de zijstraten agenten op een persoon af om die te arresteren. Meestal gewoon omdat die persoon op één of andere manier gemaskerd was – iets wat volgens de nieuwe anticasseaurswet strafbaar is en boetes tot 15.000 euro kan opleveren. Dit soort acties leidden steevast tot het oprijzen van de inmiddels klassieke kreet ‘Tout le monde déteste la police’ (iedereen haat de politie).

Dat de politie hier zo gehaat wordt is niet verwonderlijk. Het valt in ieder geval niet te ontkennen dat de politie niks geeft om de veiligheid van betogers en deze zelfs actief in gevaar brengt. Vermoedelijk om betogers te ontmoedigen en angst aan te jagen.
Een voorbeeld? Wanneer de betoging haar eindpunt naderde kwam een rij agenten en een waterkanon dwars over het traject te staan en snijdt zo de betoging in twee. Na tientallen minuten wachten werden mensen zenuwachtig en werd hier en daar een projectiel gegooid. Het waterkanon werd daarop ingezet en traangas werd lukraak in de menigte geschoten. Het leidt tot ronduit gevaarlijke toestanden. Omdat er zoveel volk stond op de avenue kon niemand een kant uit en begonnen mensen te panikeren. Dit kan je zien op de volgende beelden die ik wist te maken:

Uit wanhoop braken mensen de poort open die naar het binnenterein leidt van het hospitaal Pitié-Salpêtrière. Daar probeerden ze te bekomen van het traangas en de ‘charges’. Maar na nauwelijks enkele minuten komt ook de oproerpolitie op het domein van het ziekenhuis. Mensen vluchtten in paniek verder het terrein van het ziekenhuis op en wilden via een trap het gebouw binnengaan, maar dat werd belet door verplegers die duidelijk maakten dat het de afdeling intensieve zorgen betreft en dat ze onmogelijk toegang konden verlenen. Uiteindelijk werden de manifestanten ingehaald door de politie en van het domein geknuppeld.

Dit voorval werd door Christophe Castaner, Minister van Binnenlandse Zaken, aangegrepen om te beweren dat betogers het nu ook al gemunt hadden op ziekenhuizen. Hij verkondigde dat betogers het ziekenhuis waren binnengedrongen, schade hadden aangericht en wraak wilden nemen op een gewonde agent die daar zou verzorgd worden. Die versie van Castaner werd door zowat alle grote media duchtig overgenomen. Alleen doken in de loop van de tweede mei meer en meer beelden op die de leugens van Castaner ontkrachtten. Manifestanten waren het domein van het ziekenhuis ingevlucht en de troepen van Castaner vonden het nodig om hen zelfs daar achterna te zitten.

Wat volgde na de grote ‘charges’ was chaos. Voortdurend werd de betoging klemgezet waardoor iedereen geblokkeerd zat. Dat leidde tot wrevel en uiteindelijk ook tot het genre vernielingen die de politie zogezegd wou vermijden. Omdat de mensenmassa zo bleef aandikken en er geen doorkomen meer aan was, wisten mensen uiteindelijk door het politie-cordon te breken. Duizenden weken af van het officiële parcours en hielden een manif sauvage riching Place de la Bastille. Daar werden de resterende manifestanten genadeloos achtervolgd door gemotoriseerde brigades.

En nu?

Het is duidelijk dat de mobilisatiekracht van de gilets jaunes na vijfentwintig weken nog steeds meer dan groot is. Maar de vraag is ook wat de toekomst zal brengen. Vrijwel alle manifestanten willen in de eerste plaats dat Macron opstapt en vermoedelijk zal de rust in Frankrijk ook niet terugkeren voor het zover is. Maar tot dat moment dreigt vooral de impasse. Voor dit weekend wordt er opgeroepen om opnieuw rondepunten te bezetten, maar wat daarna? Het grote debat is ten einde en heeft niks opgebracht. Iedere zaterdag betogen dreigt echter ook een uitputtingsslag te worden waarbij enkel de meest overtuigden zullen overblijven. Het zal erop aankomen om nieuwe actiemiddelen te ontwikkelen die de druk hoog blijven houden.

Maar laten we vooral ook niet vergeten dat deze beweging – of moeten we zeggen opstand? – van de gilets jaunes nu al historisch te noemen valt. Nooit eerder slaagde een beweging erin om van onderuit een dergelijke wekelijkse mobilisatiekracht te ontwikkelen. Een half jaar al wordt er ieder weekend betoogd in Frankrijk. In Parijs, maar evengoed in alle lokale centra. Het zegt iets over de verbetenheid en de vastberadenheid die vele Fransen delen. Een vastberadenheid die veel, zo niet bijna alles mogelijk maakt.