“Eerst de centen, dan eventueel de gedachten?”
De Vlaamse regering besliste voor de zomervakantie dat de VRT eerst een Transformatieplan moest maken dat beantwoordde aan haar eisen op het vlak van financiën, privatiseringen en personeelsaantallen. Pas na akkoord van de regering met dat plan zou dan aan de Beheersovereenkomst begonnen worden. De VRT-directie heeft geprobeerd dat scenario te volgen en kwam met een voorstel waarin, na corrigerend verzet van de regionale omroepen en hun vrienden, 355 VRT-jobs zouden verdwijnen. Directie en Raad van Bestuur vroegen van de Vlaamse regering enige tegenprestaties, maar zelfs dit bescheiden tegengepruttel was al te veel voor de Nieuw-Vlaamse Orde en exit Transformatieplan.
Hart Boven Hard stelde, exact een jaar geleden bij de Eerste Septemberverklaring van MP Bourgeois, dat de regering vertrekt van een koele boekhoudkundige benadering, zonder oog te hebben voor de menselijke en maatschappelijke realiteit achter de cijfers. Dat is wat gebeurde in deze eerste schermutseling over de VRT-Beheersovereenkomst 2016-2020.
Nochtans zeggen zowel het mediadecreet als de aanpak van de vorige vier Beheersovereenkomsten dat er eerst gepraat en onderhandeld wordt over wat de openbare omroep de volgende vijf jaar moet realiseren, en dat het pas daarna over de centen kan gaan.
De vier bronnen van de openbare omroep
Een openbare omroep heeft vier bronnen: de samenleving, de medewerkers, het belastinggeld en het management.
De samenleving is waar we het voor doen, we willen beantwoorden aan alle democratische, sociale en culturele behoeften, zoals dat zo mooi in alle teksten staat. Maar de samenleving heeft in de 21ste eeuw zo veel meer te bieden dan bij het ontstaan van radio en TV. De burgers zijn mondiger en beter opgeleid en hebben veel meer vragen en antwoorden over alle aspecten van de samenleving. Ze hebben grote en actieve zelforganisaties opgericht op tal van maatschappelijke domeinen en zijn zelf creatief en informatief actief via allerlei media. Dat alles moet aan bod komen op de openbare omroep.
De medewerkers, de makers, dat zijn wij. Wij zijn de VRT. Elk programma op elk platform bestaat dankzij onze creativiteit, vakkennis en toewijding. Niet alleen koken kost geld, media maken ook. Daarom is de derde bron het geld van de belastingbetaler dat bij ons komt via de overheid. En de vierde bron is het management die dat alles in goede banen mag leiden om tot een goed ogend, klinkend en klikkend maatschappelijk relevant geheel te komen.
Het is dan ook raar dat van deze vier bronnen er maar twee echt bij de totstandkoming van de Beheersovereenkomst betrokken zijn: de financier en de beheerder, de regering en de directie. Wat met de samenleving en wat met de makers?
Nochtans heeft de decreetgever iets anders voor ogen
Het mediadecreet voorziet twee maatregelen om ook de samenleving aan bod te laten komen.
De eerste is de bevraging van publiek en belanghebbenden (in het jargon stakeholders genoemd), uitgevoerd door de universiteiten. Verschillende belanghebbenden mogen in de mediacommissie bovendien hun standpunt komen toelichten. En dan gebeurt iets raars! Alle belanghebbenden pleiten daar voor een sterke VRT, behalve de twee private mediamonopolies. De muziekwereld, de productiehuizen, de nieuwe digitale media, de minderheden, de doven- en blindenorganisaties, de academische wereld, allen vertellen met hun eigen argumenten dat een sterke VRT goed is voor de maatschappij en goed is voor de markt.
