De Duistere Schaduwen van de Verlichting

De Duistere Schaduwen van de Verlichting

woensdag 13 mei 2015 21:27
Spread the love


Door 
Oriana P.
Engelstalige versie

De Verlichting werd geprezen als de triomf van de Rede en is een directe reactie op het dogmatisme van de Kerk.  De gerenomeerde Westerse denkers van die tijd stelden dat de Westerse beschaving gebaseerd was op geloof, traditie en gezag en na de bloeddorstige religieuze onderdrukking door de Spaanse Inquisitie moest Europa hoognodig helen en haar kater verzorgen die ze had overgehouden aan de verregaande katholieke intolerantie.  Godsdienst in haar geheel werd door rede en logica vervangen en het was nu de wetenschap die werd aanbeden.  Maar wat eigenlijk vervangen had moeten worden waren de mechanismen achter onderdrukking.  In plaats daarvan gaf de Verlichting ons de wetenschappelijke verrechtvaardiging voor onderdrukking.

Mensen zoals Francis Bacon, John Locke, Voltaire, David Hume, Immanuel Kant, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Charles Darwin en Montesquieu worden nog steeds beschouwd als de grootste geesten van het Westen.  Zij worden onderwezen in bijna alle universiteiten en beïnvloedden de hele sociaal-politieke structuur van Europa en meteen ook de Engels-Amerikaanse kolonisten.  Hoewel ze veel waardevolle ideeën hadden speelden ze ook met pseudo-wetenschap en vanwege hun status en prestige in de maatschappij werden al hun concepten klakkeloos aanvaard en geaccepteerd als feit.  Eén van hun meer schadelijke theorieën was het ‘rassenclassificatiesysteem’, wat op zich weer leidde tot een raciale hiërarchie van superioriteit en inferioriteit. De vermeende minderwaardigheid van Afrikanen legitimeerde de slachting, uitbuiting en onderdrukking van een hele groep mensen.  Blanken werden als ver boven anderen gezien en omdat blanken nu eenmaal in het Westen leefden moest het Westen wel het toppunt van beschaving zijn en het ideaal van de mensheid.  We konden echt niet genoeg van onszelf krijgen.




Het tijdperk van de Rede werd de maatstaf voor Westcentrische suprematie en iets waar andere culturen naar moesten streven.  Deelden ze die waarden niet dan betekende dat uiteraard dat ze onderontwikkeld waren en dat niveau nog niet bereikt hadden.  Het was enkel een kwestie van tijd voor ze het licht zouden zien.   Ironisch genoeg gaat deze positie volledig voorbij aan één van de basisprincipes van de Verlichting, met name het culturele relativisme, dat stelt dat andere culturen en overtuigingen evenwaardige verdiensten hebben.

In de nasleep van de aanval op de kantoren van Charlie Hebdo bijvoorbeeld konden we dat Westerse narcisme in al haar glorie bewonderen.  De hele set van Westerse Verlichte waarden zoals absolute vrije meningsuiting, democratie en secularisme drong zich op als een gigantische penis die aanbeden moest worden.  “Suck it” leek men te zeggen.  Kijk toch eens hoeveel groter en beter we zijn.  Voltaire werd overal tot vervelens toe geciteerd, ironisch genoeg dan nog met een citaat dat niet eens van hem was.  Wat laten de liberale progressieve jongens toch graag namen vallen.

We zijn zo vervuld van onszelf dat we vrolijk ronddartelen in onze kleine progressieve bel en eenieder die die bel dreigt te doorprikken zal worden gedemoniseerd.  Wij zijn de Verlichten, onze maatschappij is Verlicht wat uiteraard betekent dat we al die enge dingen zoals racisme en seksisme voor eens en voor altijd hebben overwonnen. Net om die reden was het onmogelijk om het racisme van het magazine te erkennen. Satirisch misschien ja, maar zeker niet racistisch.  We struikelden over elkaar in onze haast om de feiten te ontkennen. Dit is wat dogmatisme doet.  Zelfs ten aanzien van onmiskenbaar bewijs zal het tegendeel worden verdedigd enkel omdat het in het wereldbeeld past.  Zelfreflectie is uiteraard niet nodig, want tenslotte zijn we superieur en hebben we altijd gelijk. 

