De duistere echokamers van YouTube

De duistere echokamers van YouTube

vrijdag 4 mei 2018 15:07
Spread the love

Jaren geleden schreef ik een notitie op Facebook waarin ik uitlegde hoezeer ik klaar was met het eindeloze heen-en-weer geroep in onze samenleving. Ik sta daar nog steeds achter. Helaas is het de aard van dit beestje dat ik me soms moeilijk kan beheersen als ik het met bepaalde dingen niet eens ben. Ik geraak dus nu en dan weer betrokken in discussies zonder einde of waarde.

Ik heb geen televisie maar wel internet en mijn aandacht slingert van thema naar thema. Soms kan ik me dus niet weerhouden om te ‘zappen’ naar politieke pagina’s op YouTube. Gisteren en eergisteren was het wéér van dat: ik liet me verleiden tot discussies over atheïsme en over de implosie van links en kon het niet laten om ook vele commentaren te lezen.

Mijn gevoel achteraf maakt me volstrekt moedeloos. Velen in België vinden het debat onder krantenartikels van pakweg De Standaard dwaas en de meningen op Facebook nog erger. Maar niks benadert de duistere echokamers van YouTube. Victor Hugo zou hebben gezegd “dat niets zo sterk is als een idee waarvoor de tijd rijp is”. Als dit waar is (wat ik geloof), en mijn gevoelens hieronder ook, dan bereiden we ons best voor op het ergste.

Ik ga beide video’s waarin ik betrokken geraakte even kort aanraken en dan een reflectie geven van mijn ruimere ervaring.

  • Ik ben het niet eens met deze stelling van (sommige) gelovigen tegen atheïsten. Maar ik hoef mijn tijd niet te steken in een dergelijke welles nietes, zolang mensen (gelovig of niet) elkaar maar een plaatsje in de zon gunnen. Toch raakte ik verwikkeld in drie discussies. Eén met zelfverklaarde christenen die vonden dat atheïsten moesten verklaren waarom transgenders niet zouden bestaan. Een andere met iemand die maar bleef beweren dat ik moest bewijzen dat God niet bestond, terwijl ik aangaf dat me dat niet interesseerde, dat je een metaforische ‘God in je hart’ kan hebben in je omgang met andere mensen, ook zonder in een God te geloven. En dan was er nog iemand die graag alle gelovigen dood zag, omdat ze anders hem als atheïst zouden doden, en oh ja, Rome was volgens hem beschaafd en goed, terwijl de Galliërs barbaarse wilden waren geweest die niks hadden opgebouwd (ook niet Stonehenge, zwaarden of gouden juwelen) en die ‘dus’ hun verovering hadden verdiend…
  • Het Amerikaanse universitaire debat over de implosie van links dat ik bekeek behoeft niet eens dat je de commentaren leest. De reactie uit het publiek was al erg genoeg. Dit gezelschap van mensen dat zichzelf wellicht als politiek links inschatte applaudisseerde doorheen het debat enkel als het ging over de vrije meningsuiting van fascisten. Ondertussen bleef applaus uit toen de derde spreker terecht zei dat de acties van fascisten erger waren dan hen niet actief een forum geven. Men zou het er hebben over de vraag ‘of links zichzelf opat’. De eerste spreker deed echter niet anders dan zich verzetten tegen huidige evoluties en – andermaal – pleiten voor die vrije meningsuiting van fascisten. In de naam van de linkse toekomst, jaja. De tweede spreker – een feministe – werd vanuit het publiek aangevallen vanwege haar vermeende veroordeling van ‘alle witte mannen’. Achteraf schreef ik onder de video ‘of ik er verkeerd aan had gedaan om te verwachten dat zowel het publiek tijdens het debat als de kijkers achteraf zichzelf ook als links zagen’?
  •  Mijn ruimere ervaringen op YouTube tonen mij een heel netwerk van kanalen vol video’s waarin en waaronder iedereen gelooft dat ‘feministen, liberalen, ‘snowflakes’, ‘SJW’s’ en zelfs mensen die iets zien in een intersectionele benadering van sociale thema’s het hele leven verzieken’. Het is alsof ik een andere taal spreek als ik daar schoorvoetend tegen in ga. Tegen beter weten in, want ik besef dat de meeste mensen vooral die ‘feiten’ als waar accepteren die overeen stemmen met datgene waarin ze reeds geloven…

Mijn ervaringen hier zijn ongetwijfeld geen methodologisch correcte sociologische analyses. Wat hier wordt geschreven is allerminst ‘de mening van de mensheid’. Maar het toont wel een groeiende consensus bij vele mondige mensen die mij ernstig verontrust. Gefrustreerde gevoelens zoeken elkaar op en bouwen echokamers op waarin ze elkaar zienderogen versterken. Ja, ongetwijfeld ‘aan beide kanten’ van dit meningenspectrum (alsof er zelfs maar twee kanten zouden mogen zijn…)

Ik ben het er mee eens dat een erg luide minderheid van radicale feministen het bredere debat verziekt. Ook zogenaamde ‘Social Justice Warriors’ (op het internet als ‘SJW’s’ tot ‘meme’ gemaakt) reageren vaak dusdanig geprikkeld dat een gemeenschappelijk compromis vinden erg moeilijk wordt. Het publiek heeft sinds lang als bange egels hun stekels opgezet en is gestopt met luisteren. Maar is het zo vreemd van me om te verwachten, ja, zelfs maar te hopen, dat zoveel mensen die – pakweg – vinden dat sommigen te kort door de bocht gaan als ze oordelen over ‘DE mannen’, dezelfde fout maken als ze ondertussen oordelen over ‘DE feministen’ of ‘DE SJW’s’?

