Minder dan een derde van die extra winst werd geïnvesteerd. De rest ging cash naar de aandeelhouders. De dividenden zijn de afgelopen jaren gewoon drie keer groter geworden. 26 miljard euro krijgen ze. Er komen nieuwe miljonairs bij. Niet alleen in ons land, maar ook in Duitsland en elders in Europa.

Winnaars, en dat woord schrijf je met meer dan zes nullen achteraan. Ook de banken hebben de afgelopen jaren opnieuw heel veel winst geboekt, en heel weinig belasting betaald. En kijk, daar zijn ze opnieuw aan het speculeren. Niets is er veranderd.

Speculanten en grootbanken liggen mee aan de basis van de crisis. Als cadeau heeft de overheid de schulden van hun gokverslaving overgenomen en kampen we met grote overheidstekorten. En nu eisen alle rendementsjagers dat de overheden die schulden afwentelen op de werkende bevolking.

Van Dublin tot Athene, via Berlijn: geen arbeidsplaats en geen loon is nog zeker, de pensioenleeftijd wordt naar 67 jaar geduwd; de onrechtvaardigste van alle belastingen, de BTW, gaat overal omhoog; het onderwijs en de gezondheidszorg worden systematisch ontmanteld. Over deze politiek bestaat er bij alle burgerlijke partijen een oorverdovende eensgezindheid.

“Wij leven in een rovershol en gij en ik zijn niet de rovers”, dixit Jeroen Olyslaegers. Gelijk heeft hij. We bevinden ons midden de grootste hold-up van de laatste tijden. Een overval waar zelfs de sheriff van Nottingham verlegen van zou worden. Stelen bij de gewone man en vrouw, geven aan de allerrijksten. Nog nooit waren er in Europa zoveel miljonairs, en nog nooit waren er zoveel gaarkeukens.

“We bevinden ons midden de grootste hold-up van de laatste tijden”

Voirge maandag liet de Nederlandse VPRO in haar documentaire ‘Metamorfose van een crisis‘ de Catalaanse professor Manuel Castells aan het woord: “De crisis wordt gebruikt om de macht en de winst te vergroten van de financiële groepen. Alle grote banken en financiële instellingen hebben de afgelopen jaren enorme winsten geboekt.”

“Maar nu zitten de overheden met een begrotingscrisis en hebben geld nodig. En zeggen de banken: we lenen het alleen maar als jullie de lonen matigen, mensen ontslaan, sociale voorzieningen inperken en de macht van de vakbonden doorbreken.” Zo hoort u het eens van een ander.

Grabbelen wat er te graaien valt, voor het schip ten onder gaat? Want één zaak is zeker, door de koopkracht van de werkende bevolking aan te randen, wordt de crisis enkel maar dieper. “Het lijken wel Middeleeuwse chirurgijns die met de ene aderlating na de andere de zieke alleen maar nog zieker maken”, schrijft Nobelprijs economie Paul Krugman.

De hold-up is groot, en ze is brutaal. Ze wordt uitgevoerd door een nieuw ‘Economisch Bestuur’, door de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank. Landen die niet luisteren naar de opgelegde soberheidspolitiek zullen voortaan financieel gegeseld worden. Door de markt, dat wil zeggen de speculanten. Maar ook door nieuwe straffen van de Europese Unie. Uitrit crisis? Afrit afgrond!

“De hold-up is groot, en ze is brutaal. Ze wordt uitgevoerd door een nieuw ‘Economisch Bestuur’, door de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank”

Di Rupo: richting hard, harder, Hartz

Weldra bereikt de storm ook ons land, en dus wordt in allerijl een krakkemikkige nieuwe regering in de steigers gezet. Om wat te doen? De baas van de CD&V, Wouter Beke, zei het al: “Een linkse of een rechtse regering? Dat is een vals debat. Het zal vooral een Europese regering zijn. Het zal een regering zijn die uitvoert waar Europa ons toe zal dwingen.”

In zijn nota toonde formateur Elio Di Rupo (PS) dat hij zich naar die dwang zal plooien. De zorg, openbare diensten, werkloosheid, pensioenen, lonen: alles wordt op de korrel genomen. De nota-Di Rupo is geschreven met de blauwe inkt van de Europese Commissie. Nogal wiedes dat zijn nota zware kritiek van vakbondszijde kreeg.