Onze hele moderne maatschappij werd gebouwd op de ideeën en de idealen van de Verlichting zonder dat we ons daar ooit vragen over stelden. De filosofen van die tijd hebben onze ideeën en onze posities gevormd en de manier waarop we naar “anderen” kijken, ongeacht het feit dat vele van die denkers regelrechte racisten en seksisten waren.  Als gevolg van al dit kritiekloos denken sijpelden al die waarden, ook de negatieve, diep in ons collectief bewustzijn en oefenen nog steeds invloed uit op onze modern wereld en hoe we ons positioneren ten opzichte van andere culturen en geloofsovertuigingen.

Laten we even terugkeren naar Voltaire, de man die zo heftig geciteerd werd voor zijn positie over vrije meningsuiting en tolerantie tijdens een discussie over racisme.

Voltaire over zwarten: 

“En men zou kunnen zeggen dat als hun intelligentie niet van een andere soort is dan de onze, dan is ze toch sterk inferieur. Ze zijn niet in staat tot veel aandacht schenken; ze vermengen zich heel weinig, en ze lijken niet te zijn gemaakt voor hetzij de voordelen of de misbruiken van onze filosofie “»:. Essai sur les moeurs, ???. CXLI.

“En het is de grote vraag of onder hen ze afstammelingen van apen zijn, of apen van hen komen. Onze wijzen hebben gezegd dat de mens het beeld is van God: ziet, een aangenaam beeld van het eeuwige Zijn met een platte zwarte neus, met weinig of geen intelligentie! Er zal een tijd komen, zonder twijfel, wanneer deze dieren zullen weten hoe zij de aarde moeten cultiveren, hoe hun huizen en tuinen te verfraaien en de routes van de sterren kennen. Tijd is een must, voor alles “»:. Lettres d’Amabed, Septième lettre. D’Amabed

“Afrikanen zijn een aparte soort, inferieur aan de Europeanen” Oeuvres complètes de Voltaire, Volume 7, pagina 184


Voltaire over Joden:

”Ze zijn allemaal geboren met een razend fanatisme in hun hart, net zoals de Bretons en de Duitsers geboren worden met blond haar. Ik zou nog geen klein beetje verbaasd zijn als deze mensen niet op een dag dodelijk bleken voor het menselijk ras. ” ” Brief van Memmius naar Cicero ” (1771)

Jakobijnen zoals Jean Francois Rewbell in de jaren 1790 en de socialistische Pierre Proudhon in de volgende generatie behoren tot de vele figuren, met name van de linkerzijde, die hun argumenten tegen de Joden verrechtvaardigden met citaten van Voltaire. Deze figuren hadden daarom niet persé een probleem met het jodendom zelf maar ze schreven aangeboren slechtheid toe aan het Joodse karakter.

Voltaire wijdde ook een heel theaterstuk aan het in de grond stampen van de profeet Mohammed. “Mahomet” is een tragedie in vijf acts dat in 1736 werd geschreven. In een Brief aan Benedictus XIV geschreven in Parijs op 17 augustus, AD 1745 schrijft Voltaire:

“Uw heiligheid zal de vrijheid genomen door één van de laagste van de gelovigen vergeven, hoewel een ijverig bewonderaar van deugd, van het indienen van het hoofd van de ware religie deze voorstelling, geschreven in tegenstelling tot de stichter van een valse en barbaarse sekte. Naar wie kan ik met meer fatsoen een satire op de wreedheid en fouten van een valse profeet schrijven, dan naar de dominee en de vertegenwoordiger van een God van waarheid en genade? Uwen Heiligheid zal daarom mij toelaten zowel het stuk als de auteur aan uw voeten te leggen, en nederig om uw bescherming van de ene, en uw zegen over de andere te vragen, in de hoop dat ik , met de diepste eerbied, uw heilige voeten kus”.


En in een andere brief schrijft hij:

“Maar dat een kameel-handelaar opstand in zijn dorp aanwakkert, dat hij tesamen met een aantal ellendige volgelingen hen overtuigt dat hij met de engel Gabriël praat, dat hij opschept dat hij naar de hemel is geweest, waar hij voor een deel dit onverstaanbare boek heeft ontvangen, waarbij elke pagina het gezonde verstand van huivert, dat, om hulde te brengen aan dit boek, hij zijn land uitlevert aan ijzer en vuur, dat hij de keel van vaders doorsnijdt en dochters onvoert, dat aan de verslagenen de keuze geeft zijn godsdienst of de dood: dit is zeker niets dat geen mens kan verontschuldigen, tenminste als hij niet geboren was als een Turk, of als bijgeloof niet al het natuurlijke licht in hem heeft gedoofd “. Voltaire – Verwijzend naar Mohammed, in een brief aan Frederik II van Pruisen (december 1740), gepubliceerd in Oeuvres complètes de Voltaire, Vol. 7 (1869), uitgegeven door Georges Avenel, p. 105

Is het louter toeval dat Voltaire keer op keer wordt opgevoerd door de “JeSuisCharlie” badge dragers ter verdediging van een tijdschrift dat haar “satire” voornamelijk over de profeet Mohammed uitspuwt? Of zou het kunnen dat er een bewuste poging plaatsvond om racistische attitudes te verspreiden onder de dekmantel van verlichte idealen zoals tolerantie en vrijheid van meningsuiting? 