Enkel de groepen Medialaan-Persgroep en Telenet-Mediahuis-SBS pleiten voor een kleine VRT. Nochtans verzwakt een kleine VRT heel het Vlaamse media-ecosysteem omdat men geen rekening houdt met de concurrentie van buitenlandse internet- en betaaltelevisie en websites. De Vlaamse volgt regering die verkeerde redenering van de minderheid en doet alles er aan om de VRT te downsizen (minder middelen, minder eigen productie, minder medewerkers) zoals gevraagd door de private media.
Tweede methode om de samenleving aan bod te laten komen is dat de Raad van Bestuur van de VRT is samengesteld volgens het cultuurpact. Dit houdt in dat alle ideologische stromingen uit de samenleving aan bod moeten komen. Om de juiste verhouding van de zetelverdeling te kennen neemt men de verkiezingen voor het Vlaams Parlement. De samenleving beperken tot de politiek is op zich al een beperkte visie, maar op dit moment zijn er raadsleden die het niet als hun taak zien om de onderneming zo goed mogelijk te leiden. Wel zien ze zichzelf als het verlengstuk van de door hun partijgenoten geleide regering – dan ben je wel helemaal terug naar af.
Waar zijn de makers? Hier zijn de makers!
De programmamakers en alle andere medewerkers van de omroep kwamen tot voor kort helemaal niet in het verhaal voor. De aanwezigheid van de vakbonden in de besprekingen over de Beheersovereenkomst hebben ze zelf moeten vragen tijdens de hoorzittingen over de huidige Beheersovereenkomst (2012-2016). Door de staking van 2010 is er bovendien een akkoord tussen VRT-leiding en vakbonden dat de Beheersovereenkomst overlegmaterie is en dus voorgelegd moet worden voordat de Raad van Bestuur ze kan goedkeuren. That’s all folks!
De afbouwvoorstellen in het Transformatieplan en het feit dat die niet ver genoeg gingen voor de Vlaamse regering deed grote verontwaardiging ontstaan bij alle medewerkers, vakbondslid of niet, of ze vroeger al mee deden aan acties of niet. Open brieven, Facebookpagina’s, youtube-filmpjes, staken en betogen, alles wordt uit de kast gehaald om onze stem te laten horen. Niemand aanvaardt de huidige plannen en iedereen wil een echte toekomst voor de omroep. De vertrouwde organisaties en de nieuwe actiegroepen hebben de handen in mekaar geslagen. Allen samen willen we de mening van de medewerkers vragen, bundelen tot samenhangend plan en mee het debat aangaan. Directie, Raad van Bestuur en minister van Media erkennen dat de mening van de medewerkers een belangrijk onderdeel is van de besluitvorming. Aan ons om die opdracht tot een goed einde te brengen.
Zijn er structurele oplossingen nodig om de inbreng van de medewerkers ook in de toekomst zijn plaats te geven? Uiteraard. Ook dit maakt deel uit van de antwoorden en voorstellen die we binnenkort gaan formuleren.
Nieuwe tijden zijn op komst!
In deze tijden van verrechtsing opkomen voor meer democratie lijkt wel utopisch. So what? Een deel van de politieke elite wil de democratie beperken tot het invullen van een stembrief, één keer op de vijf jaar. Daarna heeft de meerderheid het voor het zeggen en de rest moet luisteren. Dit aspect van het neoliberalisme, de kaste van de alwetende leiders/managers heeft zijn beste tijd gehad. Het werkt niet, het heeft nooit zo gewerkt en het zal nooit zo werken.
Iedereen die ergens de leiding van mensen heeft weet dat een beleid een draagvlak moet hebben bij de betrokkenen. Als dat niet het geval is, ontploft vroeg of laat de boel. Onlangs nog op de VRT-nieuwsdienst. De Standaard recenseerde het boek over nederig leiderschap van Frederic Laloux (“Reinventing organizations” – te vinden op de facebookpagina ACOD-VRT).
Er komen andere tijden en wij als VRT-makers gaan die mee maken.
Luk Vandenhoeck – voorzitter ACOD-VRT
Michelle Graus – ondervoorzitter ACOD-VRT
Wies Descheemaeker – algemeen secretaris ACOD-VRT