Zo wil Di Rupo de werkloosheidsuitkeringen verminderen, net op een moment dat zoveel mensen die nodig hebben. Dat is een stap naar het Duitse model, waar de achteruitgang en armoede hard, harder, en Hartz gaan (voor wie er meer over wil lezen, zie mijn opiniestuk in De Morgen van woensdag 21 september).

De groei van het budget voor ziekenzorg wordt in de onderhandelingsnota gehalveerd. Patiënten zullen meer zelf moeten betalen aan opleg en privéverzekeringen.

En, de nieuwe ploeg van Di Rupo wil dit najaar ‘het einde van de loopbaan’ hervormen. Dat wil zeggen: zien dat het einde van je loopbaan stelselmatig verder naar de toekomst wordt verschoven (drie jaar langer zegt Di Rupo), zodat een heel leger 55-plussers actief blijft op de arbeidsmarkt om de concurrentie te vergroten.

Waarom langer werken als zoveel jongeren geen deugdelijke baan vinden? Als het werk hier de meeste stress veroorzaakt van heel Europa? Als bijna alle gezondheidsstudies aantonen dat de meerderheid van de arbeiders opgewerkt is op zijn 55ste, en dat velen lijden aan een of meerdere chronische aandoeningen?

“In dit land heeft een volksvertegenwoordiger al op zijn of haar 52ste, na 20 jaar parlement, recht op een volledig pensioen. Journalisten zouden moeten weigeren politici nog langer ongestoord en in volle ernst uitspraken te laten doen over ‘langer werken’”, schreef Knack-journalist Joël De Ceulaer onlangs.

De cultuur van de hoop versus de cultuur van destructieve nostalgie

“Mijn punt is: Europa is midden een proces van sociale onrust dat in de komende jaren zal radicaliseren. Als er in dat proces geen ontwikkeling van hoopvolle bewegingen is, dan zullen het haatbewegingen zijn. Daarom is de confrontatie tussen de cultuur van hoop en de cultuur van destructieve nostalgie waarschijnlijk de belangrijkste trend in deze tijd van crisis”, aldus nog professor Manuel Castells.

Aan de Europese trojka die haar verarmingswetten aan alle landen van de EU wil opleggen, antwoordt de cultuur van de hoop met democratie. Wanneer de praatjesmakers bazelen over gelatenheid en fataliteit, laat zij verzet en dynamiek klinken. Aan al wie vergeten is waar de rijkdom vandaan komt, toont zij de twee bronnen van alle rijkdom: de arbeid en de natuur.

“Wanneer de praatjesmakers bazelen over gelatenheid en fataliteit, laat zij verzet en dynamiek klinken. Aan al wie vergeten is waar de rijkdom vandaan komt, toont zij de twee bronnen van alle rijkdom: de arbeid en de natuur”

Ja, wij kunnen er wat aan doen. Wij zijn met velen, zij zijn met weinig. Wij doen de fabrieken draaien en zij steken de dividenden in hun achterzak. Wij zijn beleefd en zij stellen hun overval voor als het meest natuurlijke gegeven dat er is. Hoe lang nog?

Waarom zouden we moeten wachten tot het water ons aan de lippen staat? Wie zegt dat wij lijdzaam op deze hold-up moeten toekijken? Het is wel ons geld dat men steelt, het is onze gezondheidszorg, het zijn onze pensioenen, het zijn onze publieke diensten, het is de toekomst van onze kinderen.

Waarom zouden wij dat slikken? Denkt er werkelijk één rechtgeaard mens dat de rovers minder zullen nemen als wij allemaal stil zijn?

Met de woorden van Jacques Brel: “de grootste vorm van waanzin is deze wereld te accepteren zoals zij is, en niet te strijden voor een wereld zoals zij zou moeten zijn.”

Peter Mertens

Peter Mertens is voorzitter van de PVDA en auteur van het boek ‘Hoe durven ze? De euro, de crisis en de grote hold-up’ dat in november verschijnt bij uitgeverij EPO.