Een andere parel van de Verlichting is David Hume:

“Ik ben geneigd te vermoeden dat negers, en in het algemeen alle andere mensensoorten, op natuurlijke wijze inferieur zijn aan de blanken.  Er was nooit een beschaafde natie met een andere huidskleur dan blank, en zelfs geen elk individu eminent in actie of speculatie.  Geen enkele ingenieuze geest produceert onder hen, geen kunst, geen wetenschap … Een dergelijk gelijkluidend en constant verschil kon nooit hebben plaatsgevonden, in zoveel landen en tijdperken, als de natuur niet een origineel onderscheid had gemaakt tussen deze mensenrassen »: Van nationale tekens, in Essays: morele, politieke en literaire”.

En wat te denken van de grote moraalfilosoof Emmanuel Kant?

“De negers van Afrika hebben geen intelligentie van de natuur ontvangen dat uitstijgt boven dwaasheid.  De heer Hume daagt iedereen uit om ook maar één voorbeeld van een neger te suggereren die talent heeft getoond.  Zoals hij zelf aangeeft, onder de honderdduizenden zwarten die ver van hun thuisland zijn afgedwaald, en niettegenstaande velen van hen zijn bevrijd, bestaat er niet één die is geslaagd in iets groots, hetzij in de kunsten of de wetenschappen of in een andere opmerkelijke zaak. Integendeel, onder de blanken, stijgt men continu boven het dieptepunt waar ze waren en men evolueert door superieure kwalificaties en bereikt wereldse roem.  Het verschil dus tussen de twee rassen is een essentiële: het lijkt even groot, zowel wat de mogelijkheden van de geest betreft als de huidskleur.”

Enkel al het feit dat we nauwelijks werken van vrouwelijke denkers kunnen terugvinden getuigt van het seksisme van de Verlichting. Niet alleen werden de bijdragen van vrouwen niet belangrijk genoeg geacht om gedrukt te worden maar verder hadden deze ‘verlichte’ mannen een mondje vol over de zogenaamde minderwaardigheid van vrouwen. 
Zoals Diderot bijvoorbeeld.  In artikels over vrouwen benadrukte hij hun lichamelijke zwakte en minderwaardigheid die hij toeschreef aan menstruatie of bevalling.  Hij vond dat vrouwen werden gefokt om frivool te zijn en onbezorgd over belangrijke zaken en verklaarde dat moederschap hun belangrijkste bezigheid was. 

“Vriendschap, dat standvastigheid van geest, het juiste gedrag en onderscheiding van keuze nodig heeft, is ongeschikt voor een geslacht dat van nature zwak is, frivool door onderwijs, verstrooid door pretentie, coquette door ijdelheid, en niet constant bij gebrek aan bezigheid.”

Jean-Jacques Rousseau:

“Verrechtvaardig altijd de last die je op meisjes legt, maar leg ze toch”

“Vrouwen moeten opgeleid worden om zich aan mannen te onderschikken- er valt voor een vrouw weinig anders te doen dan zich aantrekkelijk te maken voor mannen”

“Zwakker en inferieur aan mannen behalve in hun vermogen tot voelen en het geven van liefde”

“Geen enkele politieke rechten”

Montesquieu was een andere seksist die er traditionele overtuigingen op nahield zoals de dominantie van een man in het huwelijk en in het gezin.

En wat te denken van Descartes? Zijn theorieën over dieren gaven hem de wetenschappelijke toelating om wreed te zijn zonder dat hij de indruk gaf wreed te zijn. Voor Descartes was pijn bij dieren geen echte pijn omdat dieren niet zelfbewust zijn en daardoor niet konden denken en je weet: “Ik denk, dus ik ben” en dat soort dingen.  