Ik ken een hoop feministen, digitaal of persoonlijk. Ik tel ook mijzelf daarbij. Wat ons bindt is een wens tot gelijkwaardigheid, dit terwijl onze stemmen extreem divers zijn. Wat de ene zegt kan de andere tot weerstand prikkelen. En zo hoort het! Idem met ‘SJW’s’, een ‘meme’ die ik eerlijk gezegd liever niet gebruik, omdat die als laster bedoeld is. Is er iets mis met streven naar sociale rechtvaardigheid? Is er iets mis met daar voor willen véchten? Zijn er geen redenen genoeg om onrechtvaardigheden (intersectioneel!) aan te duiden en te veroordelen? Heb ik een memo gemist dat we niet langer deze nuances hoeven te erkennen? Want voor mij is het sinds decennia een gegeven dat het een goed ding is om te willen bouwen aan een betere wereld. En iedereen die amper een week werkelijk basisactivisme heeft verricht, weet dat je met sommige mensen beter overweg kan dan met anderen, zowel persoonlijk als ideologisch. Is het nu zo moeilijk om dit te zien?

Nu zeg je: “maar dit zijn de Verenigde Staten, dit is niet Europa!” Dat kan zijn. Maar de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog tot nu toont ons dat Europa zowel cultureel als ideologisch de Verenigde Staten achterna loopt. Als het regent in New York, zal het dus druppelen in Brussel en Amsterdam. Je ziet reeds duidelijk deze tendens als je bijvoorbeeld het extreem bittere debat rond zwarte piet volgt in Nederland. In eigen land zijn velen er als de kippen (of de hanen) bij om te blijven beweren dat #metoo een beweging is, eerder dan een hoop individuen die los van elkaar aarzelend ‘uit de kast kwamen’ als slachtoffers van vormen van machtsmisbruik die hun lichamelijke integriteit aantastten. Sindsdien lijken méér mensen zich op te werpen als verdedigers van ‘die sympathieke Bart De Pauw’ die ‘onterecht voor de leeuwen werd geworpen’ dan er nog mensen zijn die vinden dat hij de verantwoordelijkheid moet dragen voor zijn eigen gedrag. En ik weet niet of het jullie al is opgevallen, maar de hele #metoo golf is alweer een half jaar geleden en de meesten van wie zich toen als slachtoffers uitten zijn sindsdien weer overgegaan tot de orde van de dag. Wie sindsdien steeds luider aan het woord blijft over het thema, lijken vooral die mensen die vinden dat het toch allemaal wat te ver gaat met deze ‘beweging’. Terug rollen die handel!

Terug rollen die handel? Strijders voor sociale rechtvaardigheid allerhande zullen het met mij eens zijn dat je maar evoluties terug moet rollen zodra ze werkelijk te ver zijn gegaan. Dat de eis dat daders hun verantwoordelijkheid dragen geen stap te ver is, maar eerder een absoluut minimum. Het kan zijn dat deze evoluties voor een groot deel van de publieke opinie te ver of te snel gaan. Zij mogen echter begrijpen dat een duurzame vrede pas kan groeien uit een duurzame rechtvaardigheid. Je behaalt geen vrede door pijnlijke thema’s gewoon weer onder de mat te vegen. Dat maakt enkel de tegenstanders (waaronder mezelf) bozer en lost dus niks op.

Als Victor Hugo gelijk had (wat ik dus geloof) en ‘niks zo sterk is als ideeën waarvoor de tijd rijp is’, dan hou ik mijn hart vast. Als dit alles een barometer is voor het weer van de toekomst, dan mag ik mijn hoop voor een terugkeer van de rede in mijn diepvriezer opbergen. Dan moet ik niet dromen van een terugkeer van Bernie Sanders in 2020, laat staan van een bredere mensheid die zichzelf voorziet van een meer genuanceerde en ver-ziende bril.

Het is niet leuk om storm te voorspellen terwijl een ander droomt van zonneschijn, maar als zoveel Amerikaanse zogenaamde ‘linksen’ vooral de vrije meningsuiting van fascisten als fundamenteel inschatten, terwijl diezelfde fascisten ondertussen een waanzinnige (en intellectueel foutieve!) consensus opbouwen in hun eigen echokamers, dan moeten we ook niet teveel belang willen hechten aan de Wet van Godwin: als we geen zin hebben in een terugkeer van het fascisme, dan moeten we durven zien dat we daar weer heen gaan, en ons er tegen wapenen.

Liefst door heel wat slimmer, doortastender en waarachtiger te zijn dan we reeds waren…

take down
the paywall
steun ons nu!