In “Inleiding tot de dierenrechten” beschrijft Gary Francione het onvermijdelijke resultaat van de cartesiaanse positie:

‘Descartes en zijn volgelingen hebben experimenten uitgevoerd waarbij ze dieren aan hun poten op planken nagelden om ze vervolgens open te snijden en hun kloppende harten te onthullen.  Ze verbrandden, kookten en verminkten levende dieren op elke denkbare manier.  Toen de dieren reageerden alsof ze pijn leden, verwierp Descartes de reactie als niet anders dan het geluid van een machine die niet goed functioneerde.  Een huilende hond, hield Descartes vol, is niet anders dan een zeurende versnelling die olie nodig heeft.’

360 jaar later oefent Descartes nog steeds invloed uit.  Pijn van dieren wordt nog steeds als verschillend van de onze beschouwd en vivisectie vindt nog steeds plaats.

Dit zijn de waarden die de Verlichting aan ons heeft doorgegeven. Dit is de filosofie waar al de liberalen, progressieven en “linksen” bij zweren. Deze beschermende magische mantel laat hen toe om zich zo racistisch en seksistisch te gedragen als ze willen zonder dat ze als zodanig worden gezien, want tenslotte zijn zij de Verlichte jongens en meisjes uit het Westen.  De schadelijke gevolgen zijn niet te overzien. Dezer dagen is het enorm trendy om royaal het n-word te gebruiken maar dan in een “ironische” context.  Tenslotte zijn we verlicht dus kunnen we niet racist zijn.  Dat is onmogelijk. 

In landen zoals België wordt Blackface nog steeds als normaal gezien en algemeen aanvaard zoals het geval is bij de Zwarte Piet festiviteiten en de traditie van Les Noirauds.  We krijgen dan allerlei excuses en verklaringen aangeboden waarom dit niet racistisch is, echt niet, niettegenstaande het feit dat de rest van de wereld met absolute afschuw naar deze bizarre voorstellingen van koloniale rituelen kijkt. Zelfs de Belgische minister van Buitenlandse Zaken, Didier Reynders, sprong vrolijk in het rond met zijn Blackface ervan overtuigd dat hij liefdadigheidswerk deed.  Is het dan verwonderlijk dat België geldt als één van de meest racistische landen in Europa?

België zou best ook zeer goed te scoren als een van de meest seksistische landen in Europa. Een beroemde politicus, Steve Stevaert, pleegde zelfmoord na beschuldigingen van verkrachting. Er was genoeg bewijs voor een proces en hij wist dat hij de volgende DSK zou worden in de media.  Het is evenwel tekenend voor een samenleving wanneer mensen op sociale media het mogelijke slachtoffer van een verkrachting van fraude beschuldigen en haar zijn dood in de schoenen schuiven. 

Prof. Willem Elias schreef op zijn Facebook-pagina:  

“We zullen je missen Steve.  Je was een fijne man en bijzonder intelligent. De vrouwen…een zwakheid die we begrijpen.  Als de dame die deze beslissing op haar geweten heeft, toch graag dit.  Voor een verkrachting ga je onmiddellijk bij de politie, of desnoods de dag nadien.  Niet drie jaar later. En slachtoffers die met de chauffeur nog adgezet worden zijn ook zeldzaam.”

Enkel in een samenleving waar seksisme mainstream is, als normaal wordt ervaren en diep in de collectieve psyche ingegraven kan een man zich veilig genoeg en gerechtvaardigd voelen om dit soort verbijsterend seksisme te uiten. Te veel falen hopeloos in pogingen om racisme en seksisme te herkennen als de wil er al voor bestaat.  We zijn gehersenspoelde zombies en ontkennen alles.  Het idee dat wij, de blanke mensen van het Westen, racistisch of seksistisch zouden kunnen zijn is waarachtig ondenkbaar door ons Verlicht erfgoed en de zogenaamde invoering van haar nobele idealen.

Wat de “progressieven” onder ons lijken te vergeten is dat vooruitgang en groei enkel plaatsvinden als we openstaan voor verschillende ideeën en we van anderen leren.  Jawel, met inbegrip van andere culturen. Vasthouden aan verouderde concepten en aan je eigen geïsoleerde overtuigingen in een multiculturele realiteit is niet progressief.  Het is in feite achterlijk en conservatief.  Als we de goede idealen van de Verlichting nog willen redden dan wordt het noodzakelijk dat we de lange duistere schaduwen die de Verlichting nog steeds op onze samenleving werpt aan het daglicht blootstellen en ze voorgoed verbannen.  Om dat te bereiken dienen we ons te onderwerpen aan een minimum van zelfonderzoek en openheid en een heel stuk minder arrogantie.

Eerder verschenen bij Movement X en The RAWR Report


                                                                                                                                                     

take down
the paywall
steun ons nu!